యదిదమన్తరిక్షమిత్యాది ప్రశ్నాన్తరం వృత్తానువాదపూర్వకముపాదత్తే —
మృత్యోరితి ।
వ్యాఖ్యానవ్యాఖ్యేయభావేన క్రియాపదే నేతవ్యే । ఇత్యేతత్ప్రశ్నరూపముచ్యతే సమనన్తరవాక్యేనేతి యావత్ ।
తద్వ్యాచష్టే —
యదిదమితి ।
కేనేతిప్రశ్నస్య విషయామాహ —
యత్త్వితి ।
ప్రశ్నవిషయం ప్రపఞ్చయతి —
అన్యథేతి ।
ఆలమ్బనమన్తరేణేతి యావత్ ।
ప్రశ్నార్థం సంక్షిప్యోపసంహరతి —
కేనేతి ।
అక్షరన్యాసోఽక్షరాణామర్థేషు వృత్తిరితి యావత్ ।
మనో వై యజ్ఞస్యేత్యాదేరర్థమాహ —
తత్రేతి ।
వ్యవహారభూమిః సప్తమ్యర్థః ।
వాక్యార్థమాహ —
తేనేతి ।
తృతీయా తృతీయాభ్యాం సంబధ్యతే ।
దర్శనఫలమాహ —
తేనేతి ।
వాగాదీనామగ్న్యాదిభావేన దర్శనముక్తం త్వగాదీనాం తు వాయ్వాదిభావేన దర్శనం వక్తవ్యం తత్కథం వక్తవ్యశేషే సత్యుపసంహారోపపత్తిరిత్యాశఙ్క్యాఽఽహ —
సర్వాణీతి ।
వాగాదావుక్తన్యాయస్య త్వగాదావతిదేశోఽత్ర వివక్షిత ఇత్యాహ —
ఎవం ప్రకారా ఇతి ।
అథశబ్దో దర్శనప్రభేదకథనానన్తర్యార్థః ।
కేయం సంపన్నామేతి పృచ్ఛతి —
సంపన్నామేతి ।
ఉత్తరమాహ —
కేనచిదితి ।
మహతాం ఫలవతామశ్వమేధాదికర్మణాం కర్మత్వాదినా సామాన్యేనాల్పీయస్సు కర్మసు వివక్షితఫలసిద్ధ్యర్థం సంపత్తిస్సంపదుచ్యతే । యథాశక్త్యగ్నిహోత్రాదినిర్వర్తనేనాశ్వమేధాది మయా నిర్వర్త్యత ఇతి ధ్యానం సంపదిత్యర్థః ।
యద్వా ఫలస్యైవ దేవలోకాదేరుజ్జ్వలత్వాదిసామాన్యేనాఽఽజ్యాద్యాహుతిషు సంపాదనం సంపదిత్యాహ —
ఫలస్యేతి ।
సంపదనుష్ఠానావసరమాదర్శయతి —
సర్వోత్సాహేనేతి ।
అసంభవోఽనుష్ఠానస్య యదేతి శేషః । కర్మిణామేవ సంపదనుష్ఠానేఽవికార ఇతి దర్శయితుమాహితాగ్నిః సన్నిత్యుక్తమ్ । అగ్నిహోత్రాదీనామితి నిర్ధారణే షష్ఠీ । యథాసంభవం వర్ణాశ్రమానురూపమితి యావత్ । ఆదాయేత్యస్య వ్యాఖ్యానమాలమ్బనీకృత్యేతి ।
న కేవలం కర్మిత్వమేవ సంపదనుష్ఠాతురపేక్ష్యతే కిన్తు తత్ఫలవిద్యావత్త్వమపీత్యాహ —
కర్మేతి ।
తదేవ కర్మఫలమేవేత్యర్థః ।
కర్మాణ్యేవ ఫలవన్తి న సంపదస్తత్కథం తాసాం కార్యతేత్యాశఙ్క్యాఽఽహ —
అన్యథేతి ।
విహితాధ్యయనస్యార్థజ్ఞానానుష్ఠానాదిపరమ్పరయా ఫలవత్త్వమిష్టమ్ । న చాశ్వమేధాదిషు సర్వేషామనుష్ఠానసంభవః కర్మస్వధికృతానామపి త్రైవర్ణికానాం కేషాఞ్చిదనుష్ఠానాసంభవాదతస్తేషాం తదధ్యయనార్థవత్త్వానుపపత్త్యా సంపదామపి ఫలవత్త్వమేష్టవ్యమిత్యర్థః ।
మహతోఽశ్వమేధాదిఫలస్య కథమల్పీయస్యా సంపదా ప్రాప్తిరిత్యాశఙ్క్య శాస్త్రప్రామాణ్యాదిత్యభిప్రేత్యాఽఽహ —
యదీతి ।
తదా తత్పాఠః స్వాధ్యాయార్థ ఎవేతి పూర్వేణ సంబన్ధః ।
అధ్యయనస్య ఫలవత్త్వే వక్తవ్యే ఫలితమాహ —
తస్మాదితి ।
తేషాం రాజసూయాదీనామితి యావత్ ।
బ్రాహ్మణాదీనాం రాజసూయాద్యధ్యయనసామర్థ్యాత్తేషాం సంపదైవ తత్ఫలప్రాప్తావపి కిం సిధ్యతి తదాహ —
తస్మాత్సంపదామితి ।
కర్మణామివేతి దృష్టాన్తార్థోఽపిశబ్దః ।
తాసాం ఫలవత్త్వే ఫలితమాహ —
అత ఇతి ॥౬॥