ப்³ருஹதா³ரண்யகோபநிஷத்³பா⁴ஷ்யம்
த்³விதீயோ(அ)த்⁴யாய:சதுர்த²ம் ப்³ராஹ்மணம்
ஆநந்த³கி³ரிடீகா (ப்³ருஹதா³ரண்யக)
 
ஸ யதா²ர்த்³ரைதா⁴க்³நேரப்⁴யாஹிதாத்ப்ருத²க்³தூ⁴மா விநிஶ்சரந்த்யேவம் வா அரே(அ)ஸ்ய மஹதோ பூ⁴தஸ்ய நிஶ்வஸிதமேதத்³யத்³ருக்³வேதோ³ யஜுர்வேத³: ஸாமவேதோ³(அ)த²ர்வாங்கி³ரஸ இதிஹாஸ: புராணம் வித்³யா உபநிஷத³: ஶ்லோகா: ஸூத்ராண்யநுவ்யாக்²யாநாநி வ்யாக்²யாநாந்யஸ்யைவைதாநி நிஶ்வஸிதாநி ॥ 10 ॥
ஏவம் உத்பத்திகாலே ப்ராகு³த்பத்தே: ப்³ரஹ்மைவேதி ஶக்யமவக³ந்தும் ; யதா² அக்³நே: விஸ்பு²லிங்க³தூ⁴மாங்கா³ரார்சிஷாம் ப்ராக்³விபா⁴கா³த் அக்³நிரேவேதி ப⁴வத்யக்³ந்யேகத்வம் , ஏவம் ஜக³த் நாமரூபவிக்ருதம் ப்ராகு³த்பத்தே: ப்ரஜ்ஞாநக⁴ந ஏவேதி யுக்தம் க்³ரஹீதும் — இத்யேதது³ச்யதே — ஸ யதா² — ஆர்த்³ரைதா⁴க்³நே: ஆர்த்³ரைரேதோ⁴பி⁴ரித்³தோ⁴(அ)க்³நி: ஆர்த்³ரைதா⁴க்³நி:, தஸ்மாத் , அப்⁴யாஹிதாத் ப்ருத²க்³தூ⁴மா:, ப்ருத²க் நாநாப்ரகாரம் , தூ⁴மக்³ரஹணம் விஸ்பு²லிங்கா³தி³ப்ரத³ர்ஶநார்த²ம் , தூ⁴மவிஸ்பு²லிங்கா³த³ய:, விநிஶ்சரந்தி விநிர்க³ச்ச²ந்தி ; ஏவம் — யதா²யம் த்³ருஷ்டாந்த: ; அரே மைத்ரேயி அஸ்ய பரமாத்மந: ப்ரக்ருதஸ்ய மஹதோ பூ⁴தஸ்ய நிஶ்வஸிதமேதத் ; நிஶ்வஸிதமிவ நிஶ்வஸிதம் ; யதா² அப்ரயத்நேநைவ புருஷநிஶ்வாஸோ ப⁴வதி, ஏவம் வை அரே । கிம் தந்நிஶ்வஸிதமிவ ததோ ஜாதமித்யுச்யதே — யத்³ருக்³வேதோ³ யஜுர்வேத³: ஸாமவேதோ³(அ)த²ர்வாங்கி³ரஸ: - சதுர்வித⁴ம் மந்த்ரஜாதம் , இதிஹாஸ இதி, உர்வஶீபுரூரவஸோ: ஸம்வாதா³தி³: — ‘உர்வஶீ ஹாப்ஸரா:’ (ஶத. ப்³ரா. 11 । 5 । 1 । 1) இத்யாதி³ ப்³ராஹ்மணமேவ, புராணம் — ‘அஸத்³வா இத³மக்³ர ஆஸீத்’ (தை. உ. 2 । 7 । 1) இத்யாதி³, வித்³யா தே³வஜநவித்³யா — வேத³: ஸோ(அ)யம் — இத்யாத்³யா, உபநிஷத³: ‘ப்ரியமித்யேதது³பாஸீத’ (ப்³ரு. உ. 4 । 1 । 3) இத்யாத்³யா:, ஶ்லோகா: ப்³ராஹ்மணப்ரப⁴வா மந்த்ரா: ‘ததே³தே ஶ்லோகா:’ (ப்³ரு. உ. 4 । 4 । 8) இத்யாத³ய:, ஸூத்ராணி வஸ்துஸங்க்³ரஹவாக்யாநி வேதே³ யதா² — ‘ஆத்மேத்யேவோபாஸீத’ (ப்³ரு. உ. 1 । 4 । 7) இத்யாதீ³நி, அநுவ்யாக்²யாநாநி மந்த்ரவிவரணாநி, வ்யாக்²யாநாந்யர்த²வாதா³:, அத²வா வஸ்துஸங்க்³ரஹவாக்யவிவரணாந்யநுவ்யாக்²யாநாநி — யதா² சதுர்தா²த்⁴யாயே ‘ஆத்மேத்யேவோபாஸீத’ (ப்³ரு. உ. 1 । 4 । 7) இத்யஸ்ய யதா² வா ‘அந்யோ(அ)ஸாவந்யோ(அ)ஹமஸ்மீதி ந ஸ வேத³ யதா² பஶுரேவம்’ (ப்³ரு. உ. 1 । 4 । 10) இத்யஸ்ய அயமேவாத்⁴யாயஶேஷ:, மந்த்ரவிவரணாநி வ்யாக்²யாநாநி — ஏவமஷ்டவித⁴ம் ப்³ராஹ்மணம் । ஏவம் மந்த்ரப்³ராஹ்மணயோரேவ க்³ரஹணம் ; நியதரசநாவதோ வித்³யமாநஸ்யைவ வேத³ஸ்யாபி⁴வ்யக்தி: புருஷநிஶ்வாஸவத் , ந ச புருஷபு³த்³தி⁴ப்ரயத்நபூர்வக: ; அத: ப்ரமாணம் நிரபேக்ஷ ஏவ ஸ்வார்தே² ; தஸ்மாத் யத் தேநோக்தம் தத்ததை²வ ப்ரதிபத்தவ்யம் , ஆத்மந: ஶ்ரேய இச்ச²த்³பி⁴:, ஜ்ஞாநம் வா கர்ம வேதி । நாமப்ரகாஶவஶாத்³தி⁴ ரூபஸ்ய விக்ரியாவஸ்தா² ; நாமரூபயோரேவ ஹி பரமாத்மோபாதி⁴பூ⁴தயோர்வ்யாக்ரியமாணயோ: ஸலிலபே²நவத் தத்த்வாந்யத்வேநாநிர்வக்தவ்யயோ: ஸர்வாவஸ்த²யோ: ஸம்ஸாரத்வம் — இத்யத: நாம்ந ஏவ நிஶ்வஸிதத்வமுக்தம் , தத்³வசநேநைவ இதரஸ்ய நிஶ்வஸிதத்வஸித்³தே⁴: । அத²வா ஸர்வஸ்ய த்³வைதஜாதஸ்ய அவித்³யாவிஷயத்வமுக்தம் — ‘ப்³ரஹ்ம தம் பராதா³த் — இத³ம் ஸர்வம் யத³யமாத்மா’ (ப்³ரு. உ. 2 । 4 । 6) இதி ; தேந வேத³ஸ்யாப்ராமாண்யமாஶங்க்யேத ; ததா³ஶங்காநிவ்ருத்த்யர்த²மித³முக்தம் — புருஷநிஶ்வாஸவத் அப்ரயத்நோத்தி²தத்வாத் ப்ரமாணம் வேத³:, ந யதா² அந்யோ க்³ரந்த² இதி ॥

ஸ யதா²(அ)(அ)த்³ரைதா⁴க்³நேரித்யாதி³வாக்யஸ்ய தாத்பர்யமாஹ —

ஏவமித்யாதி³நா ।

ஸ்தி²திகாலவதி³த்யேவம்ஶப்³தா³ர்த²: தத்ர வாக்யமவதார்ய வ்யாசஷ்டே —

இத்யேததி³தி ।

மஹதோ(அ)நவச்சி²ந்நஸ்ய பூ⁴தஸ்ய பரமார்த²ஸ்யேதி யாவத் ।

நி:ஶ்வஸிதமிவேத்யுக்தம் வ்யநக்தி —

யதே²தி ।

அரே மைத்ரேயி ததோ ஜாதமிதி ஶேஷ: ।

ததே³வா(அ)(அ)காங்க்ஷாபூர்வகம் விஶத³யதி —

கிம் ததி³த்யாதி³நா ।

இதிஹாஸ இதி ப்³ராஹ்மணமேவேதி ஸம்ப³ந்த⁴: । ஸம்வாதா³தி³ரித்யாதி³பதே³ந ப்ராணஸம்வாதா³தி³க்³ரஹணம் । அஸத்³வா இத³மக்³ர ஆஸீதி³த்யாதீ³த்யத்ரா(அ)(அ)தி³ஶப்³தே³நாஸதே³வேத³மக்³ர ஆஸீதி³தி க்³ருஹ்யதே । தே³வஜநவித்³யா ந்ருத்யகீ³தாதி³ஶாஸ்த்ரம் । வேத³: ஸோ(அ)யம் வேதா³த்³ப³ஹிர்ந ப⁴வதீத்யர்த²: । இத்யாத்³யா வித்³யேதி ஸம்ப³ந்த⁴: । ஆதி³ஶப்³த³: ஶில்பஶாஸ்த்ரஸம்க்³ரஹார்த²: । ப்ரியமித்யேநது³பாஸீதேத்யாத்³யா இத்யத்ரா(அ)(அ)தி³ஶப்³த³: ஸத்யஸ்ய ஸத்யமித்யுபநிஷத்ஸம்க்³ரஹார்த²: । ததே³தே ஶ்லோகா இத்யாத³ய இத்யத்ரா(அ)(அ)தி³ஶப்³தே³ந தத³ப்யேஷ ஶ்லோகோ ப⁴வதி । அஸந்நேவ ஸ ப⁴வதீத்யாதி³ க்³ருஹ்யதே । இத்யாதீ³நீத்யாதி³பத³மத² யோ(அ)ந்யாம் தே³வதாமுபாஸ்தே ப்³ரஹ்மவிதா³ப்நோதி பரமித்யாதி³ க்³ரஹீதும் ।

அர்த²வாதே³ஷு வ்யாக்²யாநபத³ப்ரவ்ருத்தௌ ஹேத்வபா⁴வம் ஶங்கித்வா பக்ஷாந்தரமாஹ —

அத²வேதி ।

இதிஹாஸாதி³ஶப்³த³வ்யாக்²யாநமுபஸம்ஹரதி —

ஏவமிதி ।

ப்³ராஹ்மணமிதிஹாஸாதி³பத³வேத³நீயமிதி ஶேஷ: ।

ருகா³தி³ஶப்³தா³நாமிதிஹாஸாதி³ஶப்³தா³நாம் ச ப்ரஸித்³தா⁴ர்த²த்யாகே³ கோ ஹேதுரித்யாஶங்க்ய நி:ஶ்வஸிதஶ்ருதிரிதிஹாஸாதி³ஶப்³தா³நாம் ப்ரஸித்³தா⁴ர்த²த்யாகே³ ஹேது: பரிஶேஷஸ்த்வந்யத்ரேத்யபி⁴ப்ரேத்யா(அ)(அ)ஹ —

ஏவம் மந்த்ரேதி ।

நநு ப்ரத²மே காண்டே³ வேத³ஸ்ய நித்யத்வேந ப்ராமாண்யம் ஸ்தா²பிதம் தத³நித்யத்வே தத்³தா⁴நிரித்யத ஆஹ —

நியதேதி ।

நியதேத்யாதௌ³ வேதோ³ விஶேஷ்யதே । கல்பாந்தே(அ)ந்தர்ஹிதாந்வேதா³நித்யாதி³வாக்யாந்நியதரசநாவத்த்வம் வேத³ஸ்ய க³ம்யதே । ‘அநாதி³நித⁴நா’இத்யாதே³ஶ்ச ஸதா³தநத்வம் தஸ்ய நிஶ்சீயதே । ந ச க்ருதகத்வாத³ப்ராமாண்யம் ப்ரத்யக்ஷாதௌ³ வ்யபி⁴சாராத் । ந ச பௌருஷேயத்வாத³நபேக்ஷத்வஹேத்வபா⁴வாத³ப்ராமாண்யம் । பு³த்³தி⁴பூர்வப்ரணீதத்வாபா⁴வேந தத்ஸித்³தே⁴: । ந சோந்மத்தவாக்யஸாத்³ருஶ்யமபா³தி⁴தார்த²த்வாதி³தி பா⁴வ: ।

ஸித்³தே⁴ வேத³ஸ்ய ப்ராமாண்யே ப²லிதமாஹ —

தஸ்மாதி³தி ।

நாமப்ரபஞ்சஸ்ருஷ்டிரேவாத்ரோபதி³ஷ்டா ந ரூபப்ரபஞ்சஸ்ருஷ்டி: ஸா சோபதே³ஷ்டவ்யா ஸ்ருஷ்டிபரிபூர்தேரந்யதா²(அ)நுபபத்தேரித்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ —

நாமேதி ।

யத்³யபி நாமதந்த்ரா ரூபஸ்ருஷ்டிரிதி நாமஸ்ருஷ்டிவசநேந ரூபஸ்ருஷ்டிரர்தா²து³க்தா ததா²(அ)பி ஸர்வஸம்ஸாரஸ்ருஷ்டிர்நோக்தா நாமரூபயோரேவ ஸம்ஸாரத்வே ப்ராக்தத்ஸ்ருஷ்டே: ஸம்ஸாரோ ந ஸ்யாதி³த்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ —

நாமரூபயோரிதி ।

ஸர்வாவஸ்த²யோர்வ்யக்தாவ்யக்தாவஸ்த²யோரிதி யாவத் ।

நாமப்ரபஞ்சஸ்யைவாத்ர ஸர்கோ³க்திமுபபாதி³தாமுபஸம்ஹரதி —

இதீதி ।

அத:ஶப்³தா³ர்த²ம் ஸ்பு²டயதி —

தத்³வசநேநேதி ।

நி:ஶ்வஸிதஶ்ருதிம் விதா⁴ந்தரேணாவதாரயதி —

அத²வேத்யாதி³நா ।

மித்²யாத்வே(அ)பி ப்ரதிபி³ம்ப³வத்ப்ராமாண்யஸம்ப⁴வாது³ந்மத்தாதி³வாக்யாநாம் ச மித்²யாஜ்ஞாநாதீ⁴நப்ரயத்நஜந்யத்வேநாமாநத்வாத்³வேத³ஸ்ய தத³பா⁴வாத்³விஷயாவ்யபி⁴சாராச்ச நாப்ராமாண்யமித்யாஹ —

ததா³ஶங்கேதி ।

அந்யோ க்³ரந்தோ² பு³த்³தா⁴தி³ப்ரணீத: ‘ஸ்வர்க³காமஶ்சைத்யம் வந்தே³தே’த்யாதி³: ॥10॥