ப்³ருஹதா³ரண்யகோபநிஷத்³பா⁴ஷ்யம்
த்³விதீயோ(அ)த்⁴யாய:த்ருதீயம் ப்³ராஹ்மணம்
ஆநந்த³கி³ரிடீகா (ப்³ருஹதா³ரண்யக)
 
அதா²மூர்தம் வாயுஶ்சாந்தரிக்ஷம் சைதத³ம்ருதமேதத்³யதே³தத்த்யத்தஸ்யைதஸ்யாமூர்தஸ்யைதஸ்யாம்ருதஸ்யைதஸ்ய யத ஏதஸ்ய த்யஸ்யைஷ ரஸோ ய ஏஷ ஏதஸ்மிந்மண்ட³லே புருஷஸ்த்யஸ்ய ஹ்யேஷ ரஸ இத்யதி⁴தை³வதம் ॥ 3 ॥
அதா²மூர்தம் — அதா²து⁴நா அமூர்தமுச்யதே । வாயுஶ்சாந்தரிக்ஷம் ச யத்பரிஶேஷிதம் பூ⁴தத்³வயம் — ஏதத் அம்ருதம் , அமூர்தத்வாத் , அஸ்தி²தம் , அதோ(அ)விருத்⁴யமாநம் கேநசித் , அம்ருதம் , அமரணத⁴ர்மி ; ஏதத் யத் ஸ்தி²தவிபரீதம் , வ்யாபி, அபரிச்சி²ந்நம் ; யஸ்மாத் யத் ஏதத் அந்யேப்⁴யோ(அ)ப்ரவிப⁴ஜ்யமாநவிஶேஷம் , அத: த்யத் ‘த்யத்’ இதி பரோக்ஷாபி⁴தா⁴நார்ஹமேவ — பூர்வவத் । தஸ்யைதஸ்யாமூர்தஸ்ய ஏதஸ்யாம்ருதஸ்ய ஏதஸ்ய யத: ஏதஸ்ய த்யஸ்ய சதுஷ்டயவிஶேஷணஸ்யாமூர்தஸ்ய ஏஷ ரஸ: ; கோ(அ)ஸௌ ? ய ஏஷ ஏதஸ்மிந்மண்ட³லே புருஷ: — கரணாத்மகோ ஹிரண்யக³ர்ப⁴: ப்ராண இத்யபி⁴தீ⁴யதே ய:, ஸ ஏஷ: அமூர்தஸ்ய பூ⁴தத்³வயஸ்ய ரஸ: பூர்வவத் ஸாரிஷ்ட²: । ஏதத்புருஷஸாரம் சாமூர்தம் பூ⁴தத்³வயம் — ஹைரண்யக³ர்ப⁴லிங்கா³ரம்பா⁴ய ஹி பூ⁴தத்³வயாபி⁴வ்யக்திரவ்யாக்ருதாத் ; தஸ்மாத் தாத³ர்த்²யாத் தத்ஸாரம் பூ⁴தத்³வயம் । த்யஸ்ய ஹ்யேஷ ரஸ: — யஸ்மாத் ய: மண்ட³லஸ்த²: புருஷோ மண்ட³லவந்ந க்³ருஹ்யதே ஸாரஶ்ச பூ⁴தத்³வயஸ்ய, தஸ்மாத³ஸ்தி மண்ட³லஸ்த²ஸ்ய புருஷஸ்ய பூ⁴தத்³வயஸ்ய ச ஸாத⁴ர்ம்யம் । தஸ்மாத் யுக்தம் ப்ரஸித்³த⁴வத்³தே⁴தூபாதா³நம் — த்யஸ்ய ஹ்யேஷ ரஸ இதி ॥

ஆதி⁴தை³விகம் மூர்தமபி⁴தா⁴ய தாத்³ருகே³வாமூர்தம் ப்ரதீகோபாதா³நபூர்வகம் ஸ்பு²டயதி —

அதே²த்யாதி³நா ।

அமூர்தமுப⁴யத்ர ஹேதுத்வேந ஸம்ப³த்⁴யதே । அபரிச்சி²ந்நத்வமவிரோதே⁴ ஹேது: ।

அமூர்தத்வாதீ³நாம் மிதோ² விஶேஷணவிஶேஷ்யபா⁴வோ ஹேதுஹேதுமத்³பா⁴வஶ்ச யதே²ஷ்டம் த்³ரஷ்டவ்ய இத்யா(அ)(அ)ஹ —

பூர்வவதி³தி ।

புநருக்திரபி பூர்வவத் । ய ஏஷ இத்யாதி³ ப்ரதீகக்³ரஹணம் தஸ்ய வ்யாக்²யாநம் கரணாத்மக இத்யாதி³ ।

யதா² பூ⁴தத்ரயஸ்ய மண்ட³லம் ஸாரிஷ்ட²முக்தம் தத்³வதி³த்யாஹ —

பூர்வவதி³தி ।

ஸாரிஷ்ட²த்வமநூத்³ய ஹேதுமாஹ —

ஏததி³தி ।

தாத³ர்த்²யாத்³பூ⁴தத்³வயஸ்ய பூ⁴தத்ரயோபஸர்ஜநஸ்ய ஸ்வயம்ப்ரதா⁴நஸ்ய ஹிரண்யக³ர்பா⁴ரம்பா⁴ர்த²த்வாதி³தி யாவத் । பூ⁴தத்³வயம் பூ⁴தத்ரயோபஸர்ஜநமிதி ஶேஷ: ।

ஹேதுமவதார்ய வ்யாசஷ்டே —

த்யஸ்ய ஹீதி ।

புருஷஶப்³தா³து³பரிஷ்டாத்ஸஶப்³தோ³ த்³ரஷ்டவ்ய: । அமூர்தத்வாதி³விஶேஷணசதுஷ்டயவைஶிஷ்ட்யம் ஸாத⁴ர்ம்யம் ।

தத்ப²லமாஹ —

தஸ்மாதி³தி ।