ப்³ருஹதா³ரண்யகோபநிஷத்³பா⁴ஷ்யம்
த்³விதீயோ(அ)த்⁴யாய:பஞ்சமம் ப்³ராஹ்மணம்
ஆநந்த³கி³ரிடீகா (ப்³ருஹதா³ரண்யக)
 
இத³ம் வை தந்மது⁴ த³த்⁴யங்ஙாத²ர்வணோ(அ)ஶ்விப்⁴யாமுவாச । ததே³தத்³ருஷி: பஶ்யந்நவோசத் । ரூபம் ரூபம் ப்ரதிரூபோ ப³பூ⁴வ தத³ஸ்ய ரூபம் ப்ரதிசக்ஷணாய । இந்த்³ரோ மாயாபி⁴: புருரூப ஈயதே யுக்தா ஹ்யஸ்ய ஹரய: ஶதா த³ஶேதி । அயம் வை ஹரயோ(அ)யம் வை த³ஶ ச ஸஹஸ்ராணி ப³ஹூநி சாநந்தாநி ச ததே³தத்³ப்³ரஹ்மாபூர்வமநபரமநந்தரமபா³ஹ்யமயமாத்மா ப்³ரஹ்ம ஸர்வாநுபூ⁴ரித்யநுஶாஸநம் ॥ 19 ॥
இத³ம் வை தந்மத்⁴வித்யாதி³ பூர்வவத் । ரூபம் ரூபம் ப்ரதிரூபோ ப³பூ⁴வ — ரூபம் ரூபம் ப்ரதி ப்ரதிரூப: ரூபாந்தரம் ப³பூ⁴வேத்யர்த²: ; ப்ரதிரூபோ(அ)நுரூபோ வா யாத்³ருக்ஸம்ஸ்தா²நௌ மாதாபிதரௌ தத்ஸம்ஸ்தா²ந: தத³நுரூப ஏவ புத்ரோ ஜாயதே ; ந ஹி சதுஷ்பதோ³ த்³விபாஜ்ஜாயதே, த்³விபதோ³ வா சதுஷ்பாத் ; ஸ ஏவ ஹி பரமேஶ்வரோ நாமரூபே வ்யாகுர்வாண: ரூபம் ரூபம் ப்ரதிரூபோ ப³பூ⁴வ । கிமர்த²ம் புந: ப்ரதிரூபமாக³மநம் தஸ்யேத்யுச்யதே — தத் அஸ்ய ஆத்மந: ரூபம் ப்ரதிசக்ஷணாய ப்ரதிக்²யாபநாய ; யதி³ ஹி நாமரூபே ந வ்யாக்ரியேதே, ததா³ அஸ்ய ஆத்மநோ நிருபாதி⁴கம் ரூபம் ப்ரஜ்ஞாநக⁴நாக்²யம் ந ப்ரதிக்²யாயேத ; யதா³ புந: கார்யகரணாத்மநா நாமரூபே வ்யாக்ருதே ப⁴வத:, ததா³ அஸ்ய ரூபம் ப்ரதிக்²யாயேத । இந்த்³ர: பரமேஶ்வர: மாயாபி⁴: ப்ரஜ்ஞாபி⁴: நாமரூபபூ⁴தக்ருதமித்²யாபி⁴மாநைர்வா ந து பரமார்த²த:, புருரூப: ப³ஹுரூப:, ஈயதே க³ம்யதே — ஏகரூப ஏவ ப்ரஜ்ஞாநக⁴ந: ஸந் அவித்³யாப்ரஜ்ஞாபி⁴: । கஸ்மாத்புந: காரணாத் ? யுக்தா: ரத² இவ வாஜிந:, ஸ்வவிஷயப்ரகாஶநாய, ஹி யஸ்மாத் , அஸ்ய ஹரய: ஹரணாத் இந்த்³ரியாணி, ஶதா ஶதாநி, த³ஶ ச, ப்ராணிபே⁴த³பா³ஹுல்யாத் ஶதாநி த³ஶ ச ப⁴வந்தி ; தஸ்மாத் இந்த்³ரியவிஷயபா³ஹுல்யாத் தத்ப்ரகாஶநாயைவ ச யுக்தாநி தாநி ந ஆத்மப்ரகாஶநாய ; ‘பராஞ்சி கா²நி வ்யத்ருணத்ஸ்வயம்பூ⁴:’ (க. உ. 2 । 1 । 1) இதி ஹி காட²கே । தஸ்மாத் தைரேவ விஷயஸ்வரூபைரீயதே, ந ப்ரஜ்ஞாநக⁴நைகரஸேந ஸ்வரூபேண । ஏவம் தர்ஹி அந்ய: பரமேஶ்வர: அந்யே ஹரய இத்யேவம் ப்ராப்தே உச்யதே — அயம் வை ஹரயோ(அ)யம் வை த³ஶ ச ஸஹஸ்ராணி ப³ஹூநி சாநந்தாநி ச ; ப்ராணிபே⁴த³ஸ்ய ஆநந்த்யாத் । கிம் ப³ஹுநா ? ததே³தத்³ப்³ரஹ்ம ய ஆத்மா, அபூர்வம் நாஸ்ய காரணம் பூர்வம் வித்³யத இத்யபூர்வம் , நாஸ்யாபரம் கார்யம் வித்³யத இத்யநபரம் , நாஸ்ய ஜாத்யந்தரமந்தராலே வித்³யத இத்யநந்தரம் , ததா² ப³ஹிரஸ்ய ந வித்³யத இத்யபா³ஹ்யம் ; கிம் புநஸ்தத் நிரந்தரம் ப்³ரஹ்ம ? அயமாத்மா ; கோ(அ)ஸௌ ? ய: ப்ரத்யகா³த்மா த்³ரஷ்டா, ஶ்ரோதா மந்தா போ³த்³தா⁴, விஜ்ஞாதா ஸர்வாநுபூ⁴: — ஸர்வாத்மநா ஸர்வமநுப⁴வதீதி ஸர்வாநுபூ⁴: — இத்யேதத³நுஶாஸநம் ஸர்வவேதா³ந்தோபதே³ஶ: ; ஏஷ ஸர்வவேதா³ந்தாநாமுபஸம்ஹ்ருதோ(அ)ர்த²: ; ஏதத³ம்ருதமப⁴யம் ; பரிஸமாப்தஶ்ச ஶாஸ்த்ரார்த²: ॥

ப்ராசீநமேவ ப்³ராஹ்மணமநூத்³ய மந்த்ராந்தரமவதாரயதி —

இத³மிதி ।

ப்ரதிஶப்³த³ஸ்தந்த்ரேணோச்சாரித: । ரூபம் ரூபமுபாதி⁴பே⁴த³ம் ப்ரதி ப்ரதிரூபோ ரூபாந்தரம் ப்ரதிபி³ம்ப³ம் ப³பூ⁴வேத்யேதத்ப்ரதிரூபோ ப³பூ⁴வேத்யத்ர விவக்ஷிதமிதி யோஜநா ।

அநுரூபோ வேத்யுக்தம் விவ்ருணோதி —

யாத்³ருகி³த்யாதி³நா ।

உக்தமர்த²மநுப⁴வாரூட⁴ம் கரோதி —

நஹீதி ।

ரூபாந்தரப⁴வநே கர்த்ரந்தரம் வாரயதி —

ஸ ஏவ ஹீதி ।

ப்ரதிக்²யாபநாய ஶாஸ்த்ராசார்யாதி³பே⁴தே³ந தத்த்வப்ரகாஶநாயேத்யர்த²: ।

ததே³வ வ்யதிரேகேணாந்வயேந ச ஸ்பு²டயதி —

யதி³ ஹீத்யாதி³நா ।

மாயாபி⁴: ப்ரஜ்ஞாபி⁴ரிதி பரபக்ஷமுக்த்வா ஸ்வபக்ஷமாஹ —

மாயாபி⁴ரிதி ।

மித்²யாதீ⁴ஹேதுபூ⁴தாநாத்³யநிர்வாச்யத³ண்டா³யமாந ஜ்ஞாநவஶாதே³ஷ ப³ஹுரூபோ பா⁴தி ।

ப்ரகாரபே⁴தா³த்து ப³ஹூக்திரிதி வாக்யார்த²மாஹ —

ஏகரூப ஏவேதி ।

அவித்³யாப்ரஜ்ஞாபி⁴ர்ப³ஹுரூபோ க³ம்யத இதி பூர்வேண ஸம்ப³ந்த⁴: ।

பரஸ்ய ப³ஹுரூபத்வே நிமித்தம் ப்ரஶ்நபூர்வகம் நிவேத³யதி —

கஸ்மாதி³த்யாதி³நா ।

யதா² ரதே² யுக்தா வாஜிநோ ரதி²நம் ஸ்வகோ³சரம் தே³ஶம் ப்ராபயிதும் ப்ரவர்தந்தே ததா²(அ)ஸ்ய ப்ரதீசோ ரத²ஸ்தா²நீயோ ஶரீரே யுக்தா ஹரய: ஸ்வவிஷயப்ரகாஶநாய யஸ்மாத்ப்ரவர்தந்தே தஸ்மாதி³ந்த்³ரியாணாம் தத்³விஷயாணாம் ச ப³ஹுலத்வாத்தத்தத்³த்³ரூபைரேஷ ப³ஹுரூபோ பா⁴தீதி யோஜநா ।

ஹரிஶப்³த³ஸ்யேந்த்³ரியேஷு ப்ரவ்ருத்தௌ நிமித்தமாஹ —

ஹரணாதி³தி ।

ப்ரதீசோ விஷயாந்ப்ரதீதி ஶேஷ: ।

இந்த்³ரியபா³ஹுல்யே ஹேதுமாஹ —

ப்ராணேதி ।

இந்த்³ரியவிஷயபா³ஹுல்யாத் ப்ரத்யகா³த்மா ப³ஹுரூப இதி ஶேஷ: ।

நந்வாத்மாநம் ப்ரகாஶயிதுமிந்த்³ரியாணி ப்ரவ்ருத்தாநி ந து ரூபாதி³கமேவ தத்கத²ம் தத்³விஷவஶாதா³த்மநோ(அ)ந்யதா² ப்ரதே²த்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ —

தத்ப்ரகாஶநாயேதி ।

தஸ்மாதி³ந்த்³ரியவிஷயபா³ஹுல்யாதி³த்யத்ரோக்தமுபஸம்ஹரதி —

தஸ்மாதி³தி ।

யத்³வா யதோ²க்தஶ்ருதிவஶேந லப்³த⁴மர்த²மாஹ —

தஸ்மாதி³தி ।

யஸ்மாதி³ந்த்³ரியாணி பராக்³விஷயே ப்ரவ்ருத்தாநி தஸ்மாத்தைரிந்த்³ரியைர்விஷயஸ்வரூபைரேவாயம் ப்ரத்யகா³த்மா க³ம்யதே ந து ஸ்வாஸாதா⁴ரணேந ரூபேணேத்யர்த²: ।

யுக்தா ஹீதி ஸம்ப³ந்த⁴மாஶ்ரித்ய ஶங்கதே —

ஏவம் தர்ஹீதி ।

அயமித்யாதி³வாக்யேந பரிஹரதி —

அயமிதி ।

தத்ததி³ந்த்³ரியாதி³ரூபேணா(அ)(அ)த்மந ஏவாவித்³யயா பா⁴நாத்ஸம்ப³ந்த⁴ஸ்ய ச கல்பிதத்வாந்நாத்³வைதஹாநிரித்யர்த²: ।

இந்த்³ரியாநந்த்யே ஹேதுமாஹ —

ப்ராணிபே⁴த³ஸ்யேதி ।

வாக்யார்த²வ்யாக்²யாநார்த²மித்த²ம் க³தேந ஸந்த³ர்பே⁴ண பூ⁴மிகாமாரசய்ய தத்பரம் வாக்யமவதார்ய வ்யாகரோதி —

கிம் ப³ஹுநேத்யாதி³நா ।

ந கேவலமத்⁴யாயத்³வயஸ்யைவார்தோ²(அ)த்ர ஸம்க்ஷிப்யோபஸம்ஹ்ருத: கிந்து ஸர்வவேதா³ந்தாநாமித்யாஹ —

ஏஷ இதி ।

தஸ்யோப⁴யவித⁴புருஷார்த²ரூபத்வமாஹ —

ஏததி³தி ।

வக்தவ்யாந்தரபரிஶேஷஶங்காம் பரிஹரதி —

பரிஸமாப்தஶ்சேதி ॥19॥