ப்³ருஹதா³ரண்யகோபநிஷத்³பா⁴ஷ்யம்
த்³விதீயோ(அ)த்⁴யாய:த்ருதீயம் ப்³ராஹ்மணம்
பூர்வப்ருஷ்ட²ம்      உத்தரப்ருஷ்ட²ம்
ஆநந்த³கி³ரிடீகா (ப்³ருஹதா³ரண்யக)
 
தஸ்ய ஹைதஸ்ய புருஷஸ்ய ரூபம் । யதா² மாஹாரஜநம் வாஸோ யதா² பாண்ட்³வாவிகம் யதே²ந்த்³ரகோ³போ யதா²க்³ந்யர்சிர்யதா² புண்ட³ரீகம் யதா² ஸக்ருத்³வித்³யுத்தம் ஸக்ருத்³வித்³யுத்தேவ ஹ வா அஸ்ய ஶ்ரீர்ப⁴வதி ய ஏவம் வேதா³தா²த ஆதே³ஶோ நேதி நேதி ந ஹ்யேதஸ்மாதி³தி நேத்யந்யத்பரமஸ்த்யத² நாமதே⁴யம் ஸத்யஸ்ய ஸத்யமிதி ப்ராணா வை ஸத்யம் தேஷாமேஷ ஸத்யம் ॥ 6 ॥
இத³ம் ச நகாரத்³வயம் வீப்ஸாவ்யாப்த்யர்த²ம் ; யத்³யத்ப்ராப்தம் தத்தத் நிஷித்⁴யதே ; ததா² ச ஸதி அநிர்தி³ஷ்டாஶங்கா ப்³ரஹ்மண: பரிஹ்ருதா ப⁴வதி ; அந்யதா² ஹி நகாரத்³வயேந ப்ரக்ருதத்³வயப்ரதிஷேதே⁴, யத³ந்யத் ப்ரக்ருதாத்ப்ரதிஷித்³த⁴த்³வயாத் ப்³ரஹ்ம, தந்ந நிர்தி³ஷ்டம் , கீத்³ருஶம் நு க²லு — இத்யாஶங்கா ந நிவர்திஷ்யதே ; ததா² ச அநர்த²கஶ்ச ஸ நிர்தே³ஶ:, புருஷஸ்ய விவிதி³ஷாயா அநிவர்தகத்வாத் ; ‘ப்³ரஹ்ம ஜ்ஞபயிஷ்யாமி’ இதி ச வாக்யம் அபரிஸமாப்தார்த²ம் ஸ்யாத் । யதா³ து ஸர்வதி³க்காலாதி³விவிதி³ஷா நிவர்திதா ஸ்யாத் ஸர்வோபாதி⁴நிராகரணத்³வாரேண, ததா³ ஸைந்த⁴வக⁴நவத் ஏகரஸம் ப்ரஜ்ஞாநக⁴நம் அநந்தரமபா³ஹ்யம் ஸத்யஸ்ய ஸத்யம் அஹம் ப்³ரஹ்ம அஸ்மீதி ஸர்வதோ நிவர்ததே விவிதி³ஷா, ஆத்மந்யேவாவஸ்தி²தா ப்ரஜ்ஞா ப⁴வதி । தஸ்மாத் வீப்ஸார்த²ம் நேதி நேதீதி நகாரத்³வயம் । நநு மஹதா யத்நேந பரிகரப³ந்த⁴ம் க்ருத்வா கிம் யுக்தம் ஏவம் நிர்தே³ஷ்டும் ப்³ரஹ்ம ? பா³ட⁴ம் ; கஸ்மாத் ? ந ஹி — யஸ்மாத் , ‘இதி ந, இதி ந’ இத்யேதஸ்மாத் — இதீதி வ்யாப்தவ்யப்ரகாரா நகாரத்³வயவிஷயா நிர்தி³ஶ்யந்தே, யதா² க்³ராமோ க்³ராமோ ரமணீய இதி — அந்யத்பரம் நிர்தே³ஶநம் நாஸ்தி ; தஸ்மாத³யமேவ நிர்தே³ஶோ ப்³ரஹ்மண: । யது³க்தம் — ‘தஸ்யோபநிஷத்ஸத்யஸ்ய ஸத்யம்’ (ப்³ரு. உ. 2 । 1 । 20) இதி, ஏவம்ப்ரகாரேண ஸத்யஸ்ய ஸத்யம் தத் பரம் ப்³ரஹ்ம ; அதோ யுக்தமுக்தம் நாமதே⁴யம் ப்³ரஹ்மண:, நாமைவ நாமதே⁴யம் ; கிம் தத் ஸத்யஸ்ய ஸத்யம் ப்ராணா வை ஸத்யம் தேஷாமேஷ ஸத்யமிதி ॥

ஏவம் ப்³ரஹ்ம நிர்தி³தி³க்ஷிதம் சேதே³கேநைவ நஞா(அ)லம் க்ருதம் த்³விதீயேநேத்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ —

இத³ஞ்சேதி ।

வீப்ஸாயா வ்யாப்தி: ஸர்வவிஷயஸம்க்³ரஹஸ்தத³ர்த²ம் நகாரத்³வயமித்யுக்தமேவ வ்யநக்தி —

யத்³யதி³தி ।

விஷயத்வேந ப்ராப்தம் ஸர்வம் ந ப்³ரஹ்மேத்யுக்தே ஸத்யவிஷய: ப்ரத்யகா³த்மா ப்³ரஹ்மேத்யேகத்வே ஶாஸ்த்ரபர்யவஸாநாந்நைராகாங்க்ஷ்யம் ஶ்ரோது: ஸித்⁴யதீத்யாஹ —

ததா² சேதி ।

இதிஶப்³த³ஸ்ய ப்ரக்ருதபராமர்ஶித்வாத்ப்ரக்ருதமூர்தாமூர்தாதே³ரந்யத்வே ப்³ரஹ்மணோ நகாரபர்யவஸாநம் கிமிதி நேஷ்யதே தத்ரா(அ)(அ)ஹ —

அந்யதே²தி ।

ஆஶங்காநிவ்ருத்த்யபா⁴வே தோ³ஷமாஹ —

ததா² சேதி ।

அநர்த²கஶ்சேதி சகாரேண ஸமுச்சிதம் தோ³ஷாந்தரமாஹ —

ப்³ரஹ்மேதி ।

உக்தமர்த²மந்வயமுகே²ந ஸமர்த²யதே —

யதா³ த்விதி ।

ஸர்வோபாதி⁴நிராஸேந தத்ர தத்ர விஷயவேத³நேச்சா² யதா³ நிவர்திதா ததா³ யதோ²க்தம் ப்ரத்யக்³ப்³ரஹ்மாஹமிதி நிஶ்சித்யா(அ)(அ)காங்க்ஷா ஸர்வதோ வ்யாவர்ததே । தேந நிர்தே³ஶஸ்ய ஸார்த²கத்வம் யதா³ சோக்தரீத்யா ப்³ரஹ்மா(அ)(அ)த்மேத்யேவ ப்ரஜ்ஞா(அ)(அ)வஸ்தி²தா ப⁴வதி ததா³ ப்ரதிஜ்ஞாவாக்யமபி பரிஸமாப்தார்த²ம் ஸ்யாதி³தி யோஜநா ।

வீப்ஸாபக்ஷமுபஸம்ஹரதி —

தஸ்மாதி³தி ।

ஆதே³ஶஸ்ய ப்ரக்ரமாநநுகு³ணத்வமாஶங்க்யாநந்தரவாக்யேந பரிஹரதி —

நந்வித்யாதி³நா ।

ந ஹீதி ப்ரதீகோபாதா³நம் । யஸ்மாதி³த்யஸ்ய ஹிஶப்³தா³ர்த²ஸ்ய தஸ்மாதி³த்யநேந ஸம்ப³ந்த⁴: । வ்யாப்தவ்யா: ஸம்க்³ராஹ்யா விஷயீகர்தவ்யா யே ப்ரகாராஸ்தே நகாரத்³வயஸ்ய விஷயா: ஸந்தோ நிர்தி³ஶ்யந்த இதி நேதி நேத்யஸ்மாதி³த்யநேந பா⁴கே³நேதி யோஜநா ।

இதிஶப்³தா³ப்⁴யாம் வ்யாப்தவ்யஸர்வப்ரகாரஸம்க்³ரஹே த்³ருஷ்டாந்தமாஹ —

யதே²தி ।

க்³ராமோ க்³ராமோ ரமணீய இத்யுக்தே ராஜ்யநிவிஷ்டரமணீயஸர்வக்³ராமஸம்க்³ரஹவத்ப்ரக்ருதே(அ)பீதிஶப்³தா³ப்⁴யாம் விஷயபூ⁴தஸர்வப்ரகாரஸம்க்³ரஹே நகாராப்⁴யாம் தந்நிஷேத⁴ஸித்³தி⁴ரித்யர்த²: ।

யதோ²க்தாந்நிஷேத⁴ரூபாந்நிர்தே³ஶாத³ந்யநிர்தே³ஶநம் யஸ்மாத்³ப்³ரஹ்மணோ ந பரமஸ்தி தஸ்மாதி³த்யுபஸம்ஹார: அதே²த்யாதி³வாக்யம் ப்ரக்ருதோபஸம்ஹாரத்வேந வ்யாசஷ்டே —

யது³க்தமித்யாதி³நா ॥6॥