ಆತ್ಮನೋ ವಿಜ್ಞಾನಘನತ್ವಂ ಪ್ರಾಮಾಣಿಕಂ ಚೇತ್ತರ್ಹಿ ನಿಷೇಧವಾಕ್ಯಮಯುಕ್ತಮಿತಿ ಶಂಕತೇ —
ಕಥಮಿತಿ ।
ಅವಿದ್ಯಾಕೃತವಿಶೇಷವಿಜ್ಞಾನಾಭಾವಾಭಿಪ್ರಾಯೇಣ ನಿಷೇಧವಾಕ್ಯೋಪಪತ್ತಿರಿತ್ಯುತ್ತರಮಾಹ —
ಶೃಣ್ವಿತಿ ।
ಯಸ್ಮಿನ್ನುಕ್ತಲಕ್ಷಣೇ ಖಿಲ್ಯಭಾವೇ ಸತಿ ಯಸ್ಮಾದ್ಯಥೋಕ್ತೇ ಬ್ರಹ್ಮಣಿ ದ್ವೈತಮಿವ ದ್ವೈತಮುಪಲಕ್ಷ್ಯತೇ ತಸ್ಮಾತ್ತಸ್ಮಿನ್ಸತೀತರ ಇತರಂ ಜಿಘ್ರತೀತಿ ಸಂಬಂಧಃ ।
ದ್ವೈತಮಿವೇತ್ಯುಕ್ತಮನೂದ್ಯ ವ್ಯಾಚಷ್ಟೇ —
ಭಿನ್ನಮಿವೇತಿ ।
ಇವಶಬ್ದಸ್ಯೋಪಮಾರ್ಥತ್ವಮುಪೇತ್ಯ ಶಂಕತೇ —
ನನ್ವಿತಿ ।
ದ್ವೈತೇನ ದ್ವೈತಸ್ಯೋಪಮೀಯಮಾನತ್ವಾದ್ದೃಷ್ಟಾಂತಸ್ಯ ದಾರ್ಷ್ಟಾಂತಿಕಸ್ಯ ಚ ತಸ್ಯ ವಸ್ತುತ್ವಂ ಸ್ಯಾದುಪಮಾನೋಪಮೋಯಯೋಶ್ಚಂದ್ರಮುಖಯೋರ್ವಸ್ತುತ್ವೋಪಲಂಭಾದಿತ್ಯರ್ಥಃ ।
ದ್ವೈತಪ್ರಪುಂಚಸ್ಯ ಮಿಥ್ಯಾತ್ವವಾದಿಶ್ರುತಿವಿರೋಧಾನ್ನ ತಸ್ಯ ಸತ್ಯತೇತಿ ಪರಿಹರತಿ —
ನ ವಾಚಾಽಽರಂಭಣಮಿತಿ ।
ತತ್ರ ತಸ್ಮಿನ್ಖಿಲ್ಯಭಾವೇ ಸತೀತಿ ಯಾವತ್ । ಸ್ವಪ್ನಾದಿದ್ವೈತಮಿವ ಜಾಗರಿತೇಽಪಿ ದ್ವೈತಂ ಯಸ್ಮಾದಾಲಕ್ಷ್ಯತೇ ತಸ್ಮಾತ್ಪರಮಾತ್ಮನಃ ಸಕಾಶಾದಿತರೋಽಸಾವಾತ್ಮಾ ಖಿಲ್ಯಭೂತೋಽಪರಮಾರ್ಥಃ ಸನ್ನಿತರಂ ಜಿಘ್ರತೀತಿ ಯೋಜನಾ ।
ಪರಸ್ಮಾದಿತರಸ್ಮಿನ್ನಾತ್ಮನ್ಯಪರಮಾರ್ಥೇ ಖಿಲ್ಯಭೂತೇ ದೃಷ್ಟಾಂತಮಾಹ —
ಚಂದ್ರಾದೇರಿತಿ ।
ಇತರಶಬ್ದಮನೂದ್ಯ ತಸ್ಯಾರ್ಥಮಾಹ —
ಇತರೋ ಘ್ರಾತೀತಿ ।
ಅವಿದ್ಯಾದಶಾಯಾಂ ಸರ್ವಾಣ್ಯಪಿ ಕಾರಕಾಣಿ ಸಂತಿ ಕರ್ತೃಕರ್ಮನಿರ್ದೇಶಸ್ಯ ಸರ್ವಕಾರಕೋಪಲಕ್ಷಣತ್ವಾದಿತ್ಯಾಹ —
ಇತರ ಇತಿ ।
ಕ್ರಿಯಾಫಲಯೋರೇಕಶಬ್ದತ್ವೇ ದೃಷ್ಟಾಂತಂ ವಿವೃಣೋತಿ —
ಯಥೇತಿ ।
ದೃಷ್ಟಾಂತೇಽಪಿ ವಿಪ್ರತಿಪತ್ತಿಮಾಶಂಕ್ಯಾನಂತರೋಕ್ತಂ ಹೇತುಮೇವ ಸ್ಪಷ್ಟಯತಿ —
ಕ್ರಿಯೇತಿ ।
ಅತಶ್ಚ ಜಿಘ್ರತೀತ್ಯತ್ರಾಪಿ ಕ್ರಿಯಾಫಲಯೋರೇಕಶಬ್ದತ್ವಮವಿರುದ್ಧಮಿತಿ ಶೇಷಃ ।
ಉಕ್ತಂ ವಾಕ್ಯಾರ್ಥಮನೂದ್ಯ ವಾಕ್ಯಾಂತರೇಷ್ವತಿದಿಶತಿ —
ಇತರ ಇತಿ ।
ತಥೇತರೋ ದ್ರಷ್ಟೇತರೇಣ ಚಕ್ಷುಷೇತರಂ ದ್ರಷ್ಟವ್ಯಂ ಪಶ್ಯತೀತ್ಯದಿ ದ್ರಷ್ಟವ್ಯಮಿತಿ ಶೇಷಃ ।
ಉತ್ತರೇಷ್ವಪಿ ವಾಕ್ಯೇಷು ಪೂರ್ವವಾಕ್ಯವತ್ಕರ್ತೃಕರ್ಮನಿರ್ದೇಶಸ್ಯ ಸರ್ವಕಾರಕೋಪಲಕ್ಷಣತ್ವಂ ಕ್ರಿಯಾಪದಸ್ಯ ಚ ಕ್ರಿಯಾತತ್ಫಲಾಭಿಧಾಯಿತ್ವಂ ತುಲ್ಯಮಿತ್ಯಾಹ —
ಸರ್ವಮಿತಿ ।
ಯತ್ರ ಹೀತ್ಯಾದಿವಾಕ್ಯಾರ್ಥಮುಪಸಂಹರತಿ —
ಇಯಮಿತಿ ।
ಯತ್ರ ವಾ ಅಸ್ಯೇತ್ಯಾದಿವಾಕ್ಯಸ್ಯ ತಾತ್ಪರ್ಯಮಾಹ —
ಯತ್ರ ತ್ವಿತಿ ।
ಉಕ್ತೇಽರ್ಥೇ ವಾಕ್ಯಾಕ್ಷರಾಣಿ ವ್ಯಾಚಷ್ಟೇ —
ಯತ್ರೇತಿ ।
ತಮೇವಾರ್ಥಂ ಸಂಕ್ಷಿಪತಿ —
ಯತ್ರೈವಮಿತಿ ।
ಸರ್ವಂ ಕರ್ತೃಕರಣಾದೀತಿ ಶೇಷಃ ।
ತತ್ಕೇನೇತ್ಯಾದಿ ವ್ಯಾಕರೋತಿ —
ತತ್ತತ್ರೇತಿ ।
ಕಿಂಶಬ್ದಸ್ಯಾಽಽಕ್ಷೇಪಾರ್ಥಂ ಕಥಯತಿ —
ಸರ್ವತ್ರ ಹೀತಿ ।
ಬ್ರಹ್ಮವಿದೋಽಪಿ ಕಾರಕದ್ವಾರಾ ಕ್ರಿಯಾದಿ ಸ್ವೀಕ್ರಿಯತಾಮಿತ್ಯಾಶಂಕ್ಯಾಽಽಹ —
ಆತ್ಮತ್ವಾದಿತಿ ।
ಸರ್ವಸ್ಯಾಽಽತ್ಮತ್ವಾಸಿದ್ಧಿಮಾಶಂಕ್ಯ ಸರ್ವಮಾತ್ಮೈವಾಭೂದಿತಿ ಶ್ರುತ್ಯಾ ಸಮಾಧತ್ತೇ —
ನ ಚೇತಿ ।
ಕಥಂ ತರ್ಹಿ ಸರ್ವಮಾತ್ಮವ್ಯತಿರೇಕೇಣ ಭಾತೀತ್ಯಾಶಂಕ್ಯಾಽಽಹ —
ತಸ್ಮಾದಿತಿ ।
ಭೇದಭಾನಸ್ಯಾವಿದ್ಯಾಕೃತತ್ವೇ ಫಲಿತಮಾಹ —
ತಸ್ಮಾತ್ಪರಮಾರ್ಥೇತಿ ।
ತದ್ಧೇತೋರಜ್ಞಾನಸ್ಯಾಪನೀಯತ್ವಾದಿತಿ ಶೇಷಃ ।
ಏಕತ್ವಪ್ರತ್ಯಯಾದಜ್ಞಾನನಿವೃತ್ತಿದ್ವಾರಾ ಕ್ರಿಯಾದಿಪ್ರತ್ಯಯೇ ನಿವೃತ್ತೇಽಪಿ ಕ್ರಿಯಾದಿ ಸ್ಯಾನ್ನೇತ್ಯಾಹ —
ಅತ ಇತಿ ।
ಕರಣಪ್ರಮಾಣಯೋರಭಾವೇ ಕಾರ್ಯಸ್ಯ ವಿರುದ್ಧತ್ವಾದಿತಿ ಯಾವತ್ ।
ನನು ಕಿಂಶಬ್ದೇ ಪ್ರಶ್ನಾರ್ಥೇ ಪ್ರತೀಯಮಾನೇ ಕಥಂ ಕ್ರಿಯಾತತ್ಸಾಧನಯೋರತ್ಯಂತನಿವೃತ್ತಿರ್ವಿದುಷೋ ವಿವಕ್ಷ್ಯತೇ ತತ್ರಾಽಽಹ —
ಕೇನೇತಿ ।
ಕಿಂಶಬ್ದಸ್ಯ ಪ್ರಾಗೇವ ಕ್ಷೇಪಾರ್ಥತ್ವಮುಕ್ತಂ ತಚ್ಚ ಕ್ಷೇಪಾರ್ಥಂ ವಚೋ ವಿದುಷಃ ಸರ್ವಪ್ರಕಾರಕ್ರಿಯಾಕಾರಕಾದ್ಯಸಂಭವಪ್ರದರ್ಶನಾರ್ಥಮಿತ್ಯತ್ಯಂತಮೇವ ಕ್ರಿಯಾದಿನಿವೃತ್ತಿರ್ವಿದುಷೋ ಯುಕ್ತೇತ್ಯರ್ಥಃ ।
ಸರ್ವಪ್ರಕಾರಾನುಪಪತ್ತಿಮೇವಾಭಿನಯತಿ —
ಕೇನಚಿದಿತಿ ।
ಕೈವಲ್ಯಾವಸ್ಥಾಮಾಸ್ಥಾಯ ಸಂಜ್ಞಾಭಾವವಚನಮಿತ್ಯುಕ್ತ್ವಾ ತತ್ರೈವ ಕಿಂಪುನರ್ನ್ಯಾಯಂ ವಕ್ತುಮವಿದ್ಯಾವಸ್ಥಾಯಾಮಪಿ ಸಾಕ್ಷಿಣೋ ಜ್ಞಾನಾವಿಷಯತ್ವಮಾಹ —
ಯತ್ರಾಪೀತಿ ।
ಯೇನ ಕೂಟಸ್ಥಬೋಧೇನ ವ್ಯಾಪ್ತೋ ಲೋಕಃ ಸರ್ವಂ ಜಾನಾತಿ ತಂ ಸಾಕ್ಷಿಣಂ ಕೇನ ಕರಣೇನ ಕೋ ವಾ ಜ್ಞಾತಾ ಜಾನೀಯಾದಿತ್ಯತ್ರ ಹೇತುಮಾಹ —
ಯೇನೇತಿ ।
ಯೇನ ಚಕ್ಷುರಾದಿನಾ ಲೋಕೋ ಜಾನಾತಿ ತಸ್ಯ ವಿಷಯಗ್ರಹಣೇನೈವೋಪಕ್ಷೀಣತ್ವಾನ್ನ ಸಾಕ್ಷಿಣಿ ಪ್ರವೃತ್ತಿರಿತ್ಯರ್ಥಃ ।
ಆತ್ಮನೋಽಸಂದಿಗ್ಧಭಾವತ್ವಾಚ್ಚ ಪ್ರಮೇಯತ್ವಾಸಿದ್ಧಿರಿತ್ಯಾಹ —
ಜ್ಞತುಶ್ಚೇತಿ ।
ಕಿಂಚಾಽಽತ್ಮಾ ಸ್ವೇನೈವ ಜ್ಞಾಯತೇ ಜ್ಞಾತ್ರಂತರೇಣ ವಾ । ನಾಽಽದ್ಯ ಇತ್ಯಾಹ —
ನ ಚೇತಿ ।
ನ ದ್ವಿತೀಯ ಇತ್ಯಾಹ —
ನ ಚಾವಿಷಯ ಇತಿ ।
ಜ್ಞಾತ್ರಂತರಸ್ಯಾಭಾವಾತ್ತಸ್ಯಾವಿಷಯೋಽಯಮಾತ್ಮಾ ಕುತಸ್ತೇನ ಜ್ಞಾತುಂ ಶಕ್ಯತೇ । ನ ಹಿ ಜ್ಞಾತ್ರಂತರಮಸ್ತಿ ನಾನ್ಯೋಽತೋಽಸ್ತಿ ದ್ರಷ್ಟೇತ್ಯಾದಿಶ್ರುತೇರಿತ್ಯರ್ಥಃ ।
ಆತ್ಮನಿ ಪ್ರಮಾತೃಪ್ರಮಾಣಯೋರಭಾವೇ ಜ್ಞಾನಾವಿಷಯತ್ವಂ ಫಲತೀತ್ಯಾಹ —
ತಸ್ಮಾದಿತಿ ।
ವಿಜ್ಞಾತಾರಮಿತ್ಯಾದಿವಾಕ್ಯಸ್ಯಾರ್ಥಂ ಪ್ರಪಂಚಯತಿ —
ಯದಾ ತ್ವಿತಿ ।
ತದೇವಂ ಸ್ವರೂಪಾಪೇಕ್ಷಂ ವಿಜ್ಞಾನಘನತ್ವಂ ವಿಶೇಷವಿಜ್ಞಾನಾಪೇಕ್ಷಂ ತು ಸಂಜ್ಞಾಭಾವವಚನಮಿತ್ಯವಿರೋಧ ಇತಿ ॥೧೪॥