ಸಂಬಂಧಾಭಿಧಿತ್ಸಯಾ ವೃತ್ತಂ ಕೀರ್ತಯತಿ —
ಆತ್ಮೇತ್ಯೇವೇತಿ ।
ಕಿಮಿತ್ಯಾತ್ಮತತ್ತ್ವಮೇವ ಜ್ಞಾತವ್ಯಂ ತತ್ರಾಽಽಹ —
ತದೇವೇತಿ ।
ಇತ್ಥಂ ಸೂತ್ರಿತಸ್ಯ ವಿದ್ಯಾವಿಷಯಸ್ಯ ವಾಕ್ಯಸ್ಯ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಮೇವ ವಿಷಯಸ್ತತ್ರ ವಿದ್ಯಾ ಸಾಧನಂ ಸಾಧ್ಯಾ ಮುಕ್ತಿರಿತಿ ಸಂಬಂಧೋ ಮುಕ್ತಿಶ್ಚ ಫಲಮಿತ್ಯೇತೇ ತದಾತ್ಮಾನಮಿತ್ಯಾದಿನಾ ದರ್ಶಿತೇ ಇತ್ಯಾಹ —
ಇತ್ಯುಪನ್ಯಸ್ತಸ್ಯೇತಿ ।
ವಿದ್ಯಾವಿಷಯಮುಕ್ತಂ ನಿಗಮಯತಿ —
ಏವಮಿತಿ ।
ಉಕ್ತಮರ್ಥಾಂತರಂ ಸ್ಮಾರಯತಿ —
ಅವಿದ್ಯಾಯಾಶ್ಚೇತಿ ।
ಅನ್ಯೋಽಸಾವಿತ್ಯಾದ್ಯಾರಭ್ಯಾವಿದ್ಯಾಯಾ ವಿಷಯಶ್ಚ ಸಂಸಾರ ಉಪಸಂಹೃತಸ್ತ್ರಯಮಿತ್ಯಾದಿನೇತಿ ಸಂಬಂಧಃ ಸಂಸಾರಮೇವ ವಿಶಿನಷ್ಟಿ —
ಚಾತುರ್ವರ್ಣ್ಯೇತಿ ।
ಚಾತುರ್ವರ್ಣ್ಯಂ ಚಾತುರಾಶ್ರಮ್ಯಮಿತಿ ಪ್ರವಿಭಾಗಾದಿನಿಮಿತ್ತಂ ಯಸ್ಯ ಪಾಂಕ್ತಸ್ಯ ಕರ್ಮಣಸ್ತಸ್ಯ ಸಾಧ್ಯಸಾಧನಮಿತ್ಯೇವಮಾತ್ಮಕ ಇತಿ ಯಾವತ್ ।
ತಸ್ಯಾನಾದಿತ್ವಂ ದರ್ಶಯತಿ —
ಬೀಜಾಂಕುರವದಿತಿ ।
ತಮೇವ ತ್ರಿಧಾ ಸಂಕ್ಷಿಪತಿ —
ನಾಮೇತಿ ।
ಸ ಚೋತ್ಕರ್ಷಾಪಕರ್ಷಾಭ್ಯಾಂ ದ್ವಿಧಾ ಭಿದ್ಯತೇ ತತ್ರಾಽಽದ್ಯಮುದಾಹರತಿ —
ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಇತಿ ।
ಉತ್ಕೃಷ್ಟೋ ಹಿ ಸಂಸಾರಸ್ತ್ರ್ಯನ್ನಾತ್ಮಭಾವಃ ಶಾಸ್ತ್ರೀಯಜ್ಞಾನಕರ್ಮಲಭ್ಯ ಇತ್ಯರ್ಥಃ ।
ದ್ವಿತೀಯಂ ಕಥಯತಿ —
ಅಧೋಭಾವಶ್ಚೇತಿ ।
ನಿಕೃಷ್ಟಃ ಸಂಸಾರಃ ಸ್ವಾಭಾವಿಕಜ್ಞಾನಕರ್ಮಸಾಧ್ಯ ಇತ್ಯರ್ಥಃ ।
ಕಿಮಿತ್ಯವಿದ್ಯಾವಿಷಯೋ ವ್ಯಾಖ್ಯಾತೋ ನ ಹಿ ಸ ಪುರುಷಸ್ಯೋಪಯುಜ್ಯತೇ ತತ್ರಾಽಽಹ —
ಏತಸ್ಮಾದಿತಿ ।
ಪ್ರತ್ಯಗಾತ್ಮೈವ ವಿಷಯಸ್ತಸ್ಮಿನ್ಯಾ ಬ್ರಹ್ಮೇತಿ ವಿದ್ಯಾ ತಸ್ಯಾಮಿತಿ ಯಾವತ್ ।
ತಾರ್ತೀಯಮನೂದ್ಯ ಚಾತುರ್ಥಿಕಮರ್ಥಂ ಕಥಯತಿ —
ಚತುರ್ಥೇ ತ್ವಿತಿ ।
ಏವಂ ವೃತ್ತಮನೂದ್ಯೋತ್ತರಬ್ರಾಹ್ಮಣತಾತ್ಪರ್ಯಮಾಹ —
ಅಸ್ಯಾ ಇತಿ ।
ಕಿಮಿತಿ ಸಂನ್ಯಾಸೋ ವಿಧಿತ್ಸ್ಯತೇ ಕರ್ಮಣೈವ ವಿದ್ಯಾಲಾಭಾದಿತ್ಯಾಶಂಕ್ಯಾಽಽಹ —
ಜಾಯೇತಿ ।
ಅವಿದ್ಯಾಯಾ ವಿಷಯ ಏವ ವಿಷಯೋ ಯಸ್ಯೇತಿ ವಿಗ್ರಹಃ । ತಸ್ಮಾತ್ಸಂನ್ಯಾಸೋ ವಿಧಿತ್ಸಿತ ಇತಿ ಪೂರ್ವೇಣ ಸಂಬಂಧಃ ।
ನನು ಪ್ರಕೃತಂ ಕರ್ಮಾವಿದ್ಯಾವಿಷಯಮಪಿ ಕಿಮಿತ್ಯಾತ್ಮಜ್ಞಾನಂ ತಾದರ್ಥ್ಯೇನಾನುಷ್ಠೀಯಮಾನಂ ನೋಪನಯತಿ ತತ್ರಾಽಽಹ —
ಅನ್ಯೇತಿ ।
ತದೇವ ದೃಷ್ಟಾಂತೇನ ಸ್ಪಷ್ಟಯತಿ —
ನ ಹೀತಿ ।
ಪಾಂಕ್ತಸ್ಯ ಕರ್ಮಣೋಽನ್ಯಸಾಧನತ್ವಮೇವ ಕಥಮಧಿಗತಮಿತ್ಯಾಶಂಕ್ಯಾಽಽಹ —
ಮನುಷ್ಯೇತಿ ।
ಸೋಽಯಂ ಮನುಷ್ಯಲೋಕಃ ಪುತ್ರೇಣೈವ ಜಯ್ಯಃ ಕರ್ಮಣಾ ಪಿತೃಲೋಕೋ ವಿದ್ಯಯಾ ದೇವಲೋಕ ಇತಿ ವಿಶೇಷಿತತ್ವಮ್ । ಶ್ರುತತ್ವಮೇವ ವಿಶೇಷಿತತ್ವೋಕ್ತಿದ್ವಾರಾ ಸ್ಫುಟೀಕೃತಮಿತಿ ಚಕಾರೇಣ ದ್ಯೋತ್ಯತೇ ।
ನನು ಬ್ರಹ್ಮವಿದ್ಯಾ ಸ್ವಫಲೇ ವಿಹಿತಂ ಕರ್ಮಾಪೇಕ್ಷತೇ ಶ್ರೌತಸಾಧನತ್ವಾದ್ದರ್ಶಾದಿವತ್ತಥಾ ಚ ಸಮುಚ್ಚಯಾನ್ನ ಕರ್ಮಸಂನ್ಯಾಸಸಿದ್ಧಿರತ ಆಹ —
ನ ಚೇತಿ ।
ಕರ್ಮಣಾಂ ಕಾಮ್ಯತ್ವೇಽಪಿ ಬ್ರಹ್ಮವಿದಸ್ತಾನಿ ಕಿಂ ನ ಸ್ಯುರಿತ್ಯಾಶಂಕ್ಯಾಽಽಹ —
ಬ್ರಹ್ಮವಿದಶ್ಚೇತಿ ।
ಇತಶ್ಚ ತಸ್ಯ ಪುತ್ರಾದಿಸಾಧನಾನುಪಪತ್ತಿರಿತ್ಯಾಹ —
ಯೇಷಾಮಿತಿ ।
ಸಮುಚ್ಚಯಪಕ್ಷಮನುಭಾಷ್ಯ ಶ್ರುತಿವಿರೋಧೇನ ದೂಷಯತಿ —
ಕೇಚಿತ್ತ್ವಿತಿ ।
ಶ್ರುತಿವಿರೋಧಮೇವ ಸ್ಫೋರಯತಿ —
ಪುತ್ರಾದೀತಿ ।
ಅವಿದ್ವದ್ವಿಷಯತ್ವಂ ಶ್ರುತಂ ತತ್ಪ್ರಕಾರೇಣ ತೇಷಾಮುಪದೇಶಾದಿತಿ ಶೇಷಃ । ಕಿಂ ಪ್ರಜಯಾ ಕರಿಷ್ಯಾಮ ಇತ್ಯತ ಆರಭ್ಯ ಯೇಷಾಂ ನೋಽಯಮಾತ್ಮಾಽಯಂ ಲೋಕ ಇತಿ ಚ ವಿದ್ಯಾವಿಷಯೇ ಶ್ರುತಿರಿತಿ ಯೋಜನಾ । ಏಷ ವಿಭಾಗಃ ಶ್ರುತ್ಯಾ ಕೃತಸ್ತೈಃ ಸಮುಚ್ಚಯವಾದಿಭಿರ್ನ ಶ್ರುತ ಇತಿ ಸಂಬಂಧಃ ।
ನ ಕೇವಲಂ ಶ್ರುತಿವಿರೋಧಾದೇವ ಸಮುಚ್ಚಯಾಸಿದ್ಧಿಃ ಕಿಂತು ಯುಕ್ತಿವಿರೋಧಾಚ್ಚೇತ್ಯಾಹ —
ಸರ್ವೇತಿ ।
ದ್ವಿತೀಯಶ್ಚಕಾರೋಽವಧಾರಣಾರ್ಥೋ ನಞಾ ಸಂಬಧ್ಯತೇ ।
ಸ್ಮೃತಿವಿರೋಧಾಚ್ಚ ಸಮುಚ್ಚಯಾಸಿದ್ಧಿರಿತ್ಯಾಹ —
ವ್ಯಾಸೇತಿ ।
ತತ್ರ ಪ್ರಥಮಂ ಪೂರ್ವೋಕ್ತಂ ಯುಕ್ತಿವಿರೋಧಂ ಸ್ಫುಟಯತಿ —
ಕರ್ಮೇತಿ ।
ಪ್ರತಿಕೂಲವರ್ತನಂ ನಿವರ್ತ್ಯನಿವರ್ತಕಭಾವಃ ।
ಸಂಪ್ರತಿ ಸ್ಮೃತಿವಿರೋಧಂ ಸ್ಫೋರಯತಿ —
ಯದಿದಮಿತಿ ।
ಪ್ರಸಿದ್ಧಂ ವೇದವಚನಂ ಕುರು ಕರ್ಮೇತ್ಯಜ್ಞಂ ಪ್ರತಿ ಯದಿದಮುಪಲಭ್ಯತೇ ವಿವೇಕಿನಂ ಪ್ರತಿ ಚ ತ್ಯಜೇತಿ ತತ್ರ ಕಾಂ ಗತಿಮಿತ್ಯಾದಿಃ ಶಿಷ್ಯಸ್ಯ ವ್ಯಾಸಂ ಪ್ರತಿ ಪ್ರಶ್ನಸ್ತಸ್ಯ ಬೀಜಮಾಹ —
ಏತಾವಿತಿ ।
ವಿದ್ಯಾಕರ್ಮಾಖ್ಯಾವುಪಾಯೌ ಪರಸ್ಪರವಿರುದ್ಧತ್ವೇ ವರ್ತೇತೇ ಸಾಭಿಮಾನತ್ವನಿರಭಿಮಾನತ್ವಾದಿಪುರಸ್ಕಾರೇಣ ಪ್ರಾತಿಕೂಲ್ಯಾತ್ಸಮುಚ್ಚಯಾನುಪಪತ್ತೇರ್ಯಥೋಕ್ತಸ್ಯ ಪ್ರಶ್ನಸ್ಯ ಸಾವಕಾಶತ್ವಮಿತ್ಯರ್ಥಃ । ಇತ್ಯೇವಂ ಪೃಷ್ಠಸ್ಯ ಭಗವತೋ ವ್ಯಾಸಸ್ಯೇತಿ ಶೇಷಃ । ವಿರೋಧೋ ಜ್ಞಾನಕರ್ಮಣೋಃ ಸಮುಚ್ಚಯಸ್ಯೇತಿ ವಕ್ತವ್ಯಮ್ ।
ಸಮುಚ್ಚಯಾನುಪಪತ್ತಿಮುಪಸಂಹರತಿ —
ತಸ್ಮಾದಿತಿ ।
ಕಥಂ ತರ್ಹಿ ಬ್ರಹ್ಮವಿದ್ಯಾ ಪುರುಷಾರ್ಥಸಾಧನಮಿತಿ ತತ್ರಾಽಽಹ —
ಸರ್ವವಿರೋಧಾದಿತಿ ।
ಸರ್ವಸ್ಯ ಕ್ರಿಯಾಕಾರಕಫಲಭೇದಾತ್ಮಕಸ್ಯ ದ್ವೈತೇಂದ್ರಜಾಲಸ್ಯ ಬ್ರಹ್ಮವಿದ್ಯಯಾ ವಿರೋಧಾದಿತಿ ಯಾವತ್ ।
ಏಕಾಕಿನೀ ಬ್ರಹ್ಮವಿದ್ಯಾ ಮುಕ್ತಿಹೇತುರಿತಿ ಸ್ಥಿತೇ ಫಲಿತಮಾಹ —
ಇತಿ ಪಾರಿವ್ರಾಜ್ಯಮಿತಿ ।
ನ ಕೇವಲಂ ಸಂನ್ಯಾಸಸ್ಯ ಶ್ರವಣಾದಿಪೌಷ್ಕಲ್ಯದೃಷ್ಟದ್ವಾರೇಣ ವಿದ್ಯಾಪರಿಪಾರಾಕಾಂಗತ್ವಂ ಶ್ರುತ್ಯಾದಿವಶಾದವಗಮ್ಯತೇ ಕಿಂತು ಲಿಂಗಾದಪೀತ್ಯಾಹ —
ಏತಾವದೇವೇತಿ ।
ತತ್ರೈವ ಲಿಂಗಾಂತರಮಾಹ —
ಷಷ್ಠಸಮಾಪ್ತವಿತಿ ।
ಏತಚ್ಚೋಭಯತಃ ಸಂಬಧ್ಯತೇ । ಯದಿ ಕರ್ಮಸಹಿತಂ ಜ್ಞಾನಂ ಮುಕ್ತಿಹೇತುಸ್ತದಾ ಕಿಮಿತಿ ಕರ್ಮಣಃ ಸತೋ ಯಾಜ್ಞವಲ್ಕ್ಯಸ್ಯ ಪಾರಿವ್ರಾಜ್ಯಮುಚ್ಯತೇ ತಸ್ಮಾತ್ತತ್ತ್ಯಾಗಸ್ತದಂಗತ್ವೇನ ವಿಧಿತ್ಸತ ಇತ್ಯರ್ಥಃ ।
ತತ್ರೈವ ಲಿಂಗಾಂತರಮಾಹ —
ಮೈತ್ರೇಯ್ಯೈ ಚೇತಿ ।
ನ ಹಿ ಮೈತ್ರೇಯೀ ಭರ್ತರಿ ತ್ಯಕ್ತಕರ್ಮಣಿ ಸ್ವಯಂ ಕರ್ಮಾಧಿಕರ್ತುಮರ್ಹತಿ ಪತಿದ್ವಾರಮಂತರೇಣ ಭಾರ್ಯಾಯಾಸ್ತದನಧಿಕಾರಾತ್ । ಯಥಾ ಚ ತಸ್ಯೈ ಕರ್ಮಶೂನ್ಯಾಯೈ ಮುಕ್ತೇಃ ಸಾಧನತ್ವೇನ ವಿದ್ಯೋಪದೇಶಾತ್ಕರ್ಮತ್ಯಾಗಸ್ತದಂಗತ್ವೇನ ಧ್ವನಿತ ಇತ್ಯರ್ಥಃ ।
ತತ್ರೈವ ಹೇತ್ವಂತರಮಾಹ —
ವಿತ್ತೇತಿ ।
ಕಿಮಹಂ ತೇನ ಕುರ್ಯಾಮಿತಿ ವಿತ್ತಂ ನಿಂದ್ಯತೇ । ಅತಶ್ಚ ತತ್ಸಾಧ್ಯಂ ಕರ್ಮ ಜ್ಞಾನಸಹಾಯತ್ವೇನ ಮುಕ್ತೌ ನೋಪಕರೋತೀತ್ಯರ್ಥಃ ।
ತದೇವ ವಿವೃಣೋತಿ —
ಯದಿ ಹೀತಿ ।
ತನ್ನಿಂದಾವಚನಮಿತ್ಯತ್ರ ತಚ್ಛಬ್ದೇನ ವಿತ್ತಮುಚ್ಯತೇ ।
ತ್ವತ್ಪಕ್ಷೇ ವಾ ಕಥಂ ನಿಂದಾವಚನಮಿತಿ ತತ್ರಾಽಽಹ —
ಯದಿ ತ್ವಿತಿ ।
ಕಿಂಚ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋಽಹಂ ಕ್ಷತ್ರಿಯೋಽಹಮಿತ್ಯಾದ್ಯಭಿಮಾನಸ್ಯ ಕರ್ಮಾನುಷ್ಠಾನನಿಮಿತ್ತಸ್ಯ ನಿಂದಯಾ ಸರ್ವಮಿದಮಾತ್ಮೈವೇತಿ ಪ್ರತ್ಯಯೇ ಶ್ರುತೇಸ್ತಾತ್ಪರ್ಯದರ್ಶನಾದ್ವಿದ್ಯಾಲಿಂಗತ್ವೇನ ಸಂನ್ಯಾಸೋ ವಿಧಿತ್ಸತ ಇತ್ಯಾಹ —
ಕರ್ಮಾಧಿಕಾರೇತಿ ।
ನನು ಜಾಗ್ರತಿ ವಿಧೌ ಕರ್ಮಾನುಷ್ಠಾನಮಶಕ್ಯಮಪಹಾರಯಿತುಮತ ಆಹ —
ನ ಹೀತಿ ।
ನನು ವರ್ಣಾಶ್ರಮಾಭಿಮಾನವತಃ ಸಂನ್ಯಾಸೋಽಪೀಷ್ಯತೇ ಸ ಕಥಂ ತದಭಾವೇ ತತ್ರಾಽಽಹ —
ಯಸ್ಯೈವೇತಿ ।
ಅರ್ಥಪ್ರಾಪ್ತಶ್ಚೇತ್ಯವಧಾರಣಾರ್ಥಶ್ಚಕಾರಃ । ಪ್ರಯೋಜಕಜ್ಞಾನವತೋ ವೈಧಸಂನ್ಯಾಸಾಭ್ಯುಪಗಮಾದವಿರೋಧ ಇತಿ ಭಾವಃ ।
ಆತ್ಮಜ್ಞಾನಾಂಗತ್ವಂ ಸಂನ್ಯಾಸಸ್ಯ ಶ್ರುತಿಸ್ಮೃತಿನ್ಯಾಯಸಿದ್ಧಂ ಚೇತ್ಕಿಮರ್ಥಮಿಯಮಾಖ್ಯಾಯಿಕಾ ಪ್ರಣೀಯತೇ ತತ್ರಾಽಽಹ —
ತಸ್ಮಾದಿತಿ ।
ವಿಧ್ಯಪೇಕ್ಷಿತಾರ್ಥವಾದಸಿದ್ಧ್ಯರ್ಥಮಾಖ್ಯಾಯಿಕೇತಿ ಭಾವಃ ।