ப்³ருஹதா³ரண்யகோபநிஷத்³பா⁴ஷ்யம்
த்³விதீயோ(அ)த்⁴யாய:ப்ரத²மம் ப்³ராஹ்மணம்
பூர்வப்ருஷ்ட²ம்      உத்தரப்ருஷ்ட²ம்
ஆநந்த³கி³ரிடீகா (ப்³ருஹதா³ரண்யக)
 
ஸ யதோ²ர்ணநாபி⁴ஸ்தந்துநோச்சரேத்³யதா²க்³நே: க்ஷுத்³ரா விஸ்பு²லிங்கா³ வ்யுச்சரந்த்யேவமேவாஸ்மாதா³த்மந: ஸர்வே ப்ராணா: ஸர்வே லோகா: ஸர்வே தே³வா: ஸர்வாணி பூ⁴தாநி வ்யுச்சரந்தி தஸ்யோபநிஷத்ஸத்யஸ்ய ஸத்யமிதி ப்ராணா வை ஸத்யம் தேஷாமேஷ ஸத்யம் ॥ 20 ॥
ந ச நிரவயவஸ்ய பரமாத்மந: அஸம்ஸாரிண: ஸம்ஸார்யேகதே³ஶகல்பநா ந்யாய்யா, ஸ்வதோ(அ)தே³ஶத்வாத் பரமாத்மந: । அதே³ஶஸ்ய பரஸ்ய ஏகதே³ஶஸம்ஸாரித்வகல்பநாயாம் பர ஏவ ஸம்ஸாரீதி கல்பிதம் ப⁴வேத் । அத² பரோபாதி⁴க்ருத ஏகதே³ஶ: பரஸ்ய, க⁴டகரகாத்³யாகாஶவத் । ந ததா³ தத்ர விவேகிநாம் பரமாத்மைகதே³ஶ: ப்ருத²க்ஸம்வ்யவஹாரபா⁴கி³தி பு³த்³தி⁴ருத்பத்³யதே । அவிவேகிநாம் விவேகிநாம் ச உபசரிதா பு³த்³தி⁴ர்த்³ருஷ்டேதி சேத் , ந, அவிவேகிநாம் மித்²யாபு³த்³தி⁴த்வாத் , விவேகிநாம் ச ஸம்வ்யவஹாரமாத்ராலம்ப³நார்த²த்வாத் — யதா² க்ருஷ்ணோ ரக்தஶ்ச ஆகாஶ இதி விவேகிநாமபி கதா³சித் க்ருஷ்ணதா ரக்ததா ச ஆகாஶஸ்ய ஸம்வ்யவஹாரமாத்ராலம்ப³நார்த²த்வம் ப்ரதிபத்³யத இதி, ந பரமார்த²த: க்ருஷ்ணோ ரக்தோ வா ஆகாஶோ ப⁴விதுமர்ஹதி । அதோ ந பண்டி³தைர்ப்³ரஹ்மஸ்வரூபப்ரதிபத்திவிஷயே ப்³ரஹ்மண: அம்ஶாம்ஶ்யேகதே³ஶைகதே³ஶிவிகாரவிகாரித்வகல்பநா கார்யா, ஸர்வகல்பநாபநயநார்த²ஸாரபரத்வாத் ஸர்வோபநிஷதா³ம் । அதோ ஹித்வா ஸர்வகல்பநாம் ஆகாஶஸ்யேவ நிர்விஶேஷதா ப்ரதிபத்தவ்யா — ‘ஆகாஶவத்ஸர்வக³தஶ்ச நித்ய:’ (ஶத. ப்³ரா. 10 । 6 । 3 । 2) ‘ந லிப்யதே லோகது³:கே²ந பா³ஹ்ய:’ (க. உ. 2 । 2 । 11) இத்யாதி³ஶ்ருதிஶதேப்⁴ய: । ந ஆத்மாநம் ப்³ரஹ்மவிலக்ஷணம் கல்பயேத் — உஷ்ணாத்மக இவாக்³நௌ ஶீதைகதே³ஶம் , ப்ரகாஶாத்மகே வா ஸவிதரி தமஏகதே³ஶம் — ஸர்வகல்பநாபநயநார்த²ஸாரபரத்வாத் ஸர்வோபநிஷதா³ம் । தஸ்மாத் நாமரூபோபாதி⁴நிமித்தா ஏவ ஆத்மநி அஸம்ஸாரத⁴ர்மிணி ஸர்வே வ்யவஹாரா: — ‘ரூபம் ரூபம் ப்ரதிரூபோ ப³பூ⁴வ’ (ப்³ரு. உ. 2 । 5 । 19) ‘ஸர்வாணி ரூபாணி விசித்ய தீ⁴ரோ நாமாநி க்ருத்வாபி⁴வத³ந்யதா³ஸ்தே’ (தை. ஆ. 3 । 12 । 7) இத்யேவமாதி³மந்த்ரவர்ணேப்⁴ய: — ந ஸ்வத ஆத்மந: ஸம்ஸாரித்வம் , அலக்தகாத்³யுபாதி⁴ஸம்யோக³ஜநிதரக்தஸ்ப²டிகாதி³பு³த்³தி⁴வத் ப்⁴ராந்தமேவ ந பரமார்த²த: । ‘த்⁴யாயதீவ லேலாயதீவ’ (ப்³ரு. உ. 4 । 3 । 7) ‘ந கர்மணா வர்த⁴தே நோ கநீயாந்’ (ப்³ரு. உ. 4 । 4 । 23) ‘ந கர்மணா லிப்யதே பாபகேந’ (ப்³ரு. உ. 4 । 4 । 23) ‘ஸமம் ஸர்வேஷு பூ⁴தேஷு திஷ்ட²ந்தம்’ (ப⁴. கீ³. 13 । 27) ‘ஶுநி சைவ ஶ்வபாகே ச’ (ப⁴. கீ³. 5 । 10) இத்யாதி³ஶ்ருதிஸ்ம்ருதிந்யாயேப்⁴ய: பரமாத்மநோ(அ)ஸம்ஸாரிதைவ । அத ஏகதே³ஶோ விகார: ஶக்திர்வா விஜ்ஞாநாத்மா அந்யோ வேதி விகல்பயிதும் நிரவயவத்வாப்⁴யுபக³மே விஶேஷதோ ந ஶக்யதே । அம்ஶாதி³ஶ்ருதிஸ்ம்ருதிவாதா³ஶ்ச ஏகத்வார்தா²:, ந து பே⁴த³ப்ரதிபாத³கா:, விவக்ஷிதார்தை²கவாக்யயோகா³த் — இத்யவோசாம ॥

கிஞ்ச பரஸ்யைகதே³ஶோ விஜ்ஞாநாத்மேத்யத்ர ததே³கதே³ஶ: ஸ்வாபா⁴விகோ வா ஸ்யாதௌ³பாதி⁴கோ வேதி விகல்ப்யா(அ)(அ)த்³யம் தூ³ஷயதி —

ந சேதி ।

விபக்ஷே தோ³ஷமாஹ —

அதே³ஶஸ்யேதி ।

த்³விதீயமுத்த²பயதி —

அதே²தி ।

ஏகதே³ஶஸ்யௌபாதி⁴கத்வபக்ஷே பரஸ்மிந்விவேகவதாம் தத³க²ண்ட³த்வபு³த்³தி⁴பா⁴ஜாம் ததே³கதே³ஶோ வஸ்துத: ப்ருத²க்³பூ⁴த்வா வ்யவஹாராலம்ப³நமிதி நைவ பு³த்³தி⁴ர்ஜாயத ஔபாதி⁴கஸ்ய ஸ்ப²டிகலௌஹித்யவந்மித்²யாத்வாதி³த்யுத்தரமாஹ —

ந ததே³தி ।

நநு ஜீவே கர்தா(அ)ஹம் போ⁴க்தா(அ)ஹமிதி பரிச்சி²ந்நதீ⁴: ஸர்வேஷாமுபலப்⁴யதே । ஸா ச தஸ்ய வஸ்துதோ(அ)பரிச்சி²ந்நப்³ரஹ்மமாத்ரத்வாந்மஞ்சக்ரோஶநதீ⁴வது³பசரிதா । தஸ்மாது³ப⁴யேஷாமுக்தாத்மபு³த்³தி⁴த³ர்ஶநாத்மபரமாத்மைகதே³ஶத்வம் ஜீவஸ்ய து³ர்வாரமிதி சோத³யதி —

அவிவேகிநாமிதி ।

தத்ராவிவேகிநாம் யதோ²க்தா பு³த்³தி⁴ருபசரிதா ந ப⁴வத்யதஸ்மிம்ஸ்தத்³பு³த்³தி⁴த்வேநாவித்³யாத்வாதி³தி பரிஹரதி —

நேத்யாதி³நா ।

ததா²(அ)பி விவேகிநாமீத்³ருஶதீ⁴ருபசரிதேதி சேத்தத்ரா(அ)(அ)ஹ —

விவேகிநாஞ்சேதி ।

தேஷாம் ஸம்வ்யவஹாரோ(அ)பி⁴ஜ்ஞாபி⁴வத³நாத்மகஸ்தாவந்மாத்ரஸ்யா(அ)(அ)லம்ப³நமாபா⁴ஸபூ⁴தோ(அ)ர்த²ஸ்தத்³விஷயத்வாத்தத்³பு³த்³தே⁴ரபி மித்²யாபு³த்³தி⁴த்வாது³பசரிதத்வாஸித்³தி⁴ரித்யர்த²: ।

விவேகிநாமவிவேகிநாஞ்சா(அ)(அ)த்மநி பரிச்சி²ந்நதீ⁴ருபலப்³தே⁴த்யேதாவதா ந தஸ்ய வஸ்துதோ ப்³ரஹ்மாம்ஶத்வாதி³ ஸித்⁴யதீத்யேதத்³த்³ருஷ்டாந்தேந ஸாத⁴யதி —

யதே²தி ।

அவிவேகிநாமிவேத்யபேரர்த²: ।

ப்³ரஹ்மணி வஸ்துதோம்(அ)ஶாதி³கல்பநா ந கர்தவ்யேதி தா³ர்ஷ்டாந்திகமுபஸம்ஹரதி —

அத இதி ।

அம்ஶாம்ஶிநோர்விஶதீ³கரணமேகதே³ஶைகதே³ஶீதி ।

அத:ஶப்³தோ³பாத்தமேவ ஹேதும் ஸ்பு²டயதி —

ஸர்வகல்பநேதி ।

ஸர்வாஸாம் கல்பநாநாமபநயநமேவார்த²: ஸாரத்வேநாபீ⁴ஷ்டஸ்தத்பரத்வாது³பநிஷதா³ம் ததே³கஸமாதி⁴க³ம்யே ப்³ரஹ்மணி ந கதா³சித³பி கல்பநா(அ)ஸ்தீத்யர்த²: ।

உபநிஷதா³ம் நிர்விகல்பகவஸ்துபரத்வே ப²லிதமாஹ —

அதோ ஹித்வேதி ।

ப்³ரஹ்மணோ நிர்விஶேஷத்வே(அ)ப்யாத்மநஸ்ததே³கதே³ஶஸ்ய ஸவிஶேஷத்வம் கிம் ந ஸ்யாதி³த்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ —

நா(அ)(அ)த்மாநமிதி ।

ஆத்மா நிர்விஶேஷஶ்சேத்கத²ம் தஸ்மிந்வ்யவஹாரத்ரயமித்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ —

தஸ்மாதி³தி ।

ஆத்மநி ஸர்வோ வ்யவஹாரோ நாமரூபோபாதி⁴ப்ரயுக்த இத்யத்ர ப்ரமாணமாஹ —

ரூபம் ரூபமிதி ।

அஸம்ஸாரத⁴ர்மிணீத்யுக்தம் விஶேஷணம் விஶத³யதி —

ந ஸ்வத இதி ।

ப்⁴ராந்த்யா ஸம்ஸாரித்வமாத்மநீத்ர மாநமாஹ —

த்⁴யாயதீதி ।

கூடஸ்த²த்வாஸம்க³த்வாதி³ர்ந்யாய: । பரமாத்மந: ஸாம்ஶத்வபக்ஷோ நிராக்ருத: ।

நநு தஸ்ய நிரம்ஶத்வே(அ)பி குதோ ஜீவஸ்ய தந்மாத்ரத்வம் ததே³கதே³ஶத்வாதி³ஸம்ப⁴வாத³த ஆஹ —

ஏகதே³ஶ இதி ।

கத²ம் தர்ஹி ‘பாதோ³(அ)ஸ்ய விஶ்வா பூ⁴தாநி’(ரு. 10 । 8 । 90 । 3) ‘மமைவாம்ஶோ ஜீவலோகே’(ப⁴. கீ³. 15 । 7) ‘அம்ஶோ நாநாவ்யபதே³ஶாத்’(ப்³ர. ஸூ. 2-3-42.) ‘ ஸர்வ ஏத ஆத்மநோ வ்யுச்சரந்தி’ இதி ஶ்ருதிஸ்ம்ருதிவாதா³ஸ்தத்ரா(அ)(அ)ஹ —

அம்ஶாதீ³தி ।