ఎవం సంగతిం బ్రాహ్మణస్యోక్త్వా తదక్షరాణి వ్యాకరోతి —
ఇయమిత్యాదినా ।
యదుక్తం మధ్వివ మధ్వితి తద్వివృణోతి —
యథేతి ।
న కేవలముక్తం మధుద్వయమేవ కిన్తు మధ్వన్తరం చాస్తీత్యాహ —
కిఞ్చేతి ।
పురుషశబ్దస్య క్షేత్రవిషయత్వం వారయతి —
స చేతి ।
తస్య పృథివీవన్మధుత్వమాహ —
స చ సర్వేషామితి ।
సర్వేషాం చ భూతానాం తం ప్రతి మధుత్వం దర్శయతి —
సర్వాణి చేతి ।
నన్వాద్యమేవ మధుద్వయం శ్రుతమశ్రుతం తు మధుద్వయమశక్యం కల్పయితుం కల్పకాభావాదత ఆహ —
చశబ్దేతి ।
ప్రథమపర్యాయార్థముపసంహరతి —
ఎవమితి ।
పృథివీ సర్వాణి భూతాని పార్థివః పురుషః శరీరశ్చేతి చతుష్టయమేకం మధ్వితి శేషః ।
మధుశబ్దార్థమాహ —
సర్వేతి ।
అస్యేతి పృథివ్యాదేరితి యావత్ ।
పరస్పరోపకార్యోపకారకభావే ఫలితమాహ —
అత ఇతి ।
అస్యేతి సర్వం జగదుచ్యతే । ఉక్తం చ యస్మాత్పరస్పరోపకార్యోపకారకభూతమిత్యాది ।
భవత్వనేన న్యాయేన మధుపర్యాయేషు సర్వేషు కారణోపదేశో బ్రహ్మోపదేశస్తు కథమిత్యాశఙ్క్యాఽఽహ —
యస్మాదితి ।
స ప్రకృత ఆత్మైవాయం చతుర్ధోక్తో భేద ఇతి యోజనా । ఇదమితి చతుష్టయకల్పనాధిష్ఠానవిషయం జ్ఞానం పరామృశతి । ఇదం బ్రహ్మేత్యత్ర చతుష్టయాధిష్ఠానమిదంశబ్దార్థః ।
తృతీయే చ తస్య ప్రకృతత్వం దర్శయతి —
యద్విషయేతి ।
ఇదం సర్వమిత్యత్ర బ్రహ్మజ్ఞానమిదమిత్యుక్తమ్ । సర్వం సర్వాప్తిసాధనమితి యావత్ ।
తదేవ స్పష్టయతి —
యస్మాదితి ॥౧॥