ತತ್ರ ದೃಷ್ಟಾಂತ ಉಪಾದೀಯತೇ — ಸ ಯಥೇತಿ । ಸೈಂಧವಖಿಲ್ಯಃ — ಸಿಂಧೋರ್ವಿಕಾರಃ ಸೈಂಧವಃ, ಸಿಂಧುಶಬ್ದೇನ ಉದಕಮಭಿಧೀಯತೇ, ಸ್ಯಂದನಾತ್ ಸಿಂಧುಃ ಉದಕಮ್ , ತದ್ವಿಕಾರಃ ತತ್ರ ಭವೋ ವಾ ಸೈಂಧವಃ, ಸೈಂಧವಶ್ಚಾಸೌ ಖಿಲ್ಯಶ್ಚೇತಿ ಸೈಂಧವಖಿಲ್ಯಃ, ಖಿಲ ಏವ ಖಿಲ್ಯಃ, ಸ್ವಾರ್ಥೇ ಯತ್ಪ್ರತ್ಯಯಃ — ಉದಕೇ ಸಿಂಧೌ ಸ್ವಯೋನೌ ಪ್ರಾಸ್ತಃ ಪ್ರಕ್ಷಿಪ್ತಃ, ಉದಕಮೇವ ವಿಲೀಯಮಾನಮ್ ಅನುವಿಲೀಯತೇ ; ಯತ್ತತ್ ಭೌಮತೈಜಸಸಂಪರ್ಕಾತ್ ಕಾಠಿನ್ಯಪ್ರಾಪ್ತಿಃ ಖಿಲ್ಯಸ್ಯ ಸ್ವಯೋನಿಸಂಪರ್ಕಾದಪಗಚ್ಛತಿ — ತತ್ ಉದಕಸ್ಯ ವಿಲಯನಮ್ , ತತ್ ಅನು ಸೈಂಧವಖಿಲ್ಯೋ ವಿಲೀಯತ ಇತ್ಯುಚ್ಯತೇ ; ತದೇತದಾಹ — ಉದಕಮೇವಾನುವಿಲೀಯೇತೇತಿ । ನ ಹ ನೈವ — ಅಸ್ಯ ಖಿಲ್ಯಸ್ಯ ಉದ್ಗ್ರಹಣಾಯ ಉದ್ಧೃತ್ಯ ಪೂರ್ವವದ್ಗ್ರಹಣಾಯ ಗ್ರಹೀತುಮ್ , ನೈವ ಸಮರ್ಥಃ ಕಶ್ಚಿತ್ಸ್ಯಾತ್ ಸುನಿಪುಣೋಽಪಿ ; ಇವ - ಶಬ್ದೋಽನರ್ಥಕಃ । ಗ್ರಹಣಾಯ ನೈವ ಸಮರ್ಥಃ ; ಕಸ್ಮಾತ್ ? ಯತೋ ಯತಃ ಯಸ್ಮಾತ್ ಯಸ್ಮಾತ್ ದೇಶಾತ್ ತದುದಕಮಾದದೀತ, ಗೃಹೀತ್ವಾ ಆಸ್ವಾದಯೇತ್ ಲವಣಾಸ್ವಾದಮೇವ ತತ್ ಉದಕಮ್ , ನ ತು ಖಿಲ್ಯಭಾವಃ । ಯಥಾ ಅಯಂ ದೃಷ್ಟಾಂತಃ, ಏವಮೇವ ವೈ ಅರೇ ಮೈತ್ರೇಯಿ ಇದಂ ಪರಮಾತ್ಮಾಖ್ಯಂ ಮಹದ್ಭೂತಮ್ — ಯಸ್ಮಾತ್ ಮಹತೋ ಭೂತಾತ್ ಅವಿದ್ಯಯಾ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ನಾ ಸತೀ ಕಾರ್ಯಕರಣೋಪಾಧಿಸಂಬಂಧಾತ್ಖಿಲ್ಯಭಾವಮಾಪನ್ನಾಸಿ, ಮರ್ತ್ಯಾ ಜನ್ಮಮರಣಾಶನಾಯಾಪಿಪಾಸಾದಿಸಂಸಾರಧರ್ಮವತ್ಯಸಿ, ನಾಮರೂಪಕಾರ್ಯಾತ್ಮಿಕಾ — ಅಮುಷ್ಯಾನ್ವಯಾಹಮಿತಿ, ಸ ಖಿಲ್ಯಭಾವಸ್ತವ ಕಾರ್ಯಕರಣಭೂತೋಪಾಧಿಸಂಪರ್ಕಭ್ರಾಂತಿಜನಿತಃ ಮಹತಿ ಭೂತೇ ಸ್ವಯೋನೌ ಮಹಾಸಮುದ್ರಸ್ಥಾನೀಯೇ ಪರಮಾತ್ಮನಿ ಅಜರೇಽಮರೇಽಭಯೇ ಶುದ್ಧೇ ಸೈಂಧವಘನವದೇಕರಸೇ ಪ್ರಜ್ಞಾನಘನೇಽನಂತೇಽಪಾರೇ ನಿರಂತರೇ ಅವಿದ್ಯಾಜನಿತಭ್ರಾಂತಿಭೇದವರ್ಜಿತೇ ಪ್ರವೇಶಿತಃ ; ತಸ್ಮಿನ್ಪ್ರವಿಷ್ಟೇ ಸ್ವಯೋನಿಗ್ರಸ್ತೇ ಖಿಲ್ಯಭಾವೇ ಅವಿದ್ಯಾಕೃತೇ ಭೇದಭಾವೇ ಪ್ರಣಾಶಿತೇ — ಇದಮೇಕಮದ್ವೈತಂ ಮಹದ್ಭೂತಮ್ — ಮಹಚ್ಚ ತದ್ಭೂತಂ ಚ ಮಹದ್ಭೂತಂ ಸರ್ವಮಹತ್ತರತ್ವಾತ್ ಆಕಾಶಾದಿಕಾರಣತ್ವಾಚ್ಚ, ಭೂತಮ್ — ತ್ರಿಷ್ವಪಿ ಕಾಲೇಷು ಸ್ವರೂಪಾವ್ಯಭಿಚಾರಾತ್ ಸರ್ವದೈವ ಪರಿನಿಷ್ಪನ್ನಮಿತಿ ತ್ರೈಕಾಲಿಕೋ ನಿಷ್ಠಾಪ್ರತ್ಯಯಃ ; ಅಥವಾ ಭೂತಶಬ್ದಃ ಪರಮಾರ್ಥವಾಚೀ, ಮಹಚ್ಚ ಪಾರಮಾರ್ಥಿಕಂ ಚೇತ್ಯರ್ಥಃ ; ಲೌಕಿಕಂ ತು ಯದ್ಯಪಿ ಮಹದ್ಭವತಿ, ಸ್ವಪ್ನಮಾಯಾಕೃತಂ ಹಿಮವದಾದಿಪರ್ವತೋಪಮಂ ನ ಪರಮಾರ್ಥವಸ್ತು ; ಅತೋ ವಿಶಿನಷ್ಟಿ — ಇದಂ ತು ಮಹಚ್ಚ ತದ್ಭೂತಂ ಚೇತಿ । ಅನಂತಮ್ ನಾಸ್ಯಾಂತೋ ವಿದ್ಯತ ಇತ್ಯನಂತಮ್ ; ಕದಾಚಿದಾಪೇಕ್ಷಿಕಂ ಸ್ಯಾದಿತ್ಯತೋ ವಿಶಿನಷ್ಟಿ ಅಪಾರಮಿತಿ । ವಿಜ್ಞಪ್ತಿಃ ವಿಜ್ಞಾನಮ್ , ವಿಜ್ಞಾನಂ ಚ ತದ್ಘನಶ್ಚೇತಿ ವಿಜ್ಞಾನಘನಃ, ಘನಶಬ್ದೋ ಜಾತ್ಯಂತರಪ್ರತಿಷೇಧಾರ್ಥಃ — ಯಥಾ ಸುವರ್ಣಘನಃ ಅಯೋಘನ ಇತಿ ; ಏವ - ಶಬ್ದೋಽವಧಾರಣಾರ್ಥಃ — ನಾನ್ಯತ್ ಜಾತ್ಯಂತರಮ್ ಅಂತರಾಲೇ ವಿದ್ಯತ ಇತ್ಯರ್ಥಃ । ಯದಿ ಇದಮೇಕಮದ್ವೈತಂ ಪರಮಾರ್ಥತಃ ಸ್ವಚ್ಛಂ ಸಂಸಾರದುಃಖಾಸಂಪೃಕ್ತಮ್ , ಕಿನ್ನಿಮಿತ್ತೋಽಯಂ ಖಿಲ್ಯಭಾವ ಆತ್ಮನಃ — ಜಾತೋ ಮೃತಃ ಸುಖೀ ದುಃಖೀ ಅಹಂ ಮಮೇತ್ಯೇವಮಾದಿಲಕ್ಷಣಃ ಅನೇಕಸಂಸಾರಧರ್ಮೋಪದ್ರುತ ಇತಿ ಉಚ್ಯತೇ — ಏತೇಭ್ಯೋ ಭೂತೇಭ್ಯಃ — ಯಾನ್ಯೇತಾನಿ ಕಾರ್ಯಕರಣವಿಷಯಾಕಾರಪರಿಣತಾನಿ ನಾಮರೂಪಾತ್ಮಕಾನಿ ಸಲಿಲಫೇನಬುದ್ಬುದೋಪಮಾನಿ ಸ್ವಚ್ಛಸ್ಯ ಪರಮಾತ್ಮನಃ ಸಲಿಲೋಪಮಸ್ಯ, ಯೇಷಾಂ ವಿಷಯಪರ್ಯಂತಾನಾಂ ಪ್ರಜ್ಞಾನಘನೇ ಬ್ರಹ್ಮಣಿ ಪರಮಾರ್ಥವಿವೇಕಜ್ಞಾನೇನ ಪ್ರವಿಲಾಪನಮುಕ್ತಮ್ ನದೀಸಮುದ್ರವತ್ — ಏತೇಭ್ಯೋ ಹೇತುಭೂತೇಭ್ಯಃ ಭೂತೇಭ್ಯಃ ಸತ್ಯಶಬ್ದವಾಚ್ಯೇಭ್ಯಃ, ಸಮುತ್ಥಾಯ ಸೈಂಧವಖಿಲ್ಯವತ್ — ಯಥಾ ಅದ್ಭ್ಯಃ ಸೂರ್ಯಚಂದ್ರಾದಿಪ್ರತಿಬಿಂಬಃ, ಯಥಾ ವಾ ಸ್ವಚ್ಛಸ್ಯ ಸ್ಫಟಿಕಸ್ಯ ಅಲಕ್ತಕಾದ್ಯುಪಾಧಿಭ್ಯೋ ರಕ್ತಾದಿಭಾವಃ, ಏವಂ ಕಾರ್ಯಕರಣಭೂತಭೂತೋಪಾಧಿಭ್ಯೋ ವಿಶೇಷಾತ್ಮಖಿಲ್ಯಭಾವೇನ ಸಮುತ್ಥಾಯ ಸಮ್ಯಗುತ್ಥಾಯ — ಯೇಭ್ಯೋ ಭೂತೇಭ್ಯ ಉತ್ಥಿತಃ ತಾನಿ ಯದಾ ಕಾರ್ಯಕರಣವಿಷಯಾಕಾರಪರಿಣತಾನಿ ಭೂತಾನಿ ಆತ್ಮನೋ ವಿಶೇಷಾತ್ಮಖಿಲ್ಯಹೇತುಭೂತಾನಿ ಶಾಸ್ತ್ರಾಚಾರ್ಯೋಪದೇಶೇನ ಬ್ರಹ್ಮವಿದ್ಯಯಾ ನದೀಸಮುದ್ರವತ್ ಪ್ರವಿಲಾಪಿತಾನಿ ವಿನಶ್ಯಂತಿ, ಸಲಿಲಫೇನಬುದ್ಬುದಾದಿವತ್ ತೇಷು ವಿನಶ್ಯತ್ಸು ಅನ್ವೇವ ಏಷ ವಿಶೇಷಾತ್ಮಖಿಲ್ಯಭಾವೋ ವಿನಶ್ಯತಿ ; ಯಥಾ ಉದಕಾಲಕ್ತಕಾದಿಹೇತ್ವಪನಯೇ ಸೂರ್ಯಚಂದ್ರಸ್ಫಟಿಕಾದಿಪ್ರತಿಬಿಂಬೋ ವಿನಶ್ಯತಿ, ಚಂದ್ರಾದಿಸ್ವರೂಪಮೇವ ಪರಮಾರ್ಥತೋ ವ್ಯವತಿಷ್ಠತೇ, ತದ್ವತ್ ಪ್ರಜ್ಞಾನಘನಮನಂತಮಪಾರಂ ಸ್ವಚ್ಛಂ ವ್ಯವತಿಷ್ಠತೇ । ನ ತತ್ರ ಪ್ರೇತ್ಯ ವಿಶೇಷಸಂಜ್ಞಾಸ್ತಿ ಕಾರ್ಯಕರಣಸಂಘಾತೇಭ್ಯೋ ವಿಮುಕ್ತಸ್ಯ — ಇತ್ಯೇವಮ್ ಅರೇ ಮೈತ್ರೇಯಿ ಬ್ರವೀಮಿ — ನಾಸ್ತಿ ವಿಶೇಷಸಂಜ್ಞೇತಿ — ಅಹಮಸೌ ಅಮುಷ್ಯ ಪುತ್ರಃ ಮಮೇದಂ ಕ್ಷೇತ್ರಂ ಧನಮ್ ಸುಖೀ ದುಃಖೀತ್ಯೇವಮಾದಿಲಕ್ಷಣಾ, ಅವಿದ್ಯಾಕೃತತ್ವಾತ್ತಸ್ಯಾಃ ; ಅವಿದ್ಯಾಯಾಶ್ಚ ಬ್ರಹ್ಮವಿದ್ಯಯಾ ನಿರನ್ವಯತೋ ನಾಶಿತತ್ವಾತ್ ಕುತೋ ವಿಶೇಷಸಂಜ್ಞಾಸಂಭವೋ ಬ್ರಹ್ಮವಿದಃ ಚೈತನ್ಯಸ್ವಭಾವಾವಸ್ಥಿತಸ್ಯ ; ಶರೀರಾವಸ್ಥಿತಸ್ಯಾಪಿ ವಿಶೇಷಸಂಜ್ಞಾ ನೋಪಪದ್ಯತೇ ಕಿಮುತ ಕಾರ್ಯಕರಣವಿಮುಕ್ತಸ್ಯ ಸರ್ವತಃ । ಇತಿ ಹ ಉವಾಚ ಉಕ್ತವಾನ್ಕಿಲ ಪರಮಾರ್ಥದರ್ಶನಂ ಮೈತ್ರೇಯ್ಯೈ ಭಾರ್ಯಾಯೈ ಯಾಜ್ಞವಲ್ಕ್ಯಃ ॥