బృహదారణ్యకోపనిషద్భాష్యమ్
ద్వితీయోఽధ్యాయఃద్వితీయం బ్రాహ్మణమ్
ఆనన్దగిరిటీకా (బృహదారణ్యక)
 
ఇమావేవ గోతమభరద్వాజావయమేవ గోతమోఽయం భరద్వాజ ఇమావేవ విశ్వామిత్రజమదగ్నీ అయమేవ విశ్వామిత్రోఽయం జమదగ్నిరిమావేవ వసిష్ఠకశ్యపావయమేవ వసిష్ఠోఽయం కశ్యపో వాగేవాత్రిర్వాచా హ్యన్నమద్యతేఽత్తిర్హ వై నామైతద్యదత్రిరితి సర్వస్యాత్తా భవతి సర్వమస్యాన్నం భవతి య ఎవం వేద ॥ ౪ ॥
కే పునస్తస్య చమసస్య తీర ఆసత ఋషయ ఇతి — ఇమావేవ గోతమభరద్వాజౌ కర్ణౌ — అయమేవ గోతమః అయం భరద్వాజః దక్షిణశ్చ ఉత్తరశ్చ, విపర్యయేణ వా । తథా చక్షుషీ ఉపదిశన్నువాచ — ఇమావేవ విశ్వామిత్రజమదగ్నీ దక్షిణం విశ్వామిత్రః ఉత్తరం జమదగ్నిః, విపర్యయేణ వా । ఇమావేవ వసిష్ఠకశ్యపౌ — నాసికే ఉపదిశన్నువాచ ; దక్షిణః పుటో భవతి వసిష్ఠః ; ఉత్తరః కశ్యపః — పూర్వవత్ । వాగేవ అత్రిః అదనక్రియాయోగాత్ సప్తమః ; వాచా హ్యన్నమద్యతే ; తస్మాదత్తిర్హి వై ప్రసిద్ధం నామైతత్ — అత్తృత్వాదత్తిరితి, అత్తిరేవ సన్ యదత్రిరిత్యుచ్యతే పరోక్షేణ । సర్వస్య ఎతస్యాన్నజాతస్య ప్రాణస్య, అత్రినిర్వచనవిజ్ఞానాదత్తా భవతి । అత్తైవ భవతి నాముష్మిన్నన్యేన పునః ప్రత్యద్యతే ఇత్యేతదుక్తం భవతి — సర్వమస్యాన్నం భవతీతి । య ఎవమ్ ఎతత్ యథోక్తం ప్రాణయాథాత్మ్యం వేద, స ఎవం మధ్యమః ప్రాణో భూత్వా ఆధానప్రత్యాధానగతో భోక్తైవ భవతి, న భోజ్యమ్ ; భోజ్యాద్వ్యావర్తత ఇత్యర్థః ॥

విపర్యయేణ వేత్యేతత్పూర్వవదిత్యుచ్యతే । అత్రిః సప్తమ ఇతి సంబన్ధః । అత్రిత్వే హేతురదనక్రియాయోగాదితి । హేతుం సాధయతి —

వాచా హీతి ।

సాధ్యమర్థం నిగమయతి —

తస్మాదితి ।

తర్హి కథమత్రిరితి వ్యపదేశ్యతేఽత ఆహ —

అత్తిరేవేతి ।

ప్రాణస్య యదన్నజాతమేతస్య సర్వస్యాత్తా భవత్యత్రినిర్వచనవిజ్ఞానాదితి సంబన్ధః ।

సర్వమస్యేత్యాదివాక్యమర్థోక్తిపూర్వకం ప్రకటయతి —

అత్తైవేతి ।

న కేవలమత్రినిర్వచనవిజ్ఞానకృతమేతత్ఫలం కిన్తు ప్రాణయాథాత్మ్యవేదనప్రయుక్తమిత్యాహ —

య ఎవమితి ॥౪॥