ಬೃಹದಾರಣ್ಯಕೋಪನಿಷದ್ಭಾಷ್ಯಮ್
ದ್ವಿತೀಯೋಽಧ್ಯಾಯಃಪಂಚಮಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಮ್
ಆನಂದಗಿರಿಟೀಕಾ (ಬೃಹದಾರಣ್ಯಕ)
 
ಅಯಮಾತ್ಮಾ ಸರ್ವೇಷಾಂ ಭೂತಾನಾಂ ಮಧ್ವಸ್ಯಾತ್ಮನಃ ಸರ್ವಾಣಿ ಭೂತಾನಿ ಮಧು ಯಶ್ಚಾಯಮಸ್ಮಿನ್ನಾತ್ಮನಿ ತೇಜೋಮಯೋಽಮೃತಮಯಃ ಪುರುಷೋ ಯಶ್ಚಾಯಮಾತ್ಮಾ ತೇಜೋಮಯೋಽಮೃತಮಯಃ ಪುರುಷೋಽಯಮೇವ ಸ ಯೋಽಯಮಾತ್ಮೇದಮಮೃತಮಿದಂ ಬ್ರಹ್ಮೇದಂ ಸರ್ವಮ್ ॥ ೧೪ ॥
ಯಸ್ತು ಕಾರ್ಯಕರಣಸಂಘಾತೋ ಮಾನುಷಾದಿಜಾತಿವಿಶಿಷ್ಟಃ, ಸೋಽಯಮಾತ್ಮಾ ಸರ್ವೇಷಾಂ ಭೂತಾನಾಂ ಮಧು । ನನು ಅಯಂ ಶಾರೀರಶಬ್ದೇನ ನಿರ್ದಿಷ್ಟಃ ಪೃಥಿವೀಪರ್ಯಾಯ ಏವ — ನ, ಪಾರ್ಥಿವಾಂಶಸ್ಯೈವ ತತ್ರ ಗ್ರಹಣಾತ್ ; ಇಹ ತು ಸರ್ವಾತ್ಮಾ ಪ್ರತ್ಯಸ್ತಮಿತಾಧ್ಯಾತ್ಮಾಧಿಭೂತಾಧಿದೈವಾದಿಸರ್ವವಿಶೇಷಃ ಸರ್ವಭೂತದೇವತಾಗಣವಿಶಿಷ್ಟಃ ಕಾರ್ಯಕರಣಸಂಘಾತಃ ಸಃ ‘ಅಯಮಾತ್ಮಾ’ ಇತ್ಯುಚ್ಯತೇ । ತಸ್ಮಿನ್ ಅಸ್ಮಿನ್ ಆತ್ಮನಿ ತೇಜೋಮಯೋಽಮೃತಮಯಃ ಪುರುಷಃ ಅಮೂರ್ತರಸಃ ಸರ್ವಾತ್ಮಕೋ ನಿರ್ದಿಶ್ಯತೇ ; ಏಕದೇಶೇನ ತು ಪೃಥಿವ್ಯಾದಿಷು ನಿರ್ದಿಷ್ಟಃ, ಅತ್ರ ಅಧ್ಯಾತ್ಮವಿಶೇಷಾಭಾವಾತ್ ಸಃ ನ ನಿರ್ದಿಶ್ಯತೇ । ಯಸ್ತು ಪರಿಶಿಷ್ಟೋ ವಿಜ್ಞಾನಮಯಃ — ಯದರ್ಥೋಽಯಂ ದೇಹಲಿಂಗಸಂಘಾತ ಆತ್ಮಾ — ಸಃ ‘ಯಶ್ಚಾಯಮಾತ್ಮಾ’ ಇತ್ಯುಚ್ಯತೇ ॥

ಅಂತಿಮಪರ್ಯಾಯಮವತಾರಯತಿ —

ಯಸ್ತ್ವಿತಿ ।

ಆತ್ಮನಃ ಶಾರೀರೇಣ ಗತತ್ವಾತ್ಪುನರುಕ್ತಿರನುಪಯುಕ್ತೇತಿ ಶಂಕತೇ —

ನನ್ವಿತಿ ।

ಅವಯವಾವಯವಿವಿಷಯತ್ವೇನ ಪರ್ಯಾಯದ್ವಯಮಪುನರುಕ್ತಮಿತಿ ಪರಿಹರತಿ —

ನೇತ್ಯಾದಿನಾ ।

ಪರಮಾತ್ಮಾನಂ ವ್ಯಾವರ್ತಯತಿ —

ಸರ್ವಭೂತೇತಿ ।

ಚೇತನಂ ವ್ಯವಚ್ಛಿನತ್ತಿ —

ಕಾರ್ಯೇತಿ ।

ಯಶ್ಚಾಯಮಸ್ಮಿನ್ನಿತ್ಯಾದಿವಾಕ್ಯಸ್ಯ ವಿಷಯಮಾಹ —

ತಸ್ಮಿನ್ನಿತಿ ।

ಯಶ್ಚಾಯಮಧ್ಯಾತ್ಮಮಿತಿ ಕಿಮಿತಿ ನೋಕ್ತಮಿತ್ಯಾಶಂಕ್ಯಾಽಽಹ —

ಏಕದೇಶೇನೇತಿ ।

ಅತ್ರೇತ್ಯಂತಪರ್ಯಾಯೋಕ್ತಿಃ ।

ಯಶ್ಚಾಯಮಾತ್ಮೇತ್ಯಸ್ಯಾರ್ಥಮಾಹ —

ಯಸ್ತ್ವಿತಿ ॥೧೪॥