ப்³ருஹதா³ரண்யகோபநிஷத்³பா⁴ஷ்யம்
த்³விதீயோ(அ)த்⁴யாய:த்³விதீயம் ப்³ராஹ்மணம்
ஆநந்த³கி³ரிடீகா (ப்³ருஹதா³ரண்யக)
 
‘ப்³ரஹ்ம ஜ்ஞபயிஷ்யாமி’ (ப்³ரு. உ. 2 । 1 । 15) இதி ப்ரஸ்துதம் ; தத்ர யதோ ஜக³ஜ்ஜாதம் , யந்மயம் , யஸ்மிம்ஶ்ச லீயதே, ததே³கம் ப்³ரஹ்ம — இதி ஜ்ஞாபிதம் । கிமாத்மகம் புந: தஜ்ஜக³த் ஜாயதே, லீயதே ச ? பஞ்சபூ⁴தாத்மகம் ; பூ⁴தாநி ச நாமரூபாத்மகாநி ; நாமரூபே ஸத்யமிதி ஹ்யுக்தம் ; தஸ்ய ஸத்யஸ்ய பஞ்சபூ⁴தாத்மகஸ்ய ஸத்யம் ப்³ரஹ்ம । கத²ம் புந: பூ⁴தாநி ஸத்யமிதி மூர்தாமூர்தப்³ராஹ்மணம் । மூர்தாமூர்தபூ⁴தாத்மகத்வாத் கார்யகரணாத்மகாநி பூ⁴தாநி ப்ராணா அபி ஸத்யம் । தேஷாம் கார்யகரணாத்மகாநாம் பூ⁴தாநாம் ஸத்யத்வநிர்தி³தா⁴ரயிஷயா ப்³ராஹ்மணத்³வயமாரப்⁴யதே ஸைவ உபநிஷத்³வ்யாக்²யா । கார்யகரணஸத்யத்வாவதா⁴ரணத்³வாரேண ஹி ஸத்யஸ்ய ஸத்யம் ப்³ரஹ்ம அவதா⁴ர்யதே । அத்ரோக்தம் ‘ப்ராணா வை ஸத்யம் தேஷாமேஷ ஸத்யம்’ (ப்³ரு. உ. 2 । 1 । 20) இதி ; தத்ர கே ப்ராணா:, கியத்யோ வா ப்ராணவிஷயா உபநிஷத³: கா இதி ச — ப்³ரஹ்மோபநிஷத்ப்ரஸங்கே³ந கரணாநாம் ப்ராணாநாம் ஸ்வரூபமவதா⁴ரயதி — பதி²க³தகூபாராமாத்³யவதா⁴ரணவத் ॥

வ்ருத்தவர்திஷ்யமாணயோ: ஸம்க³திம் வக்தும் வ்ருத்தம் கீர்தயதி —

ப்³ரஹ்மேதி ।

ப்³ரஹ்ம தே ப்³ரவாணீதி ப்ரக்ரம்ய வ்யேவ த்வா ஜ்ஞாபயிஷ்யாமீதி ப்ரதிஜ்ஞாய ஜக³தோ ஜந்மாத³யோ யதஸ்தத³த்³விதீயம் ப்³ரஹ்மேதி வ்யாக்²யாதமித்யர்த²: ।

ஜந்மாதி³விஷயஸ்ய ஜக³த: ஸ்வரூபம் ப்ருச்ச²தி —

கிமாத்மகமிதி ।

விப்ரதிபத்திநிராஸார்த²ம் தத்ஸ்வரூபமாஹ —

பஞ்சேதி ।

கத²ம் தர்ஹி நாமரூபகர்மாத்மகம் ஜக³தி³த்யுக்தம் தத்ரா(அ)(அ)ஹ —

பூ⁴தாநிதி ।

தத்ர க³மகமாஹ —

நாமரூபே இதி ।

பூ⁴தாநாம் ஸத்யத்வே கத²ம் ப்³ரஹ்மண: ஸத்யத்வவாசோயுக்திரித்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ —

தஸ்யேதி ।

தத்ஸத்யமித்யவதா⁴ரணாத்³பா³த்⁴யேஷு பூ⁴தேஷு ஸத்யத்வாஸித்³தி⁴ரிதி ஶங்கயித்வா ஸமாத⁴த்தே —

கத²மித்யாதி³நா ।

ஸச்ச த்யச்ச ஸத்யமிதி வ்யுத்பத்த்யா பூ⁴தாநி ஸத்யஶப்³த³வாச்யாநி விவக்ஷ்யந்தே சேத்கத²ம் தர்ஹி கார்யகாரணஸம்கா⁴தஸ்ய ப்ராணாநாம் ச ஸத்யத்வமுக்தம் தத்ரா(அ)(அ)ஹ —

மூர்தேதி ।

யதோ²க்தபூ⁴தஸ்வரூபத்வாத்கார்யகரணாநாம் ததா³த்மகாநி பூ⁴தாநி ஸத்யாநீத்யங்கீ³காராத்கார்யகரணாநாம் ஸத்யத்வம் ப்ராணா அபி ததா³த்மகா: ஸத்யஶப்³த³வாச்யா ப⁴வந்தீதி ப்ராணா வை ஸத்யமித்யவிருத்³த⁴மித்யர்த²: ।

ஏவம் பாதநிகாம் க்ருத்வோத்தரப்³ராஹ்மணத்³வயஸ்ய விஷயமாஹ —

தேஷாமிதி ।

உபநிஷத்³வ்யாக்²யாநாய ப்³ராஹ்மணத்³வயமித்யுக்திவிருத்³த⁴மேததி³த்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ —

ஸைவேதி ।

கார்யகரணாத்மகாநாம் பூ⁴தாநாம் ஸ்வரூபநிர்தா⁴ரணைவோபநிஷத்³வ்யாக்²யேத்யத்ர ஹேதுமாஹ —

கார்யேதி ।

ப்³ராஹ்மணத்³வயமேவமவதார்ய ஶிஶுப்³ராஹ்மணஸ்யாவாந்தரஸம்க³திமாஹ —

அத்ரேத்யாதி³நா ।

உபநிஷத³: கா:, கியத்யோ வேத்யுபஸம்க்²யாதவ்யமித்யாகாங்க்ஷாயாமிதி ஶேஷ: ।

ப்³ரஹ்ம சேத³வதா⁴ரயிதுமிஷ்டம் தர்ஹி ததே³வாவதா⁴ர்யதாம் கிமிதி மத்⁴யே கரணஸ்வரூபமவதா⁴ர்யதே தத்ரா(அ)(அ)ஹ —

பதீ²தி ।