ಬೃಹದಾರಣ್ಯಕೋಪನಿಷದ್ಭಾಷ್ಯಮ್
ದ್ವಿತೀಯೋಽಧ್ಯಾಯಃತೃತೀಯಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಮ್
ಆನಂದಗಿರಿಟೀಕಾ (ಬೃಹದಾರಣ್ಯಕ)
 
ಅಥಾಮೂರ್ತಂ ಪ್ರಾಣಶ್ಚ ಯಶ್ಚಾಯಮಂತರಾತ್ಮನ್ನಾಕಾಶ ಏತದಮೃತಮೇತದ್ಯದೇತತ್ತ್ಯತ್ತಸ್ಯೈತಸ್ಯಾಮೂರ್ತಸ್ಯೈತಸ್ಯಾಮೃತಸ್ಯೈತಸ್ಯ ಯತ ಏತಸ್ಯ ತ್ಯಸ್ಯೈಷ ರಸೋ ಯೋಽಯಂ ದಕ್ಷಿಣೇಽಕ್ಷನ್ಪುರುಷಸ್ತ್ಯಸ್ಯ ಹ್ಯೇಷ ರಸಃ ॥ ೫ ॥
ಅಥಾಧುನಾ ಅಮೂರ್ತಮುಚ್ಯತೇ । ಯತ್ಪರಿಶೇಷಿತಂ ಭೂತದ್ವಯಂ ಪ್ರಾಣಶ್ಚ ಯಶ್ಚಾಯಮಂತರಾತ್ಮನ್ನಾಕಾಶಃ, ಏತದಮೂರ್ತಮ್ । ಅನ್ಯತ್ಪೂರ್ವವತ್ । ಏತಸ್ಯ ತ್ಯಸ್ಯ ಏಷ ರಸಃ ಸಾರಃ, ಯೋಽಯಂ ದಕ್ಷಿಣೇಽಕ್ಷನ್ಪುರುಷಃ — ದಕ್ಷಿಣೇಽಕ್ಷನ್ನಿತಿ ವಿಶೇಷಗ್ರಹಣಮ್ , ಶಾಸ್ತ್ರಪ್ರತ್ಯಕ್ಷತ್ವಾತ್ ; ಲಿಂಗಸ್ಯ ಹಿ ದಕ್ಷಿಣೇಽಕ್ಷ್ಣಿ ವಿಶೇಷತೋಽಧಿಷ್ಠಾತೃತ್ವಂ ಶಾಸ್ತ್ರಸ್ಯ ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷಮ್ , ಸರ್ವಶ್ರುತಿಷು ತಥಾ ಪ್ರಯೋಗದರ್ಶನಾತ್ । ತ್ಯಸ್ಯ ಹ್ಯೇಷ ರಸ ಇತಿ ಪೂರ್ವವತ್ ವಿಶೇಷತಃ ಅಗ್ರಹಣಾತ್ ಅಮೂರ್ತತ್ವಸಾರತ್ವ ಏವ ಹೇತ್ವರ್ಥಃ ॥

ಕುತೋ ವಿಶೇಷೋಕ್ತಿರಿತ್ಯಾಶಂಕ್ಯಾಽಽಹ —

ದಕ್ಷಿಣ ಇತಿ ।

ಶಾಸ್ತ್ರಸ್ಯ ತೇನ ವಾ ದಕ್ಷಿಣೇಽಕ್ಷಿಣಿ ವಿಶೇಷಸ್ಯ ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷತ್ವಾದಿತ್ಯರ್ಥಃ ।

ದ್ವಿತೀಯವ್ಯಾಖ್ಯಾನಮಾಶ್ರಿತ್ಯ ಹೇತ್ವರ್ಥಂ ಸ್ಫುಟಯತಿ —

ಲಿಂಗಸ್ಯೇತಿ ।

ಹೇತುಮನೂದ್ಯ ತದರ್ಥಂ ಕಥಯತಿ —

ತ್ಯಸ್ಯೇತಿ ।

ಯಥಾ ಪೂರ್ವತ್ರ ಚಕ್ಷುಷಿ ಮೂರ್ತಾದಿಚತುಷ್ಟಯದೃಷ್ಟ್ಯಾ ತಾದೃಗ್ಭೂತತ್ರಯಸಾರತೋಕ್ತಾ ತಥಾಽತ್ರಾಪಿ ಲಿಂಗಾತ್ಮನ್ಯಮೂರ್ತತ್ವಾದಿಚತುಷ್ಟಯಸ್ಯ ವಿಶೇಷೇಣಾಗ್ರಹಣಾದಮೂರ್ತತ್ವಾದಿನಾ ಸಾಧರ್ಮ್ಯಾತ್ತಥಾವಿಧಭೂತದ್ವಯಸಾರತ್ವಂ ತಸ್ಯ ಶರೀರೇ ಪ್ರಾಧಾನ್ಯಾಚ್ಚ ತತ್ಸಾರತ್ವಸಿದ್ಧಿರಿತ್ಯರ್ಥಃ ॥೫॥