ಬೃಹದಾರಣ್ಯಕೋಪನಿಷದ್ಭಾಷ್ಯಮ್
ದ್ವಿತೀಯೋಽಧ್ಯಾಯಃಚತುರ್ಥಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಮ್
ಆನಂದಗಿರಿಟೀಕಾ (ಬೃಹದಾರಣ್ಯಕ)
 
ಸಾ ಹೋವಾಚ ಮೈತ್ರೇಯೀ । ಯನ್ನು ಮ ಇಯಂ ಭಗೋಃ ಸರ್ವಾ ಪೃಥಿವೀ ವಿತ್ತೇನ ಪೂರ್ಣಾ ಸ್ಯಾತ್ಕಥಂ ತೇನಾಮೃತಾ ಸ್ಯಾಮಿತಿ ನೇತಿ ಹೋವಾಚ ಯಾಜ್ಞವಲ್ಕ್ಯೋ ಯಥೈವೋಪಕರಣವತಾಂ ಜೀವಿತಂ ತಥೈವ ತೇ ಜೀವಿತಂ ಸ್ಯಾದಮೃತತ್ವಸ್ಯ ತು ನಾಶಾಸ್ತಿ ವಿತ್ತೇನೇತಿ ॥ ೨ ॥
ಸಾ ಏವಮುಕ್ತಾ ಹ ಉವಾಚ — ಯತ್ ಯದಿ, ‘ನು’ ಇತಿ ವಿತರ್ಕೇ, ಮೇ ಮಮ ಇಯಂ ಪೃಥಿವೀ, ಭಗೋಃ ಭಗವನ್ , ಸರ್ವಾ ಸಾಗರಪರಿಕ್ಷಿಪ್ತಾ ವಿತ್ತೇನ ಧನೇನ ಪೂರ್ಣಾ ಸ್ಯಾತ್ ; ಕಥಮ್ ? ನ ಕಥಂಚನೇತ್ಯಾಕ್ಷೇಪಾರ್ಥಃ, ಪ್ರಶ್ನಾರ್ಥೋ ವಾ, ತೇನ ಪೃಥಿವೀಪೂರ್ಣವಿತ್ತಸಾಧ್ಯೇನ ಕರ್ಮಣಾ ಅಗ್ನಿಹೋತ್ರಾದಿನಾ — ಅಮೃತಾ ಕಿಂ ಸ್ಯಾಮಿತಿ ವ್ಯವಹಿತೇನ ಸಂಬಂಧಃ । ಪ್ರತ್ಯುವಾಚ ಯಾಜ್ಞವಲ್ಕ್ಯಃ — ಕಥಮಿತಿ ಯದ್ಯಾಕ್ಷೇಪಾರ್ಥಮ್ , ಅನುಮೋದನಮ್ — ನೇತಿ ಹೋವಾಚ ಯಾಜ್ಞವಲ್ಕ್ಯ ಇತಿ ; ಪ್ರಶ್ನಶ್ಚೇತ್ ಪ್ರತಿವಚನಾರ್ಥಮ್ ; ನೈವ ಸ್ಯಾಃ ಅಮೃತಾ, ಕಿಂ ತರ್ಹಿ ಯಥೈವ ಲೋಕೇ ಉಪಕರಣವತಾಂ ಸಾಧನವತಾಂ ಜೀವಿತಂ ಸುಖೋಪಾಯಭೋಗಸಂಪನ್ನಮ್ , ತಥೈವ ತದ್ವದೇವ ತವ ಜೀವಿತಂ ಸ್ಯಾತ್ ; ಅಮೃತತ್ವಸ್ಯ ತು ನ ಆಶಾ ಮನಸಾಪಿ ಅಸ್ತಿ ವಿತ್ತೇನ ವಿತ್ತಸಾಧ್ಯೇನ ಕರ್ಮಣೇತಿ ॥

ಮೈತ್ರೇಯೀ ಮೋಕ್ಷಮೇವಾಪೇಕ್ಷಮಾಣಾ ಭರ್ತಾರಂ ಪ್ರತ್ಯಾನುಕೂಲ್ಯಮಾತ್ಮನೋ ದರ್ಶಯತಿ —

ಸೈವಮಿತಿ ।

ಕರ್ಮಸಾಧ್ಯಸ್ಯ ಗೃಹಪ್ರಾಸಾದಾದಿವನ್ನಿತ್ಯತ್ವಾನುಪಪತ್ತಿರಾಕ್ಷೇಪನಿದಾನಮ್ ।

ಕಥಂಶಬ್ದಸ್ಯ ಪ್ರಶ್ನಾರ್ಥಪಕ್ಷೇ ವಾಕ್ಯಂ ಯೋಜಯತಿ —

ತೇನೇತಿ ।

ಕಥಂ ತೇನೇತ್ಯತ್ರ ಕಥಂಶಬ್ದಸ್ಯ ಕಿಮಹಂ ತೇನೇತ್ಯತ್ರತ್ಯಂ ಕಿಂಶಬ್ದಮುಪಾದಾಯ ವಾಕ್ಯಂ ಯೋಜನೀಯಮ್ । ವಿತ್ತಸಾಧ್ಯಸ್ಯ ಕರ್ಮಣೋಽಮೃತತ್ವಸಾಧನತ್ವಮಾತ್ರಾಸಿದ್ಧೌ ತತ್ಪ್ರಕಾರಪ್ರಶ್ನಸ್ಯ ನಿರವಕಾಶತ್ವಾದಿತ್ಯರ್ಥಃ ।

ಮುನಿರಪಿ ಭಾರ್ಯಾಹೃದಯಾಭಿಜ್ಞಃ ಸಂತುಷ್ಟಃ ಸನ್ನಾಪೇಕ್ಷಂ ಪ್ರಶ್ನಂ ಚ ಪ್ರತಿವದತೀತ್ಯಾಹ —

ಪ್ರತ್ಯುವಾಚೇತಿ ।

ವಿತ್ತೇನ ಮಮಾಮೃತತ್ವಾಭಾವೇ ತದಕಿಂಚಿತ್ಕರಮವಸೇಯಮಿತ್ಯಾಶಂಕ್ಯಾಽಽಹ —

ಕಿಂ ತರ್ಹೀತಿ ॥೨॥