బృహదారణ్యకోపనిషద్భాష్యమ్
ద్వితీయోఽధ్యాయఃపఞ్చమం బ్రాహ్మణమ్
ఆనన్దగిరిటీకా (బృహదారణ్యక)
 
ఇదం మానుషం సర్వేషాం భూతానాం మధ్వస్య మానుషస్య సర్వాణి భూతాని మధు యశ్చాయమస్మిన్మానుషే తేజోమయోఽమృతమయః పురుషో యశ్చాయమధ్యాత్మం మానుషస్తేజోమయోఽమృతమయః పురుషోఽయమేవ స యోఽయమాత్మేదమమృతమిదం బ్రహ్మేదం సర్వమ్ ॥ ౧౩ ॥
ధర్మసత్యాభ్యాం ప్రయుక్తోఽయం కార్యకరణసఙ్ఘాతవిశేషః, స యేన జాతివిశేషేణ సంయుక్తో భవతి, స జాతివిశేషో మానుషాదిః ; తత్ర మనుషాదిజాతివిశిష్టా ఎవ సర్వే ప్రాణినికాయాః పరస్పరోపకార్యోపకారకభావేన వర్తమానా దృశ్యన్తే ; అతో మానుషాదిజాతిరపి సర్వేషాం భూతానాం మధు । తత్ర మానుషాదిజాతిరపి బాహ్యా ఆధ్యాత్మికీ చేతి ఉభయథా నిర్దేశభాక్ భవతి ॥

ఇదం మానుషమిత్యత్ర మానుషగ్రహణం సర్వజాత్యుపలక్షణమిత్యభిప్రేత్యాఽఽహ —

ధర్మసత్యాభ్యామితి ।

కథం పునరేషా జాతిః సర్వేషాం భూతానాం మధు భవతి తత్రాఽఽహ —

తత్రేతి ।

భోగభూమిః సప్తమ్యర్థః ।

యశ్చాయమస్మిన్నిత్యాదివాక్యద్వయస్య విషయభేదం దర్శయతి —

తత్రేతి ।

వ్యవహారభూమావితి యావత్ । ధర్మాదివదిత్యపేరర్థః । నిర్దేష్టుః స్వశరీరనిష్ఠా జాతిరాధ్యాత్మికీ శరీరాన్తరాశ్రితా తు బాహ్యేతి భేదః । వస్తుతస్తు తత్ర నోభయథాత్వమిత్యభిప్రేత్య నిర్దేశభాగిత్యుక్తమ్ ॥౧౩॥