ఎవం బ్రహ్మ నిర్దిదిక్షితం చేదేకేనైవ నఞాఽలం కృతం ద్వితీయేనేత్యాశఙ్క్యాఽఽహ —
ఇదఞ్చేతి ।
వీప్సాయా వ్యాప్తిః సర్వవిషయసంగ్రహస్తదర్థం నకారద్వయమిత్యుక్తమేవ వ్యనక్తి —
యద్యదితి ।
విషయత్వేన ప్రాప్తం సర్వం న బ్రహ్మేత్యుక్తే సత్యవిషయః ప్రత్యగాత్మా బ్రహ్మేత్యేకత్వే శాస్త్రపర్యవసానాన్నైరాకాఙ్క్ష్యం శ్రోతుః సిధ్యతీత్యాహ —
తథా చేతి ।
ఇతిశబ్దస్య ప్రకృతపరామర్శిత్వాత్ప్రకృతమూర్తామూర్తాదేరన్యత్వే బ్రహ్మణో నకారపర్యవసానం కిమితి నేష్యతే తత్రాఽఽహ —
అన్యథేతి ।
ఆశఙ్కానివృత్త్యభావే దోషమాహ —
తథా చేతి ।
అనర్థకశ్చేతి చకారేణ సముచ్చితం దోషాన్తరమాహ —
బ్రహ్మేతి ।
ఉక్తమర్థమన్వయముఖేన సమర్థయతే —
యదా త్వితి ।
సర్వోపాధినిరాసేన తత్ర తత్ర విషయవేదనేచ్ఛా యదా నివర్తితా తదా యథోక్తం ప్రత్యగ్బ్రహ్మాహమితి నిశ్చిత్యాఽఽకాఙ్క్షా సర్వతో వ్యావర్తతే । తేన నిర్దేశస్య సార్థకత్వం యదా చోక్తరీత్యా బ్రహ్మాఽఽత్మేత్యేవ ప్రజ్ఞాఽఽవస్థితా భవతి తదా ప్రతిజ్ఞావాక్యమపి పరిసమాప్తార్థం స్యాదితి యోజనా ।
వీప్సాపక్షముపసంహరతి —
తస్మాదితి ।
ఆదేశస్య ప్రక్రమాననుగుణత్వమాశఙ్క్యానన్తరవాక్యేన పరిహరతి —
నన్విత్యాదినా ।
న హీతి ప్రతీకోపాదానమ్ । యస్మాదిత్యస్య హిశబ్దార్థస్య తస్మాదిత్యనేన సంబన్ధః । వ్యాప్తవ్యాః సంగ్రాహ్యా విషయీకర్తవ్యా యే ప్రకారాస్తే నకారద్వయస్య విషయాః సన్తో నిర్దిశ్యన్త ఇతి నేతి నేత్యస్మాదిత్యనేన భాగేనేతి యోజనా ।
ఇతిశబ్దాభ్యాం వ్యాప్తవ్యసర్వప్రకారసంగ్రహే దృష్టాన్తమాహ —
యథేతి ।
గ్రామో గ్రామో రమణీయ ఇత్యుక్తే రాజ్యనివిష్టరమణీయసర్వగ్రామసంగ్రహవత్ప్రకృతేఽపీతిశబ్దాభ్యాం విషయభూతసర్వప్రకారసంగ్రహే నకారాభ్యాం తన్నిషేధసిద్ధిరిత్యర్థః ।
యథోక్తాన్నిషేధరూపాన్నిర్దేశాదన్యనిర్దేశనం యస్మాద్బ్రహ్మణో న పరమస్తి తస్మాదిత్యుపసంహారః అథేత్యాదివాక్యం ప్రకృతోపసంహారత్వేన వ్యాచష్టే —
యదుక్తమిత్యాదినా ॥౬॥