బృహదారణ్యకోపనిషద్భాష్యమ్
ద్వితీయోఽధ్యాయఃతృతీయం బ్రాహ్మణమ్
ఆనన్దగిరిటీకా (బృహదారణ్యక)
 
అథామూర్తం ప్రాణశ్చ యశ్చాయమన్తరాత్మన్నాకాశ ఎతదమృతమేతద్యదేతత్త్యత్తస్యైతస్యామూర్తస్యైతస్యామృతస్యైతస్య యత ఎతస్య త్యస్యైష రసో యోఽయం దక్షిణేఽక్షన్పురుషస్త్యస్య హ్యేష రసః ॥ ౫ ॥
అథాధునా అమూర్తముచ్యతే । యత్పరిశేషితం భూతద్వయం ప్రాణశ్చ యశ్చాయమన్తరాత్మన్నాకాశః, ఎతదమూర్తమ్ । అన్యత్పూర్వవత్ । ఎతస్య త్యస్య ఎష రసః సారః, యోఽయం దక్షిణేఽక్షన్పురుషః — దక్షిణేఽక్షన్నితి విశేషగ్రహణమ్ , శాస్త్రప్రత్యక్షత్వాత్ ; లిఙ్గస్య హి దక్షిణేఽక్ష్ణి విశేషతోఽధిష్ఠాతృత్వం శాస్త్రస్య ప్రత్యక్షమ్ , సర్వశ్రుతిషు తథా ప్రయోగదర్శనాత్ । త్యస్య హ్యేష రస ఇతి పూర్వవత్ విశేషతః అగ్రహణాత్ అమూర్తత్వసారత్వ ఎవ హేత్వర్థః ॥

కుతో విశేషోక్తిరిత్యాశఙ్క్యాఽఽహ —

దక్షిణ ఇతి ।

శాస్త్రస్య తేన వా దక్షిణేఽక్షిణి విశేషస్య ప్రత్యక్షత్వాదిత్యర్థః ।

ద్వితీయవ్యాఖ్యానమాశ్రిత్య హేత్వర్థం స్ఫుటయతి —

లిఙ్గస్యేతి ।

హేతుమనూద్య తదర్థం కథయతి —

త్యస్యేతి ।

యథా పూర్వత్ర చక్షుషి మూర్తాదిచతుష్టయదృష్ట్యా తాదృగ్భూతత్రయసారతోక్తా తథాఽత్రాపి లిఙ్గాత్మన్యమూర్తత్వాదిచతుష్టయస్య విశేషేణాగ్రహణాదమూర్తత్వాదినా సాధర్మ్యాత్తథావిధభూతద్వయసారత్వం తస్య శరీరే ప్రాధాన్యాచ్చ తత్సారత్వసిద్ధిరిత్యర్థః ॥౫॥