ப்³ருஹதா³ரண்யகோபநிஷத்³பா⁴ஷ்யம்
த்ருதீயோ(அ)த்⁴யாய:த்³விதீயம் ப்³ராஹ்மணம்
ஆநந்த³கி³ரிடீகா (ப்³ருஹதா³ரண்யக)
 
யாஜ்ஞவல்க்யேதி ஹோவாச யத்ராயம் புருஷோ ம்ரியத உத³ஸ்மாத்ப்ராணா: க்ராமந்த்யாஹோ3 நேதி நேதி ஹோவாச யாஜ்ஞவல்க்யோ(அ)த்ரைவ ஸமவநீயந்தே ஸ உச்ச்²வயத்யாத்⁴மாயத்யாத்⁴மாதோ ம்ருத: ஶேதே ॥ 11 ॥
பரேண ம்ருத்யுநா ம்ருத்யௌ ப⁴க்ஷிதே பரமாத்மத³ர்ஶநேந யோ(அ)ஸௌ முக்த: வித்³வாந் , ஸோ(அ)யம் புருஷ: யத்ர யஸ்மிந்காலே ம்ரியதே, உத் ஊர்த்⁴வம் , அஸ்மாத் ப்³ரஹ்மவிதோ³ ம்ரியமாணாத் , ப்ராணா: - வாகா³த³யோ க்³ரஹா: நாமாத³யஶ்சாதிக்³ரஹா வாஸநாரூபா அந்தஸ்தா²: ப்ரயோஜகா: — க்ராமந்த்யூர்த்⁴வம் உத்க்ராமந்தி, ஆஹோஸ்விந்நேதி । நேதி ஹோவாச யாஜ்ஞவல்க்ய: — நோத்க்ராமந்தி ; அத்ரைவ அஸ்மிந்நேவ பரேணாத்மநா அவிபா⁴க³ம் க³ச்ச²ந்தி விது³ஷி கார்யாணி கரணாநி ச ஸ்வயோநௌ பரப்³ரஹ்மஸதத்த்வே ஸமவநீயந்தே, ஏகீபா⁴வேந ஸமவஸ்ருஜ்யந்தே, ப்ரலீயந்த இத்யர்த²: — ஊர்மய இவ ஸமுத்³ரே । ததா² ச ஶ்ருத்யந்தரம் கலாஶப்³த³வாச்யாநாம் ப்ராணாநாம் பரஸ்மிந்நாத்மநி ப்ரலயம் த³ர்ஶயதி — ‘ஏவமேவாஸ்ய பரித்³ரஷ்டுரிமா: ஷோட³ஶ கலா: புருஷாயணா: புருஷம் ப்ராப்யாஸ்தம் க³ச்ச²ந்தி’ (ப்ர . உ. 6 । 5) இதி — பரேணாத்மநா அவிபா⁴க³ம் க³ச்ச²ந்தீதி த³ர்ஶிதம் । ந தர்ஹி ம்ருத: — ந ஹி ; ம்ருதஶ்ச அயம் — யஸ்மாத் ஸ உச்ச்²வயதி உச்சூ²நதாம் ப்ரதிபத்³யதே, ஆத்⁴மாயதி பா³ஹ்யேந வாயுநா பூர்யதே, த்³ருதிவத் , ஆத்⁴மாத: ம்ருத: ஶேதே நிஶ்சேஷ்ட: ; ப³ந்த⁴நநாஶே முக்தஸ்ய ந க்வசித்³க³மநமிதி வாக்யார்த²: ॥

ஸம்யக்³ஜ்ஞாநஸ்யாப புநர்ம்ருத்யும் ஜயதீத்யுக்த்யம் ப²லம் விஶதீ³கர்தும் ப்ரஶ்நாந்தரமுத்தா²பயதி —

பரேணேதி ।

பரேண ம்ருத்யுநா பரமாத்மத³ர்ஶநேநேதி ஸம்ப³ந்த⁴: । க்³ரஹாதிக்³ரஹலக்ஷணோ ப³ந்த⁴: ஸப்தம்யர்த²: । க்³ரஹஶப்³தே³ந ப்ரயோஜ்யராஶிர்க்³ருஹீத: ।

நாமாதீ³நாம் ஸ்தூ²லாநாம் ப³ஹிஷ்ட²த்வேந ஸ்வரஸதஸ்த்யக்தத்வாத்கத²ம் தது³த்க்ராந்தி: ப்ருச்ச்²யதே தத்ரா(அ)(அ)ஹ —

வாஸநாரூபா இதி ।

தேஷாமநுத்க்ராந்தௌ முக்த்யஸம்ப⁴வம் ஸூசயதி —

ப்ரயோஜகா இதி ।

உத்க்ராந்திபக்ஷே த்⁴ருவம் ஜந்ம ம்ருதஸ்ய சேதி ந்யாயாத்புநருத்பத்தி: ஸ்யாத³நுத்க்ராந்திபக்ஷே மரணப்ரஸித்³தி⁴ர்விருத்⁴யேதேதி பா⁴வ: ।

த்³விதீயம் பக்ஷம் பரிஹரதி —

நேதி ஹோவாசேத்யாதி³நா ।

கார்யாணி கரணாநி ச ஸர்வாணி பரேணா(அ)(அ)த்மநா ஸஹாவிபா⁴க³ம் க³ச்ச²ந்தி ஸந்த்யஸ்மிந்நேவ விது³ஷி ஸமவநீயந்த இதி ஸம்ப³ந்த⁴: ।

தேஷாம் விது³ஷி விலயே ஹேதுமாஹ —

ஸ்வயோநாவிதி ।

வித்³வாநேவ ஹி பூர்வமவித்³யயா தேஷாம் யோநிராஸீத்தஸ்மிந்வித்³யாத³ஶாயாம் தத்³ப³லாத³வித்³யாயாமபநீதாயாம் பரிபூர்ணே தத்த்வே தேஷாம் பர்யவஸாநம் ஸம்ப⁴வதீத்யர்த²: ।

காரணே கார்யாணாம் ப்ரவிலயே த்³ருஷ்டாந்தமாஹ —

ஊர்மய இதி ।

ப்ராணாதீ³நாம் காரணஸம்ஸர்கா³க்²யோ லயஶ்சேத்புநருத்பத்தி: ஸ்யாதி³த்யாஶங்க்ய ஜ்ஞாநே ஸத்யஜ்ஞாநத்⁴வம்ஸாந்நைவமித்யபி⁴ப்ரேத்யா(அ)(அ)ஹ —

ததா² சேதி ।

ஸவிஷயாண்யேகாத³ஶேந்த்³ரியாணி வாயவஶ்ச பஞ்சேதி ஷோட³ஶ கலாஸ்தாஸாம் ஸ்வாதந்த்ர்யமாஶ்ரயாந்தரம் ச வாரயதி —

புருஷாயணா இதி ।

தாஸாம் நிவ்ருத்திஶ்ச புருஷவ்யதிரேகேண நாஸ்தீதி ஸூசயதி —

புருஷம் ப்ராப்யேதி ।

ப்ராணாஶ்சேந்நோத்க்ராமந்தி தர்ஹி ம்ருதோ ந ப⁴வதீதி ப்ரதீதிவிரோத⁴ம் ஶங்கித்வா பரிஹரதி —

ந தர்ஹீத்யாதி³நா ।

த்³ருதிஶப்³தோ³ ப⁴ஸ்த்ராவிஷய: ।

ப்ரக்ருதம் வாக்யம் ப்ரத்யக்ஷஸித்³த⁴தே³ஹமரணாநுவத³கமித்யபி⁴ப்ரேத்யா(அ)(அ)ஹ —

ப³ந்த⁴நேதி ॥11॥