ಬೃಹದಾರಣ್ಯಕೋಪನಿಷದ್ಭಾಷ್ಯಮ್
ದ್ವಿತೀಯೋಽಧ್ಯಾಯಃಪಂಚಮಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಮ್
ಆನಂದಗಿರಿಟೀಕಾ (ಬೃಹದಾರಣ್ಯಕ)
 
ಇದಂ ಮಾನುಷಂ ಸರ್ವೇಷಾಂ ಭೂತಾನಾಂ ಮಧ್ವಸ್ಯ ಮಾನುಷಸ್ಯ ಸರ್ವಾಣಿ ಭೂತಾನಿ ಮಧು ಯಶ್ಚಾಯಮಸ್ಮಿನ್ಮಾನುಷೇ ತೇಜೋಮಯೋಽಮೃತಮಯಃ ಪುರುಷೋ ಯಶ್ಚಾಯಮಧ್ಯಾತ್ಮಂ ಮಾನುಷಸ್ತೇಜೋಮಯೋಽಮೃತಮಯಃ ಪುರುಷೋಽಯಮೇವ ಸ ಯೋಽಯಮಾತ್ಮೇದಮಮೃತಮಿದಂ ಬ್ರಹ್ಮೇದಂ ಸರ್ವಮ್ ॥ ೧೩ ॥
ಧರ್ಮಸತ್ಯಾಭ್ಯಾಂ ಪ್ರಯುಕ್ತೋಽಯಂ ಕಾರ್ಯಕರಣಸಂಘಾತವಿಶೇಷಃ, ಸ ಯೇನ ಜಾತಿವಿಶೇಷೇಣ ಸಂಯುಕ್ತೋ ಭವತಿ, ಸ ಜಾತಿವಿಶೇಷೋ ಮಾನುಷಾದಿಃ ; ತತ್ರ ಮನುಷಾದಿಜಾತಿವಿಶಿಷ್ಟಾ ಏವ ಸರ್ವೇ ಪ್ರಾಣಿನಿಕಾಯಾಃ ಪರಸ್ಪರೋಪಕಾರ್ಯೋಪಕಾರಕಭಾವೇನ ವರ್ತಮಾನಾ ದೃಶ್ಯಂತೇ ; ಅತೋ ಮಾನುಷಾದಿಜಾತಿರಪಿ ಸರ್ವೇಷಾಂ ಭೂತಾನಾಂ ಮಧು । ತತ್ರ ಮಾನುಷಾದಿಜಾತಿರಪಿ ಬಾಹ್ಯಾ ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕೀ ಚೇತಿ ಉಭಯಥಾ ನಿರ್ದೇಶಭಾಕ್ ಭವತಿ ॥

ಇದಂ ಮಾನುಷಮಿತ್ಯತ್ರ ಮಾನುಷಗ್ರಹಣಂ ಸರ್ವಜಾತ್ಯುಪಲಕ್ಷಣಮಿತ್ಯಭಿಪ್ರೇತ್ಯಾಽಽಹ —

ಧರ್ಮಸತ್ಯಾಭ್ಯಾಮಿತಿ ।

ಕಥಂ ಪುನರೇಷಾ ಜಾತಿಃ ಸರ್ವೇಷಾಂ ಭೂತಾನಾಂ ಮಧು ಭವತಿ ತತ್ರಾಽಽಹ —

ತತ್ರೇತಿ ।

ಭೋಗಭೂಮಿಃ ಸಪ್ತಮ್ಯರ್ಥಃ ।

ಯಶ್ಚಾಯಮಸ್ಮಿನ್ನಿತ್ಯಾದಿವಾಕ್ಯದ್ವಯಸ್ಯ ವಿಷಯಭೇದಂ ದರ್ಶಯತಿ —

ತತ್ರೇತಿ ।

ವ್ಯವಹಾರಭೂಮಾವಿತಿ ಯಾವತ್ । ಧರ್ಮಾದಿವದಿತ್ಯಪೇರರ್ಥಃ । ನಿರ್ದೇಷ್ಟುಃ ಸ್ವಶರೀರನಿಷ್ಠಾ ಜಾತಿರಾಧ್ಯಾತ್ಮಿಕೀ ಶರೀರಾಂತರಾಶ್ರಿತಾ ತು ಬಾಹ್ಯೇತಿ ಭೇದಃ । ವಸ್ತುತಸ್ತು ತತ್ರ ನೋಭಯಥಾತ್ವಮಿತ್ಯಭಿಪ್ರೇತ್ಯ ನಿರ್ದೇಶಭಾಗಿತ್ಯುಕ್ತಮ್ ॥೧೩॥