మధుకాణ్డే త్వాష్ట్రం కక్ష్యం చేతి మధుద్వయం వ్యాఖ్యాతం సంప్రతి కాణ్డాన్తరారభ్యం ప్రతిజానీతే —
జనక ఇతి ।
నను పూర్వస్మిన్నధ్యాయద్వయే వ్యాఖ్యాతమేవ తత్త్వముత్తరత్రాపి వక్ష్యతే తథా చ పునరుక్తేరలం మునికాణ్డేనేతి తత్రాఽఽహ —
ఉపపత్తీతి ।
తుల్యముపపత్తిప్రధానత్వం మధుకాణ్డస్యాపీతి చేన్నేత్యాహ —
మధుకాణ్డం హీతి ।
నను ప్రమాణాదాగమాదేవ తత్త్వజ్ఞానముత్పత్స్యతే కిముపపత్త్యా తత్ప్రధానేన కాణ్డేన చేతి తత్రాఽఽహ —
ఆగమేతి ।
కరణత్వేనాఽఽగమః తత్త్వజ్ఞానహేతురుపపత్తిరుపకరణతయా పదార్థపరిశోధనద్వారా తద్ధేతురిత్యత్ర గమకమాహ —
శ్రోతవ్య ఇతి ।
కరణోపకరణయోరాగమోపపత్త్యోస్తత్త్వజ్ఞానహేతుత్వే సిద్ధే ఫలితముపసంహరతి —
తస్మాదితి ।
యథోక్తరీత్యా కాణ్డారమ్భేఽపి కిమిత్యాఖ్యాయికా ప్రణీయతే తత్రాఽఽహ —
ఆఖ్యాయికా త్వితి ।
విజ్ఞానవతాం పూజాఽత్ర ప్రయుజ్యమానా దృశ్యతే । తథా చ విజ్ఞానం మహాభాగధేయమితి స్తుతిరత్ర వివక్షితేత్యర్థః ।
విద్యాగ్రహణే దానాఖ్యోపాయప్రకారజ్ఞాపనపరా వాఽఽఖ్యాయికేత్యర్థాన్తరమాహ —
ఉపాయేతి ।
కథం పునర్దానస్య విద్యాగ్రహణోపాయత్వం తత్రాఽఽహ —
ప్రసిద్ధో హీతి ।
‘గురుశుశ్రూషయా విద్యా పుష్కలేన ధనేన వా’ ఇత్యాదౌ దానాఖ్యో విద్యాగ్రహణోపాయో యస్మాత్ప్రసిద్ధస్తస్మాత్తస్య తదుపాయత్వే నాస్తి వక్తవ్యమిత్యర్థః ।
‘దానే సర్వం ప్రతిష్ఠితమ్’ ఇత్యాదిశ్రుతిషు విద్వద్భిరేష విద్యాగ్రహణోపాయో దృష్టస్తామాన్న తస్యోపాయత్వే వివదితవ్యమిత్యాహ —
విద్వద్భిరితి ।
ఉపపన్నం చ దానస్య విద్యాగ్రహణోపాయత్వమిత్యాహ —
దానేనేతి ।
భవతు దానం విద్యాగ్రహణోపాయస్తథాఽపీయమాఖ్యాయికా కథం తత్ప్రదర్శనపరేత్యాశఙ్క్యాఽఽహ —
ప్రభూతమితి ।
నను సముదితేషు బ్రాహ్మణేషు బ్రహ్మిష్ఠతమం నిర్ధారయితుం రాజా ప్రవృత్తస్తత్కథమన్యపరేణ గ్రన్థేన విద్యాగ్రహణోపాయవిధానాయాఽఽఖ్యాయికాఽఽరభ్యతే తత్రాఽఽహ —
తస్మాదితి ।
ఉపలమ్భో యథోక్తస్తచ్ఛబ్దార్థః ।
ఇతశ్చాఽఽఖ్యాయికా విద్యాప్రాప్త్యుపాయప్రదర్శనపరేత్యాహ —
అపి చేతి ।
తస్మిన్వేద్యేఽర్థే విద్యా యేషాం తే తద్విద్యాస్తైః సహ సంబన్ధశ్చ తైరేవ ప్రశ్నప్రతివచనద్వారా వాదకరణం చ విద్యాప్రాప్తావుపాయ ఇత్యత్ర గమకమాహ —
న్యాయవిద్యాయామితి ।
తత్త్వనిర్ణయఫలాం హి వీతరాగకథామిచ్ఛన్తి ।
తద్విద్యసంయోగాదేర్విద్యాప్రాప్త్యుపాయత్వేఽపి కథం ప్రకృతే తత్ప్రదర్శనపరత్వమత ఆహ —
తచ్చేతి ।
తద్విద్యసంయోగాదీతి యావత్ ।
న కేవలం తర్కశాస్త్రవశాదేవ తద్విద్యసంయోగే ప్రజ్ఞావృద్ధిః కిన్తు స్వానుభవవశాదపీత్యాహ —
ప్రత్యక్షా చేతి ।
ఆఖ్యాయికాతాత్పర్యముపసంహరతి —
తస్మాదితి ।
రాజసూయాభిషిక్తః సార్వభౌమో రాజా సమ్రాడిత్యుచ్యతే । బహుదక్షిణేన యజ్ఞేనాయజదితి సంబన్ధః । అశ్వమేధే దక్షిణాబాహుల్యమశ్వమేధప్రకరణే స్థితమ్ । బ్రాహ్మణా అభిసంగతా బభూవురితి సంబన్ధః ।