ப்³ருஹதா³ரண்யகோபநிஷத்³பா⁴ஷ்யம்
த்ருதீயோ(அ)த்⁴யாய:த்³விதீயம் ப்³ராஹ்மணம்
ஆநந்த³கி³ரிடீகா (ப்³ருஹதா³ரண்யக)
 
யாஜ்ஞவல்க்யேதி ஹோவாச யத்ராஸ்ய புருஷஸ்ய ம்ருதஸ்யாக்³நிம் வாக³ப்யேதி வாதம் ப்ராணஶ்சக்ஷுராதி³த்யம் மநஶ்சந்த்³ரம் தி³ஶ: ஶ்ரோத்ரம் ப்ருதி²வீம் ஶரீரமாகாஶமாத்மௌஷதீ⁴ர்லோமாநி வநஸ்பதீந்கேஶா அப்ஸு லோஹிதம் ச ரேதஶ்ச நிதீ⁴யதே க்வாயம் ததா³ புருஷோ ப⁴வதீத்யாஹர ஸோம்ய ஹஸ்தமார்தபா⁴கா³வாமேவைதஸ்ய வேதி³ஷ்யாவோ ந நாவேதத்ஸஜந இதி । தௌ ஹோத்க்ரம்ய மந்த்ரயாஞ்சக்ராதே தௌ ஹ யதூ³சது: கர்ம ஹைவ ததூ³சதுரத² யத்ப்ரஶஶம்ஸது: கர்ம ஹைவ தத்ப்ரஶஶம்ஸது: புண்யோ வை புண்யேந கர்மணா ப⁴வதி பாப: பாபேநேதி ததோ ஹ ஜாரத்காரவ ஆர்தபா⁴க³ உபரராம ॥ 13 ॥
தத்ர வக்தவ்யம் — விஶீர்ணேஷு கரணேஷு விதே³ஹஸ்ய பரமாத்மத³ர்ஶநஶ்ரவணமநநநிதி³த்⁴யஸநாநி கத²மிதி ; ஸமவநீதப்ராணஸ்ய ஹி நாமமாத்ராவஶிஷ்டஸ்யேதி தைருச்யதே ; ‘ம்ருத: ஶேதே’ (ப்³ரு. உ. 3 । 2 । 11) இதி ஹ்யுக்தம் ; ந மநோரதே²நாப்யேதது³பபாத³யிதும் ஶக்யதே । அத² ஜீவந்நேவ அவித்³யாமாத்ராவஶிஷ்டோ போ⁴ஜ்யாத³பாவ்ருத்த இதி பரிகல்ப்யதே, தத்து கிம் நிமித்தமிதி வக்தவ்யம் ; ஸமஸ்தத்³வைதைகத்வாத்மப்ராப்திநிமித்தமிதி யத்³யுச்யேத, தத் பூர்வமேவ நிராக்ருதம் ; கர்மஸஹிதேந த்³வைதைகத்வாத்மத³ர்ஶநேந ஸம்பந்நோ வித்³வாந் ம்ருத: ஸமவநீதப்ராண: ஜக³தா³த்மத்வம் ஹிரண்யக³ர்ப⁴ஸ்வரூபம் வா ப்ராப்நுயாத் , அஸமவநீதப்ராண: போ⁴ஜ்யாத் ஜீவந்நேவ வா வ்யாவ்ருத்த: விரக்த: பரமாத்மத³ர்ஶநாபி⁴முக²: ஸ்யாத் । ந ச உப⁴யம் ஏகப்ரயத்நநிஷ்பாத்³யேந ஸாத⁴நேந லப்⁴யம் ; ஹிரண்யக³ர்ப⁴ப்ராப்திஸாத⁴நம் சேத் , ந ததோ வ்யாவ்ருத்திஸாத⁴நம் ; பரமாத்மாபி⁴முகீ²கரணஸ்ய போ⁴ஜ்யாத்³வ்யாவ்ருத்தே: ஸாத⁴நம் சேத் , ந ஹிரண்யக³ர்ப⁴ப்ராப்திஸாத⁴நம் ; ந ஹி யத் க³திஸாத⁴நம் , தத் க³திநிவ்ருத்தேரபி । அத² ம்ருத்வா ஹிரண்யக³ர்ப⁴ம் ப்ராப்ய தத: ஸமவநீதப்ராண: நாமாவஶிஷ்ட: பரமாத்மஜ்ஞாநே(அ)தி⁴க்ரியதே, தத: அஸ்மதா³த்³யர்த²ம் பரமாத்மஜ்ஞாநோபதே³ஶ: அநர்த²க: ஸ்யாத் ; ஸர்வேஷாம் ஹி ப்³ரஹ்மவித்³யா புருஷார்தா²யோபதி³ஶ்யதே — ‘தத்³யோ யோ தே³வாநாம்’ (ப்³ரு. உ. 1 । 4 । 10) இத்யாத்³யயா ஶ்ருத்யா । தஸ்மாத் அத்யந்தநிக்ருஷ்டா ஶாஸ்த்ரபா³ஹ்யைவ இயம் கல்பநா । ப்ரக்ருதம் து வர்தயிஷ்யாம: ॥

ஹிரண்யக³ர்பா⁴த³ந்யோ(அ)நந்யோ வா வித்³யாதி⁴காரீ ப்ரத²மே(அ)பி ம்ருதஸ்ய ஜீவதோ வா வித்³யாதி⁴காரோ விவக்ஷிதஸ்த்வயேதி ப்ருச்ச²தி —

தத்ரேதி ।

தத்ர(அ)(அ)த்³யமாக்ஷிபதி —

விஶீர்ணேஷ்விதி ।

ஆக்ஷேபம் ஸ்பு²டயிதும் ததீ³யாமுக்திமநுவத³தி —

ஸமவநீதேதி ।

நாமமாத்ராவஶிஷ்டஸ்யாதி⁴காரோ வித்³யாயாமிதி ஶேஷ: ।

ஸமவநீதப்ராணஸ்யேத்யத்ர ஶ்ருதிம் ஸம்வாத³யதி —

ம்ருத இதி ।

கத²மேதாவதா யதோ²க்தாக்ஷேபஸித்³தி⁴ஸ்தத்ரா(அ)(அ)ஹ —

ந மநோரதே²நேதி ।

உபஸம்ஹ்ருதப்ராணஸ்ய ஶ்ரவணாத்³யதி⁴காரித்வமேதச்ச²ப்³தா³ர்த²: ।

த்³விதீயம் ஶங்கதே —

அதே²தி ।

அபாவ்ருதோ வித்³யாதி⁴காரீதி ஶேஷ: ।

ஜீவதோ போ⁴ஜ்யாத்³வ்யாவர்தநம் ஸம்யக்³தி⁴யம் விநா து³:ஶகமிதி மத்வா ப்ருச்ச²தி —

தத்த்விதி ।

அப்ராப்தே காமோ ப⁴வதி ப்ராப்தே நிவர்தத இதி ப்ரஸித்³தே⁴ரபரவித்³யயா கர்மஸமுச்சிதயா ஹைரண்யக³ர்ப⁴பத³ப்ராப்திரேவ தந்நிவ்ருத்திகாரணமிதி ஶங்கதே —

ஸமஸ்தேதி ।

அபரவித்³யாஸமுச்சிதம் கர்ம ஹைரண்யக³ர்ப⁴போ⁴க³ப்ராபகம் ந போ⁴க்³யாந்நிவ்ருத்திஸாத⁴நமிதி த்ருதீயே வ்யுத்பாதி³தமிதி பரிஹரதி —

தத்பூர்வமேவேதி ।

உக்தமேவ வ்யக்தீகுர்வந்விப⁴ஜதே —

கர்மஸஹிதேநேதி ।

அதை²கமேவ ஸமுச்சிதம் கர்மோப⁴யார்த²ம் கிம் ந ஸ்யாத³த ஆஹ —

நசேதி ।

உப⁴யார்த²த்வாபா⁴வம் ஸமர்த²யதே —

ஹிரண்யக³ர்பே⁴த்யாதி³நா ।

ஸமுச்சிதம் கர்ம நோப⁴யார்த²மித்யத்ர த்³ருஷ்டாந்தமாஹ —

ந ஹீதி ।

ஹிரண்யக³ர்போ⁴ வித்³யாதி⁴காரீதி பக்ஷம் நிக்ஷிபதி —

அதே²தி ।

தூ³ஷயதி —

தத இதி ।

நநு மஹாநுபா⁴வாநாமஸ்மத்³விஶிஷ்டாநாமேவ ப்³ரஹ்மவித்³யோபதி³ஶ்யமாநா மோக்ஷம் ப²லயதி நாஸ்மாகமித்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ —

ஸர்வேஷாமிதி ।

ந ச த்வந்மதே(அ)பி யத்³த்³வாரா ஶ்ரவணாதி³ க்ருத்வா வித்³யோத³யஸ்தத்³த்³வாரைவ சிதா³த்மநோ முக்திஸித்³தௌ⁴ க்ருதமிதரத்ர ஶ்ரவணாதி³நேதி வாச்யம் । த்³வாரபே⁴த³ஸ்யாநுஷ்டா²த்ருவிபா⁴கா³தீ⁴நப்ரவ்ருத்திப்ரயுக்தப்ரயோஜநவத்³வித்³யோத³யஸ்ய ச கால்பநிகத்வேந யதா²ப்ரதீதி வ்யவஸ்தோ²பபத்தே: । வஸ்துதோ நிர்விஶேஷே சிந்மாத்ரே நாவித்³யாவித்³யே ப³ந்த⁴முக்தீ சேத்யபி⁴ப்ரேத்ய பரபக்ஷநிராகரணமுபஸம்ஹ்ருத்ய ஶ்ருதிவ்யாக்²யாநம் ப்ரஸ்தௌதி —

தஸ்மாதி³தி ।