ಸ ವಾ ಅಯಮಾತ್ಮೇತ್ಯಸ್ಯಾರ್ಥಮಾಹ —
ಯಸ್ಮಿನ್ನಿತಿ ।
ಪರಿಶಿಷ್ಟಃ ಪೂರ್ವಪರ್ಯಾಯೇಷ್ವನುಪದಿಷ್ಟೋಽಂತ್ಯೇ ಚ ಪರ್ಯಾಯೇ ಯಶ್ಚಾಯಮಾತ್ಮೇತ್ಯುಕ್ತೋ ನಿಜ್ಞಾನಮಯೋ ಯಸ್ಮಿನ್ನಾತ್ಮನಿ ಖಿಲ್ಯದೃಷ್ಟಾಂತವಚಸಾ ಪ್ರವೇಶಿತಸ್ತೇನ ಪರೇಣಾಽಽತ್ಮನಾ ತಾದಾತ್ಮ್ಯಂ ಗತೋ ವಿದ್ವಾನತ್ರಾಽಽತ್ಮಶಬ್ದಾರ್ಥಃ ।
ಉಕ್ತಮಾತ್ಮಶಬ್ದಾರ್ಥಮನೂದ್ಯ ಸರ್ವೇಷಾಮಿತ್ಯಾದಿ ವ್ಯಾಚಷ್ಟೇ —
ತಸ್ಮಿನ್ನಿತಿ ।
ಅವಿದ್ಯಯಾ ಕೃತಃ ಕಾರ್ಯಕರಣಸಂಘಾತಃ ಏವೋಪಾಧಿಸ್ತೇನ ವಿಶಿಷ್ಟೇ ಜೀವೇ ತಸ್ಮಿನ್ಪರಮಾರ್ಥಾತ್ಮನಿ ಬ್ರಹ್ಮಣಿ ಬ್ರಹ್ಮವಿದ್ಯಯಾ ಪ್ರವೇಶಿತೇ ಸ ಏವಾಯಮಾತ್ಮಾ ಯಥೋಕ್ತವಿಶೇಷಣಃ ಸರ್ವೈರುಪಾಸ್ಯಃ ಸರ್ವೇಷಾಂ ಭೂತಾನಾಮಧಿಪತಿರಿತಿ ಸಂಬಂಧಃ ।
ವ್ಯಾಖ್ಯೇಯಂ ಪದಮಾದಾಯ ತಸ್ಯ ವಾಚ್ಯಮರ್ಥಮಾಹ —
ಸರ್ವೇಷಾಮಿತಿ ।
ತಸ್ಯೈವ ವಿವಕ್ಷಿತೋಽರ್ಥಃ ಸರ್ವೈರುಪಾಸ್ಯ ಇತ್ಯುಕ್ತಃ ।
ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯಂ ವ್ಯತಿರೇಕದ್ವಾರಾ ಸ್ಫೋರಯತಿ —
ನೇತ್ಯಾದಿನಾ ।
ಸರ್ವೇಷಾಂ ಭೂತಾನಾಂ ರಾಜೇತ್ಯೇತಾವತೈವ ಯಥೋಕ್ತಾರ್ಥಸಿದ್ಧೌ ಕಿಮಿತ್ಯಧಿಪತಿರಿತಿ ವಿಶೇಷಣಮಿತ್ಯಾಶಂಕ್ಯಾಽಽಹ —
ರಾಜತ್ವೇತಿ ।
ರಾಜತ್ವಜಾತ್ಯನಾಕ್ರಾಂತೋಽಪಿ ಕಶ್ಚಿತ್ತದುಚಿತಪರಿಪಾಲನಾದಿವ್ಯವಹಾರವಾನಿತ್ಯುಪಲಬ್ಧಿಂ ನ ಪುನಸ್ತಸ್ಯ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯಂ ರಾಜಪರತಂತ್ರತ್ವಾತ್ತಸ್ಮಾತ್ತತೋ ವ್ಯವಚ್ಛೇದಾರ್ಥಮಧಿಪತಿರಿತಿ ವಿಶೇಷಣಮಿತ್ಯರ್ಥಃ ।
ರಾಜಾಽಧಿಪತಿರಿತ್ಯುಭಯೋರಪಿ ಮಿಥೋ ವಿಶೇಷಣವಿಶೇಷ್ಯತ್ವಮಭಿಪ್ರೇತ್ಯ ವಾಕ್ಯಾರ್ಥಂ ನಿಗಮಯತಿ —
ಏವಮಿತಿ ।
ಉಕ್ತಸ್ಯ ವಿದ್ಯಾಫಲಸ್ಯ ತೃತೀಯೇನೈಕವಾಕ್ಯತ್ವಮಾಹ —
ಯದುಕ್ತಮಿತಿ ।
ತದೇವ ವ್ಯಾಖ್ಯಾತಂ ಸ್ಫೋರಯತಿ —
ಏವಮಿತಿ ।
ಮೈತ್ರೇಯೀಬ್ರಾಹ್ಮಣೋಕ್ತಕ್ರಮೇಣೇತಿ ಯಾವತ್ ।
ಏವಮಿತ್ಯಸ್ಯಾರ್ಥಂ ಕಥಯತಿ —
ಯಥೇತಿ ।
ಮಧುಬ್ರಾಹ್ಮಣೇ ಪೂರ್ವಬ್ರಾಹ್ಮಣೇ ಚೋಕ್ತಕ್ರಮೇಣಾಽಽತ್ಮನಿ ಶ್ರವಣಾದಿತ್ರಯಂ ಸಂಪಾದ್ಯ ವಿದ್ವಾನ್ಬ್ರಹ್ಮಾಭವದಿತಿ ಸಂಬಂಧಃ ।
ನನು ಮೋಕ್ಷಾವಸ್ಥಾಯಾಮೇವ ವಿದುಷೋ ಬ್ರಹ್ಮತ್ವಾಪರಿಚ್ಛಿನ್ನತ್ವಂ ನ ಪ್ರಾಚ್ಯಾಮವಿದ್ಯಾದಶಾಯಾಮಿತ್ಯಾಶಂಕ್ಯಾಽಽಹ —
ತಸ್ಮಾದಿತಿ ।
ಸಮಾನಾಧಿಕರಣಂ ಪಂಚಮೀತ್ರಯಮ್ । ಏವಂಲಕ್ಷಣಾದಹಂ ಬ್ರಹ್ಮಾಸ್ಮೀತಿ ಶ್ರವಣಾದಿಕೃತಾತ್ತತ್ತ್ವಸಾಕ್ಷಾತ್ಕಾರಾದಿತಿ ಯಾವತ್ ।
ಅಬ್ರಹ್ಮತ್ವಾದಿಧೀಧ್ವಸ್ತಿಸ್ತರ್ಹಿ ಕಥಮಿತ್ಯಾಶಂಕ್ಯಾಽಽಹ —
ತಾಂ ತ್ವಿತಿ ।
ವೃತ್ತಮನೂದ್ಯೋತ್ತರಗ್ರಂಥಮವತಾರಯತಿ —
ಪರಿಸಮಾಪ್ತ ಇತಿ ।
ಯಸ್ಯ ಶಾಸ್ತ್ರಸ್ಯಾರ್ಥೋ ವಿಷಯಪ್ರಯೋಜನಾಖ್ಯೋ ಬ್ರಹ್ಮಕಂಡಿಕಾಯಾಂ ಚತುರ್ಥಾದೌ ಚ ಪ್ರಸ್ತುತಸ್ತಸ್ಯಾರ್ಥೋ ಯಥೋಕ್ತನ್ಯಾಯೇನ ನಿರ್ಧಾರಿತ ಇತ್ಯನುವಾದಾರ್ಥಃ । ಸರ್ವಾತ್ಮಭೂತತ್ವಂ ಸರ್ಪಾದಿವತ್ಕಲ್ಪಿತಾನಾಂ ಸರ್ವೇಷಾಮಾತ್ಮಭಾವೇನ ಸ್ಥಿತತ್ವಮ್ । ಸರ್ವಂ ಬ್ರಹ್ಮ ತದ್ರೂಪತ್ವಂ ಸರ್ವಾತ್ಮಕಮ್ ।
ಸರ್ವ ಏತ ಆತ್ಮಾನ ಕುತೋ ಭೇದೋಕ್ತಿರಾತ್ಮೈಕ್ಯಸ್ಯ ಶಾಸ್ತ್ರೀಯತ್ವಾದಿತ್ಯಾಶಂಕ್ಯಾಽಽಹ —
ಜಲಚಂದ್ರವದಿತಿ ।
ದಾರ್ಷ್ಟಾಂತಿಕಭಾಗಸ್ಯ ಸಂಪಿಂಡಿತಮರ್ಥಮಾಹ —
ಸರ್ವಮಿತಿ ।
ಉಕ್ತಸ್ಯ ಸರ್ವಾತ್ಮಭಾವಸ್ಯ ತೃತೀಯೇನೈಕವಾಕ್ಯತ್ವಂ ನಿರ್ದಿಶತಿ —
ಯದುಕ್ತಮಿತಿ ।
ಸರ್ವಾತ್ಮಭಾವೇ ವಿದುಷಃ ಸಪ್ರಪಂಚತ್ವಂ ಸ್ಯಾದಿತ್ಯಾಶಂಕ್ಯಾಽಽಹ —
ಸ ಏಷ ಇತಿ ।
ಸರ್ವೇಣ ಕಲ್ಪಿತೇನ ದ್ವೈತೇನ ಸಹಿತಮಧಿಷ್ಠಾನಭೂತಂ ಬ್ರಹ್ಮ ಪ್ರತ್ಯಗ್ಭಾವೇನ ಪಶ್ಯನ್ವಿದ್ವಾನ್ಸರ್ವೋಪಾಧಿಸ್ತತ್ತದ್ರೂಪೇಣ ಸ್ಥಿತಃ ಸರ್ವೋ ಭವತಿ ।
ತದೇವಂ ಕಲ್ಪಿತಂ ಸಪ್ರಪಂಚತ್ವಮವಿದ್ವದ್ದೃಷ್ಟ್ಯಾ ವಿದುಷೋಽಭೀಷ್ಟಮಿತ್ಯರ್ಥಃ ವಿದ್ವದ್ದೃಷ್ಟ್ಯಾ ತಸ್ಯ ನಿಷ್ಪ್ರಪಂಚತ್ವಂ ದರ್ಶಯತಿ —
ನಿರುಪಾಧಿರಿತಿ ।
ನಿರುಪಾಖ್ಯತ್ವಂ ಶಬ್ದಪ್ರತ್ಯಯಗೋಚರತ್ವಂ ಬ್ರಹ್ಮಣಃ ಸಪ್ರಪಂಚತ್ವಮವಿದ್ಯಾಕೃತಂ ನಿಷ್ಪ್ರಪಂಚತ್ವಂ ತಾತ್ತ್ವಿಕಮಿತ್ಯಾಗಮಾರ್ಥಾವಿರೋಧ ಉಕ್ತಃ ।
ಕಥಂ ತರ್ಹಿ ತಾರ್ಕಿಕಾ ಮೀಮಾಂಸಕಾಶ್ಚ ಶಾಸ್ತ್ರಾರ್ಥಂ ವಿರುದ್ಧಂ ಪಶ್ಯಂತೋ ಬ್ರಹ್ಮಾಸ್ತಿ ನಾಸ್ತೀತ್ಯಾದಿ ವಿಕಲ್ಪಯಂತೋ ಮೋಮುಹ್ಯಂತೇ ತತ್ರಾಽಽಹ —
ತಮೇತಮಿತಿ ।
ವಾದಿವ್ಯಾಮೋಹಸ್ಯಾಜ್ಞಾನಂ ಮೂಲಮುಕ್ತ್ವಾ ಪ್ರಕೃತೇ ಬ್ರಹ್ಮಣೋ ದ್ವೈರೂಪ್ಯೇ ಪ್ರಮಾಣಮಾಹ —
ತಮಿತ್ಯಾದಿನಾ ।
ತೈತ್ತಿರೀಯಶ್ರುತಾವಾದಿಶಬ್ದೇನಾಹಮನ್ನಮನ್ನಮದಂತಮದ್ಮೀತ್ಯಾದಿ ಗೃಹ್ಯತೇ । ಛಾಂದೋಗ್ಯಶ್ರುತಾವಾದಿಶಬ್ದೇನ ಸತ್ಯಕಾಮಃ ಸತ್ಯಕಂಕಲ್ಪೋ ವಿಜರೋ ವಿಮೃತ್ಯುರಿತ್ಯಾದಿ ಗೃಹೀತಮ್ ।
ಶ್ರುತಿಸಿದ್ಧೇ ದ್ವೈರೂಪ್ಯೇ ಸ್ಮೃತಿಮಪಿ ಸಂವಾದಯತಿ —
ತಥೇತಿ ।
ಪೂರ್ವೋಕ್ತಪ್ರಕಾರೇಣಾಽಽಗಮಾರ್ಥವಿರೋಧಸಮಾಧಾನೇ ವಿದ್ಯಮಾನೇಽಪಿ ತದಜ್ಞಾನಾದ್ವಾದಿವಿಭ್ರಾಂತಿರಿತ್ಯುಪಸಂಹರತಿ —
ಇತ್ಯೇವಮಾದೀತಿ ।
ವಿಕಲ್ಪಮೇವ ಸ್ಫುಟಯತಿ —
ಅಸ್ತೀತಿ ।
ಸರ್ವತ್ರ ಶ್ರುತಿಸ್ಮೃತಿಷ್ವಾತ್ಮನೀತಿ ಯಾವತ್ ।
ಕೇ ತರ್ಹಿ ಪಾರಮವಿದ್ಯಾಯಾಃ ಸಮಧಿಗಚ್ಛಂತಿ ತತ್ರಾಽಽಹ —
ತಸ್ಮಾದಿತಿ ।
ಬ್ರಹ್ಮಜ್ಞಾನಫಲಮಾಹ —
ಸ ಏವೇತಿ ॥೧೫॥