స్వపక్షే సర్వవిరోధనిరాసద్వారా స్వార్థే వేదాన్తానాం ప్రామాణ్యముక్తం సంప్రతి తార్కికపక్షముత్థాపయతి —
తత్రేతి ।
ఐక్యే శాస్త్రగమ్యే స్వీకృతే సతీతి యావత్ । సర్వం ప్రమాణమిత్యాగమవాక్యం ప్రత్యక్షాది చేత్యర్థః ।
కథమైక్యావేదకమాగమవాక్యం ప్రత్యక్షాదినా విరుధ్యతే తత్రాఽఽహ —
తథేతి ।
యథా బ్రహ్మైకత్వే ప్రవృత్తస్య శాస్త్రస్య ప్రత్యక్షాదివిరోధం మన్యన్తే తథా తమస్మాన్ప్రతి చోదయన్త్యపీతి యోజనా ।
తత్ర ప్రత్యక్షవిరోధం ప్రకటయతి —
శబ్దాదయ ఇతి ।
సంప్రత్యనుమానవిరోధమాహ —
తథేతి ।
స్వదేహసమవేతచేష్టాతుల్యచేష్టా దేహాన్తరే దృష్టా సా చ ప్రయత్నపూర్వికా విశిష్టచేష్టాత్వాత్సమ్మతవదిత్యనుమానవిరుద్ధమద్వైతశాస్త్రమిత్యర్థః ।
తత్రైవ ప్రమాణాన్తరవిరోధమాహ —
తథా చేతి ।
మానత్రయవిరోధాన్న బ్రహ్మైకత్వమితి ప్రాప్తే ప్రత్యాహ —
తే తు కుతర్కేతి ।
ఇతి దూష్యతా తేషామితి శేషః ।
ద్వైతగ్రాహిప్రమాణవిరుద్ధమద్వైతమితి వదతాం కథం శోచ్యతేతి పృచ్ఛతి —
కథమితి ।
త్ర బ్రహ్మైకత్వే ప్రత్యక్షవిరోధం పరిహరతి —
శ్రోత్రాదీతి ।
తథాత్వే తదేకత్వాభ్యుపగమవిరోధః స్యాదితి శేషః ।
యథా సర్వభూతస్థమేకమాకాశమిత్యత్ర న శబ్దాదిభేదగ్రాహిప్రత్యక్షవిరోధస్తథైకం బ్రహ్మేత్యత్రాపి న తద్విరోధోఽస్తీత్యాహ —
అథేతి ।
తస్య కల్పితభేదవిషయత్వాదితి భావః ।
అనుమానవిరోధం పరోక్తమనువదతి —
యచ్చేతి ।
యా చేష్టా సా ప్రయత్నపూర్వికేత్యేతావతా నాఽఽత్మభేదః స్వప్రయత్నపూర్వకత్వస్యాపి సంభవాదనుపలబ్ధివిరోధే త్వనుమానస్యైవానుత్థానాత్స్వదేహచేష్టాయాః స్వప్రయత్నపూర్వకత్వవత్పరదేహచేష్టాయాస్తద్యత్నపూర్వకత్వే చాఽఽదావేవ స్వపరభేదః సిధ్యేత్స చ నాధ్యక్షాత్పరస్యానధ్యక్షత్వాన్నానుమానాదన్యోన్యాశ్రయాదిత్యాశయవానాహ —
భిన్నా ఇతి ।
దోషాన్తరాభిధిత్సయా శఙ్కయతి —
అథేతి ।
అస్మదర్థం పృచ్ఛతి —
కే యూయమితి ।
స హి స్థూలదేహో వా కరణజాతం దేహద్వయాదన్యో వా । నాఽఽద్యః । తయోరచేతనత్వాదనుమాతృత్వాయోగాత్ । న తృతీయస్తస్యావికారిత్వాదితి భావః ।
కింశబ్దస్య ప్రశ్నార్థతాం మత్వా పూర్వవాద్యాహ —
శరీరేతి ।
ఆత్మా దేహాదిబహుసాధనవిశిష్టోఽనుమాతా క్రియాణామనేకకారకసాధ్యత్వాదేవం విశిష్టాత్మకర్తృకానుమానాత్ప్రతిదేహమాత్మభేదధీరిత్యర్థః ।
విశిష్టస్యాఽఽత్మనోఽనుమానకర్తృకత్వే క్రియాణామనేకకారకసాధ్యత్వాదితి హేతుశ్చేత్తదా తవ దేహాదేశ్చైకైకస్యాప్యనేకత్వం స్యాదిత్యుత్తరమాహ —
ఎవం తర్హీతి ।
తదేవ వివృణోతి —
అనేకేతి ।
ఆత్మనో దేహాదీనాం చానుమానకారకాణాం ప్రత్యేకమవాన్తరక్రియాఽస్తి వహ్న్యాదిషు తథా దర్శనాత్తథా చాఽఽత్మనోఽవాన్తరక్రియా కిమనేకకారకసాధ్యా కింవా న ? ఆద్యేప్యాత్మాతిరిక్తానేకకారకసాధ్యా కింవా తదనతిరిక్తతత్సాధ్యా వా ? నాఽఽద్యోఽనవస్థానాత్ । ద్వితీయే త్వాత్మనోఽనేకత్వాపత్తేర్నైరాత్మ్యం స్యాన్న చావాన్తరక్రియా నానేకకారకసాధ్యా ప్రధానక్రియాయామపి తథాత్వప్రసంగాత్ । ఎతేన దేహాదిష్వపి కారకత్వం ప్రత్యుక్తమితి భావః ।
యత్త్వాత్మాఽఽత్మప్రతియోగికభేదవాన్వస్తు వాద్ఘటవదితి, తత్రాఽఽత్మా ప్రతిపన్నోఽప్రతిపన్నో వేతి వికల్ప్య ద్వితీయం ప్రత్యాహ —
యో హీతి ।
ప్రతిపన్నత్వపక్షేఽపి భేదేనాభేదేన వా తత్ప్రతిపత్తిరుభయథాఽపి నానుమానప్రవృత్తిరిత్యాహ —
తత్రేతి ।
ఇతశ్చాఽఽత్మభేదానుమానానుత్థానమిత్యాహ —
కేనేతి ।
కింశబ్దస్యాఽఽక్షేపార్థత్వం స్ఫుటయతి —
న హీతి ।
జన్మాదీనాం ప్రతినియమాదిలిఙ్గవశాదాత్మభేదః సేత్స్యతి చేన్నేత్యాహ —
యానీతి ।
ఆత్మనః సజాతీయభేదే లిఙ్గాభావం దృష్టాన్తేన సాధయతి —
యదేతి ।
కిఞ్చౌపాధికో వా స్వాభావికో వాఽత్మభేదః సాధ్యతే ? నాఽఽద్యః సిద్ధసాధ్యత్వాదిత్యభిప్రాత్యాహ —
నహీతి ।
న ద్వితీయ ఇత్యాహ —
స్వతస్త్వితి ।
ఆత్మా ద్రవ్యత్వాతిరిక్తాపరజాతీయోఽశ్రావణవిశేషగుణవత్త్వాద్ఘటవదిత్యనుమానాన్తరమాశఙ్క్యాన్యతరాసిద్ధిం దర్శయతి —
యద్యదితి ।
తాభ్యామాత్మనోఽన్యత్వాభ్యుపగమే మానముపన్యస్యతి —
ఆకాశ ఇతి ।
తత్రైవోపపత్తిమాహ —
ఉత్పత్తీతి ।
అనుమానావిరోధముపసంహరతి —
అత ఇతి ।
ఆగమవిరోధముక్తన్యాయాతిదేశేన నిరాకరోతి —
ఎతేనేతి ।
ఔపాధికభేదాశ్రయత్వేన వ్యవహారస్యోపపన్నత్వోపదర్శనేనేతి యావత్ ।
ప్రత్యక్షానుమానాగమైరద్వైతస్యావిరోధేఽపి స్యాద్విరోధోఽర్థాపత్త్యేతి చేదత ఆహ —
యదుక్తమితి ।
ఉపదేశో యస్మై క్రియతే యస్య చోపదేశగ్రహణప్రయుక్తం ఫలం తయోర్బ్రహ్మైకత్వే సత్యుపదేశానర్థక్యమిత్యనువాదార్థః ।
కిం క్రియాణామనేకకారకసాధ్యత్వాదేవం చోద్యతే కింవా బ్రహ్మణో నిత్యముక్తత్వాదితి వికల్ప్యాఽఽద్యం దూషయతి —
తదపీతి ।
తాసామనేకకారకసాధ్యత్వస్య ప్రత్యు (పర్యు)దస్తత్వాదితి భావః ।
యది బ్రహ్మణో నిత్యముక్తత్వాభిప్రాయేణోపదేశానర్థక్యం చోద్యతే తత్ర నిత్యముక్తే బ్రహ్మణి జ్ఞాతేఽజ్ఞాతే వా తదానర్థక్యం చోద్యత ఇతి వికల్ప్యాఽఽద్యమఙ్గీకరోతి —
ఎకస్మిన్నితి ।
ద్వతీయముత్థాపయతి —
అథేతి ।
ఉపదేశస్తావదనేకేషాం కారకాణాం సాధ్యతయా విషయస్తదానర్థక్యమజ్ఞాతే నిత్యముక్తే బ్రహ్మణి చోద్యతే చేదిత్యర్థః ।
సర్వైరాత్మవాదిభిరుపదేశస్య జ్ఞానార్థమిష్టత్వాత్తద్విరోధాదజ్ఞాతే బ్రహ్మణి తదానర్థక్యచోద్యమనుపపన్నమిత్యాహ —
న స్వత ఇతి ।
అద్వైతే విరోధాన్తరాభావేఽపి తార్కికసమయవిరోధోఽస్తీత్యాశఙ్క్యాఽఽహ —
తస్మాదితి ।
ప్రమాణవిరోధాభావస్తచ్ఛబ్దార్థః । ఆర్యమర్యాదాం భిన్దానాశ్చాటా వివక్ష్యన్తే । భటాస్తు సేవకా మిథ్యాభాషిణస్తేషాం సర్వేషాం రాజానస్తార్కికాస్తైరప్రవేశ్యమానాక్రమణీయమిదం బ్రహ్మాత్మైకత్వమితి యావత్ ।
శాస్త్రాదిప్రసాదశూన్యైరాగమ్యత్వే ప్రమాణమాహ —
కస్తమితి ।
దేవతాదేర్వరప్రసాదేన లభ్యమిత్యత్ర శ్రుతిస్మృతివాదాః సన్తి తేభ్యశ్చ శాస్త్రాదిప్రసాదహీనైరలభ్యం తత్త్వమితి నిశ్చితమిత్యర్థః ।
శాస్త్రాదిప్రసాదవతామేవ తత్త్వం సుగమమిత్యత్ర శ్రౌతం స్మార్తఞ్చ లిఙ్గాన్తరం దర్శయతి —
తదేజతీతి ।
బ్రహ్మణోఽద్వితీయత్వే సర్వప్రకారవిరోధాభావే ఫలితమాహ —
తస్మాదితి ।
సంసారిణో బ్రహ్మణోఽర్థాన్తరత్వాభావే శ్రుతీనామానుకూల్యం దర్శయతి —
తస్మాదితి ।
అద్వైతే శ్రుతిసిద్ధే విచారనిష్పన్నమర్థముపసంహరతి —
తస్మాత్పరస్యేతి ॥౨౦॥