ப்³ருஹதா³ரண்யகோபநிஷத்³பா⁴ஷ்யம்
த்³விதீயோ(அ)த்⁴யாய:பஞ்சமம் ப்³ராஹ்மணம்
ஆநந்த³கி³ரிடீகா (ப்³ருஹதா³ரண்யக)
 
ஸ வா அயமாத்மா ஸர்வேஷாம் பூ⁴தாநாமதி⁴பதி: ஸர்வேஷாம் பூ⁴தாநாம் ராஜா தத்³யதா² ரத²நாபௌ⁴ ச ரத²நேமௌ சாரா: ஸர்வே ஸமர்பிதா ஏவமேவாஸ்மிந்நாத்மநி ஸர்வாணி பூ⁴தாநி ஸர்வே தே³வா: ஸர்வே லோகா: ஸர்வே ப்ராணா: ஸர்வ ஏத ஆத்மாந: ஸமர்பிதா: ॥ 15 ॥
யஸ்மிந்நாத்மநி, பரிஶிஷ்டோ விஜ்ஞாநமயோ(அ)ந்த்யே பர்யாயே, ப்ரவேஶித:, ஸோ(அ)யமாத்மா । தஸ்மிந் அவித்³யாக்ருதகார்யகரணஸங்கா⁴தோபாதி⁴விஶிஷ்டே ப்³ரஹ்மவித்³யயா பரமார்தா²த்மநி ப்ரவேஶிதே, ஸ ஏவமுக்த: அநந்தரோ(அ)பா³ஹ்ய: க்ருத்ஸ்ந: ப்ரஜ்ஞாநக⁴நபூ⁴த:, ஸ வை — ஸ ஏவ அயமாத்மா அவ்யவஹிதபூர்வபர்யாயே ‘தேஜோமய:’ இத்யாதி³நா நிர்தி³ஷ்டோ விஜ்ஞாநாத்மா வித்³வாந் , ஸர்வேஷாம் பூ⁴தாநாமயமாத்மா — ஸர்வைருபாஸ்ய: — ஸர்வேஷாம் பூ⁴தாநாமதி⁴பதி: ஸர்வபூ⁴தாநாம் ஸ்வதந்த்ர: — ந குமாராமாத்யவத் — கிம் தர்ஹி ஸர்வேஷாம் பூ⁴தாநாம் ராஜா, ராஜத்வவிஶேஷணம் ‘அதி⁴பதி:’ இதி — ப⁴வதி கஶ்சித் ராஜோசிதவ்ருத்திமாஶ்ரித்ய ராஜா, ந து அதி⁴பதி:, அதோ விஶிநஷ்டி அதி⁴பதிரிதி ; ஏவம் ஸர்வபூ⁴தாத்மா வித்³வாந் ப்³ரஹ்மவித் முக்தோ ப⁴வதி । யது³க்தம் — ‘ப்³ரஹ்மவித்³யயா ஸர்வம் ப⁴விஷ்யந்தோ மநுஷ்யா மந்யந்தே, கிமு தத்³ப்³ரஹ்மாவேத்³யஸ்மாத்தத்ஸர்வமப⁴வத்’ (ப்³ரு. உ. 1 । 4 । 9) இதீத³ம் , தத் வ்யாக்²யாதம் ஏவம் — ஆத்மாநமேவ ஸர்வாத்மத்வேந ஆசார்யாக³மாப்⁴யாம் ஶ்ருத்வா, மத்வா தர்கத:, விஜ்ஞாய ஸாக்ஷாத் ஏவம் , யதா² மது⁴ப்³ராஹ்மணே த³ர்ஶிதம் ததா² — தஸ்மாத் ப்³ரஹ்மவிஜ்ஞாநாத் ஏவம்லக்ஷணாத் பூர்வமபி, ப்³ரஹ்மைவ ஸத் அவித்³யயா அப்³ரஹ்ம ஆஸீத் , ஸர்வமேவ ச ஸத் அஸர்வமாஸீத் — தாம் து அவித்³யாம் அஸ்மாத்³விஜ்ஞாநாத் திரஸ்க்ருத்ய ப்³ரஹ்மவித் ப்³ரஹ்மைவ ஸந் ப்³ரஹ்மாப⁴வத் , ஸர்வ: ஸ: ஸர்வமப⁴வத் । பரிஸமாப்த: ஶாஸ்த்ரார்த²:, யத³ர்த²: ப்ரஸ்துத: ; தஸ்மிந் ஏதஸ்மிந் ஸர்வாத்மபூ⁴தே ப்³ரஹ்மவிதி³ ஸர்வாத்மநி ஸர்வம் ஜக³த்ஸமர்பிதமித்யேதஸ்மிந்நர்தே² த்³ருஷ்டாந்த உபாதீ³யதே — தத்³யதா² ரத²நாபௌ⁴ ச ரத²நேமௌ சாரா: ஸர்வே ஸமர்பிதா இதி, ப்ரஸித்³தோ⁴(அ)ர்த²:, ஏவமேவ அஸ்மிந் ஆத்மநி பரமாத்மபூ⁴தே ப்³ரஹ்மவிதி³ ஸர்வாணி பூ⁴தாநி ப்³ரஹ்மாதி³ஸ்தம்ப³பர்யந்தாநி ஸர்வே தே³வா: அக்³ந்யாத³ய: ஸர்வே லோகா: பூ⁴ராத³ய: ஸர்வே ப்ராணா: வாகா³த³ய: ஸர்வ ஏத ஆத்மாநோ ஜலசந்த்³ரவத் ப்ரதிஶரீராநுப்ரவேஶிந: அவித்³யாகல்பிதா: ; ஸர்வம் ஜக³த் அஸ்மிந்ஸமர்பிதம் । யது³க்தம் , ப்³ரஹ்மவித் வாமதே³வ: ப்ரதிபேதே³ — அஹம் மநுரப⁴வம் ஸூர்யஶ்சேதி, ஸ ஏஷ ஸர்வாத்மபா⁴வோ வ்யாக்²யாத: । ஸ ஏஷ வித்³வாந் ப்³ரஹ்மவித் ஸர்வோபாதி⁴: ஸர்வாத்மா ஸர்வோ ப⁴வதி ; நிருபாதி⁴: நிருபாக்²ய: அநந்தர: அபா³ஹ்ய: க்ருத்ஸ்ந: ப்ரஜ்ஞாநக⁴ந: அஜோ(அ)ஜரோ(அ)ம்ருதோ(அ)ப⁴யோ(அ)சல: நேதி நேத்யஸ்தூ²லோ(அ)நணுரித்யேவம்விஶேஷண: ப⁴வதி । தமேதமர்த²ம் அஜாநந்தஸ்தார்கிகா: கேசித் பண்டி³தம்மந்யாஶ்சாக³மவித³: ஶாஸ்த்ரார்த²ம் விருத்³த⁴ம் மந்யமாநா விகல்பயந்தோ மோஹமகா³த⁴முபயாந்தி । தமேதமர்த²ம் ஏதௌ மந்த்ராவநுவத³த: — ‘அநேஜதே³கம் மநஸோ ஜவீய:’ (ஈ. உ. 4) ‘ததே³ஜதி தந்நைஜதி’ (ஈ. உ. 5) இதி । ததா² ச தைத்திரீயகே —, ‘யஸ்மாத்பரம் நாபரமஸ்தி கிஞ்சித்’ (தை. நா. 10 । 4), ‘ஏதத்ஸாம கா³யந்நாஸ்தே அஹமந்நமஹமந்நமஹமந்நம்’ (தை. உ. 3 । 10 । 6) இத்யாதி³ । ததா² ச ச்சா²ந்தோ³க்³யே ‘ஜக்ஷத்க்ரீட³ந்ரமமாண:’ (சா². உ. 8 । 12 । 3), ‘ஸ யதி³ பித்ருலோககாம:’ (சா². உ. 8 । 2 । 1) ‘ஸர்வக³ந்த⁴: ஸர்வரஸ:’ (சா². உ. 3 । 14 । 2), ‘ஸர்வஜ்ஞ: ஸர்வவித்’ (மு. உ. 1 । 1 । 9) இத்யாதி³ । ஆத²ர்வணே ச ‘தூ³ராத்ஸுதூ³ரே ததி³ஹாந்திகே ச’ (மு. உ. 3 । 1 । 7) । கட²வல்லீஷ்வபி ‘அணோரணீயாந்மஹதோ மஹீயாந்’ (க. உ. 1 । 2 । 21) ‘கஸ்தம் மதா³மத³ம் தே³வம்’ (க. உ. 1 । 2 । 21) ‘தத்³தா⁴வதோ(அ)ந்யாநத்யேதி திஷ்ட²த்’ (ஈ. உ. 4) இதி ச । ததா² கீ³தாஸு ‘அஹம் க்ரதுரஹம் யஜ்ஞ:’ (ப⁴. கீ³. 9 । 10) ‘பிதாஹமஸ்ய ஜக³த:’ (ப⁴. கீ³. 9 । 17) ‘நாத³த்தே கஸ்யசித்பாபம்’ (ப⁴. கீ³. 5 । 10) ‘ஸமம் ஸர்வேஷு பூ⁴தேஷு’ (ப⁴. கீ³. 13 । 27) ‘அவிப⁴க்தம் விப⁴க்தேஷு’ (ப⁴. கீ³. 17 । 20) ‘க்³ரஸிஷ்ணு ப்ரப⁴விஷ்ணு ச’ (ப⁴. கீ³. 13 । 16) இதி — ஏவமாத்³யாக³மார்த²ம் விருத்³த⁴மிவ ப்ரதிபா⁴ந்தம் மந்யமாநா: ஸ்வசித்தஸாமர்த்²யாத் அர்த²நிர்ணயாய விகல்பயந்த: — அஸ்த்யாத்மா நாஸ்த்யாத்மா, கர்தா அகர்தா, முக்த: ப³த்³த⁴:, க்ஷணிகோ விஜ்ஞாநமாத்ரம் ஶூந்யம் ச — இத்யேவம் விகல்பயந்த: ந பாரமதி⁴க³ச்ச²ந்த்யவித்³யாயா:, விருத்³த⁴த⁴ர்மத³ர்ஶித்வாத்ஸர்வத்ர । தஸ்மாத் தத்ர ய ஏவ ஶ்ருத்யாசார்யத³ர்ஶிதமார்கா³நுஸாரிண:, த ஏவாவித்³யாயா: பாரமதி⁴க³ச்ச²ந்தி ; த ஏவ ச அஸ்மாந்மோஹஸமுத்³ராத³கா³தா⁴த் உத்தரிஷ்யந்தி, நேதரே ஸ்வபு³த்³தி⁴கௌஶலாநுஸாரிண: ॥

ஸ வா அயமாத்மேத்யஸ்யார்த²மாஹ —

யஸ்மிந்நிதி ।

பரிஶிஷ்ட: பூர்வபர்யாயேஷ்வநுபதி³ஷ்டோ(அ)ந்த்யே ச பர்யாயே யஶ்சாயமாத்மேத்யுக்தோ நிஜ்ஞாநமயோ யஸ்மிந்நாத்மநி கி²ல்யத்³ருஷ்டாந்தவசஸா ப்ரவேஶிதஸ்தேந பரேணா(அ)(அ)த்மநா தாதா³த்ம்யம் க³தோ வித்³வாநத்ரா(அ)(அ)த்மஶப்³தா³ர்த²: ।

உக்தமாத்மஶப்³தா³ர்த²மநூத்³ய ஸர்வேஷாமித்யாதி³ வ்யாசஷ்டே —

தஸ்மிந்நிதி ।

அவித்³யயா க்ருத: கார்யகரணஸம்கா⁴த: ஏவோபாதி⁴ஸ்தேந விஶிஷ்டே ஜீவே தஸ்மிந்பரமார்தா²த்மநி ப்³ரஹ்மணி ப்³ரஹ்மவித்³யயா ப்ரவேஶிதே ஸ ஏவாயமாத்மா யதோ²க்தவிஶேஷண: ஸர்வைருபாஸ்ய: ஸர்வேஷாம் பூ⁴தாநாமதி⁴பதிரிதி ஸம்ப³ந்த⁴: ।

வ்யாக்²யேயம் பத³மாதா³ய தஸ்ய வாச்யமர்த²மாஹ —

ஸர்வேஷாமிதி ।

தஸ்யைவ விவக்ஷிதோ(அ)ர்த²: ஸர்வைருபாஸ்ய இத்யுக்த: ।

ஸ்வாதந்த்ர்யம் வ்யதிரேகத்³வாரா ஸ்போ²ரயதி —

நேத்யாதி³நா ।

ஸர்வேஷாம் பூ⁴தாநாம் ராஜேத்யேதாவதைவ யதோ²க்தார்த²ஸித்³தௌ⁴ கிமித்யதி⁴பதிரிதி விஶேஷணமித்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ —

ராஜத்வேதி ।

ராஜத்வஜாத்யநாக்ராந்தோ(அ)பி கஶ்சித்தது³சிதபரிபாலநாதி³வ்யவஹாரவாநித்யுபலப்³தி⁴ம் ந புநஸ்தஸ்ய ஸ்வாதந்த்ர்யம் ராஜபரதந்த்ரத்வாத்தஸ்மாத்ததோ வ்யவச்சே²தா³ர்த²மதி⁴பதிரிதி விஶேஷணமித்யர்த²: ।

ராஜா(அ)தி⁴பதிரித்யுப⁴யோரபி மிதோ² விஶேஷணவிஶேஷ்யத்வமபி⁴ப்ரேத்ய வாக்யார்த²ம் நிக³மயதி —

ஏவமிதி ।

உக்தஸ்ய வித்³யாப²லஸ்ய த்ருதீயேநைகவாக்யத்வமாஹ —

யது³க்தமிதி ।

ததே³வ வ்யாக்²யாதம் ஸ்போ²ரயதி —

ஏவமிதி ।

மைத்ரேயீப்³ராஹ்மணோக்தக்ரமேணேதி யாவத் ।

ஏவமித்யஸ்யார்த²ம் கத²யதி —

யதே²தி ।

மது⁴ப்³ராஹ்மணே பூர்வப்³ராஹ்மணே சோக்தக்ரமேணா(அ)(அ)த்மநி ஶ்ரவணாதி³த்ரயம் ஸம்பாத்³ய வித்³வாந்ப்³ரஹ்மாப⁴வதி³தி ஸம்ப³ந்த⁴: ।

நநு மோக்ஷாவஸ்தா²யாமேவ விது³ஷோ ப்³ரஹ்மத்வாபரிச்சி²ந்நத்வம் ந ப்ராச்யாமவித்³யாத³ஶாயாமித்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ —

தஸ்மாதி³தி ।

ஸமாநாதி⁴கரணம் பஞ்சமீத்ரயம் । ஏவம்லக்ஷணாத³ஹம் ப்³ரஹ்மாஸ்மீதி ஶ்ரவணாதி³க்ருதாத்தத்த்வஸாக்ஷாத்காராதி³தி யாவத் ।

அப்³ரஹ்மத்வாதி³தீ⁴த்⁴வஸ்திஸ்தர்ஹி கத²மித்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ —

தாம் த்விதி ।

வ்ருத்தமநூத்³யோத்தரக்³ரந்த²மவதாரயதி —

பரிஸமாப்த இதி ।

யஸ்ய ஶாஸ்த்ரஸ்யார்தோ² விஷயப்ரயோஜநாக்²யோ ப்³ரஹ்மகண்டி³காயாம் சதுர்தா²தௌ³ ச ப்ரஸ்துதஸ்தஸ்யார்தோ² யதோ²க்தந்யாயேந நிர்தா⁴ரித இத்யநுவாதா³ர்த²: । ஸர்வாத்மபூ⁴தத்வம் ஸர்பாதி³வத்கல்பிதாநாம் ஸர்வேஷாமாத்மபா⁴வேந ஸ்தி²தத்வம் । ஸர்வம் ப்³ரஹ்ம தத்³ரூபத்வம் ஸர்வாத்மகம் ।

ஸர்வ ஏத ஆத்மாந குதோ பே⁴தோ³க்திராத்மைக்யஸ்ய ஶாஸ்த்ரீயத்வாதி³த்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ —

ஜலசந்த்³ரவதி³தி ।

தா³ர்ஷ்டாந்திகபா⁴க³ஸ்ய ஸம்பிண்டி³தமர்த²மாஹ —

ஸர்வமிதி ।

உக்தஸ்ய ஸர்வாத்மபா⁴வஸ்ய த்ருதீயேநைகவாக்யத்வம் நிர்தி³ஶதி —

யது³க்தமிதி ।

ஸர்வாத்மபா⁴வே விது³ஷ: ஸப்ரபஞ்சத்வம் ஸ்யாதி³த்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ —

ஸ ஏஷ இதி ।

ஸர்வேண கல்பிதேந த்³வைதேந ஸஹிதமதி⁴ஷ்டா²நபூ⁴தம் ப்³ரஹ்ம ப்ரத்யக்³பா⁴வேந பஶ்யந்வித்³வாந்ஸர்வோபாதி⁴ஸ்தத்தத்³ரூபேண ஸ்தி²த: ஸர்வோ ப⁴வதி ।

ததே³வம் கல்பிதம் ஸப்ரபஞ்சத்வமவித்³வத்³த்³ருஷ்ட்யா விது³ஷோ(அ)பீ⁴ஷ்டமித்யர்த²: வித்³வத்³த்³ருஷ்ட்யா தஸ்ய நிஷ்ப்ரபஞ்சத்வம் த³ர்ஶயதி —

நிருபாதி⁴ரிதி ।

நிருபாக்²யத்வம் ஶப்³த³ப்ரத்யயகோ³சரத்வம் ப்³ரஹ்மண: ஸப்ரபஞ்சத்வமவித்³யாக்ருதம் நிஷ்ப்ரபஞ்சத்வம் தாத்த்விகமித்யாக³மார்தா²விரோத⁴ உக்த: ।

கத²ம் தர்ஹி தார்கிகா மீமாம்ஸகாஶ்ச ஶாஸ்த்ரார்த²ம் விருத்³த⁴ம் பஶ்யந்தோ ப்³ரஹ்மாஸ்தி நாஸ்தீத்யாதி³ விகல்பயந்தோ மோமுஹ்யந்தே தத்ரா(அ)(அ)ஹ —

தமேதமிதி ।

வாதி³வ்யாமோஹஸ்யாஜ்ஞாநம் மூலமுக்த்வா ப்ரக்ருதே ப்³ரஹ்மணோ த்³வைரூப்யே ப்ரமாணமாஹ —

தமித்யாதி³நா ।

தைத்திரீயஶ்ருதாவாதி³ஶப்³தே³நாஹமந்நமந்நமத³ந்தமத்³மீத்யாதி³ க்³ருஹ்யதே । சா²ந்தோ³க்³யஶ்ருதாவாதி³ஶப்³தே³ந ஸத்யகாம: ஸத்யகங்கல்போ விஜரோ விம்ருத்யுரித்யாதி³ க்³ருஹீதம் ।

ஶ்ருதிஸித்³தே⁴ த்³வைரூப்யே ஸ்ம்ருதிமபி ஸம்வாத³யதி —

ததே²தி ।

பூர்வோக்தப்ரகாரேணா(அ)(அ)க³மார்த²விரோத⁴ஸமாதா⁴நே வித்³யமாநே(அ)பி தத³ஜ்ஞாநாத்³வாதி³விப்⁴ராந்திரித்யுபஸம்ஹரதி —

இத்யேவமாதீ³தி ।

விகல்பமேவ ஸ்பு²டயதி —

அஸ்தீதி ।

ஸர்வத்ர ஶ்ருதிஸ்ம்ருதிஷ்வாத்மநீதி யாவத் ।

கே தர்ஹி பாரமவித்³யாயா: ஸமதி⁴க³ச்ச²ந்தி தத்ரா(அ)(அ)ஹ —

தஸ்மாதி³தி ।

ப்³ரஹ்மஜ்ஞாநப²லமாஹ —

ஸ ஏவேதி ॥15॥