ப்³ருஹதா³ரண்யகோபநிஷத்³பா⁴ஷ்யம்
த்ருதீயோ(அ)த்⁴யாய:த்ருதீயம் ப்³ராஹ்மணம்
ஆநந்த³கி³ரிடீகா (ப்³ருஹதா³ரண்யக)
 
அத² ஹைநம் பு⁴ஜ்யுர்லாஹ்யாயநி: பப்ரச்ச² । க்³ரஹாதிக்³ரஹலக்ஷணம் ப³ந்த⁴நமுக்தம் ; யஸ்மாத் ஸப்ரயோஜகாத் முக்த: முச்யதே, யேந வா ப³த்³த⁴: ஸம்ஸரதி, ஸ ம்ருத்யு: ; தஸ்மாச்ச மோக்ஷ உபபத்³யதே, யஸ்மாத் ம்ருத்யோர்ம்ருத்யுரஸ்தி ; முக்தஸ்ய ச ந க³தி: க்வசித் — ஸர்வோத்ஸாத³: நாமமாத்ராவஶேஷ: ப்ரதீ³பநிர்வாணவதி³தி சாவத்⁴ருதம் । தத்ர ஸம்ஸரதாம் முச்யமாநாநாம் ச கார்யகரணாநாம் ஸ்வகாரணஸம்ஸர்கே³ ஸமாநே, முக்தாநாமத்யந்தமேவ புநரநுபாதா³நம் — ஸம்ஸரதாம் து புந: புநருபாதா³நம் — யேந ப்ரயுக்தாநாம் ப⁴வதி, தத் கர்ம — இத்யவதா⁴ரிதம் விசாரணாபூர்வகம் ; தத்க்ஷயே ச நாமாவஶேஷேண ஸர்வோத்ஸாதோ³ மோக்ஷ: । தச்ச புண்யபாபாக்²யம் கர்ம, ‘புண்யோ வை புண்யேந கர்மணா ப⁴வதி பாப: பாபேந’ (ப்³ரு. உ. 3 । 2 । 13) இத்யவதா⁴ரிதத்வாத் ; ஏதத்க்ருத: ஸம்ஸார: । தத்ர அபுண்யேந ஸ்தா²வரஜங்க³மேஷு ஸ்வபா⁴வது³:க²ப³ஹுலேஷு நரகதிர்யக்ப்ரேதாதி³ஷு ச து³:க²ம் அநுப⁴வதி புந: புநர்ஜாயமாந: ம்ரியமாணஶ்ச இத்யேதத் ராஜவர்த்மவத் ஸர்வலோகப்ரஸித்³த⁴ம் । யஸ்து ஶாஸ்த்ரீய: புண்யோ வை புண்யேந கர்மணா ப⁴வதி, தத்ரைவ ஆத³ர: க்ரியத இஹ ஶ்ருத்யா । புண்யமேவ ச கர்ம ஸர்வபுருஷார்த²ஸாத⁴நமிதி ஸர்வே ஶ்ருதிஸ்ம்ருதிவாதா³: । மோக்ஷஸ்யாபி புருஷார்த²த்வாத் தத்ஸாத்⁴யதா ப்ராப்தா ; யாவத் யாவத் புண்யோத்கர்ஷ: தாவத் தாவத் ப²லோத்கர்ஷப்ராப்தி: ; தஸ்மாத் உத்தமேந புண்யோத்கர்ஷேண மோக்ஷோ ப⁴விஷ்யதீத்யஶங்கா ஸ்யாத் ; ஸா நிவர்தயிதவ்யா । ஜ்ஞாநஸஹிதஸ்ய ச ப்ரக்ருஷ்டஸ்ய கர்மண ஏதாவதீ க³தி:, வ்யாக்ருதநாமரூபாஸ்பத³த்வாத் கர்மண: தத்ப²லஸ்ய ச ; ந து அகார்யே நித்யே அவ்யாக்ருதத⁴ர்மிணி அநாமரூபாத்மகே க்ரியாகாரகப²லஸ்வபா⁴வவர்ஜிதே கர்மணோ வ்யாபாரோ(அ)ஸ்தி ; யத்ர ச வ்யாபார: ஸ ஸம்ஸார ஏவ இத்யஸ்யார்த²ஸ்ய ப்ரத³ர்ஶநாய ப்³ராஹ்மணமாரப்⁴யதே ॥

ப்³ராஹ்மணாந்தரமவதார்ய வ்ருத்தம் கீர்தயதி —

அதே²த்யாதி³நா ।

உக்தமேவ தஸ்ய ம்ருத்யுத்வம் வ்யக்தீகரோதி —

யஸ்மாதி³தி ।

அக்³நிர்வை ம்ருத்யுரித்யாதா³வுக்தம் ஸ்மாரயதி —

தஸ்மாதி³தி ।

யத்ராயமித்யாதா³வுக்தமநுத்³ரவதி —

முக்தஸ்ய சேதி ।

யத்ராஸ்யேத்யாதௌ³ நிர்ணீதமநுபா⁴ஷதே —

தத்ரேதி ।

பூர்வப்³ராஹ்மணஸ்தோ² க்³ரந்த²: ஸப்தம்யர்த²: । தஸ்ய சாவதா⁴ரிதமித்யநேந ஸம்ப³ந்த⁴: । ஸம்ஸரதாம் முச்யமாநாநாம் ச யாநி கார்யகரணாநி தேஷாமிதி வையதி⁴கரண்யம் । அநுபாதா³நமுபாதா³நமித்யுப⁴யத்ர கார்யகரணாநாமிதி ஸம்ப³ந்த⁴: ।

கர்மணோ பா⁴வாபா⁴வாப்⁴யாம் ப³ந்த⁴மோக்ஷாவுக்தௌ தத்ராபா⁴வத்³வாரா கர்மணோ மோக்ஷஹேதுத்வம் ஸ்பு²டயதி —

தத்க்ஷயே சேதி ।

தஸ்ய பா⁴வத்³வாரா ப³ந்த⁴ஹேதுத்வம் ப்ரகடயதி —

தச்சேதி ।

புண்யபாபயோருப⁴யோரபி ஸம்ஸாரப²லத்வாவிஶேஷாத்புண்யப²லவத்பாபப²லமப்யத்ர வக்தவ்யமந்யதா² ததோ விராகா³யோகா³தி³த்யாஶங்க்ய வர்திஷ்யமாணஸ்ய தாத்பர்யம் வக்தும் பூ⁴மிகாம் கரோதி —

தத்ரேதி ।

புண்யேஷ்வபுண்யேஷு ச நிர்தா⁴ரணார்தா² ஸப்தமீ । ஸ்வபா⁴வது³:க²ப³ஹுலேஷ்வித்யுப⁴யத: ஸம்ப³த்⁴யதே । தர்ஹி புண்யப²லமபி ஸர்வலோகப்ரஸித்³த⁴த்வாந்நாத்ர வக்தவ்யமித்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ —

யஸ்த்விதி ।

ஶாஸ்த்ரீயம் ஸுகா²நுப⁴வமிதி ஶேஷ: ।

இஹேதி ப்³ராஹ்மணோக்தி: ஶாஸ்த்ரீயம் கர்ம ஸர்வமபி ஸம்ஸாரப²லமேவேதி வக்தும் ப்³ராஹ்மணமித்யுக்த்வா ஶங்கோத்தரத்வேநாபி தத³வதாரயதி —

புண்யமேவேத்யாதி³நா ।

மோக்ஷஸ்ய புண்யஸாத்⁴யத்வம் விதா⁴ந்தரேண ஸாத⁴யதி —

யாவத்³யாவதி³தி ।

கத²ம் தஸ்யா நிவர்தநமித்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ —

ஜ்ஞாநஸஹிதஸ்யேதி ।

ஸமுச்சிதமபி கர்ம ஸம்ஸாரப²லமேவேத்யத்ர ஹேதுமாஹ —

வ்யாக்ருதேதி ।

மோக்ஷே(அ)பி ஸ்வர்கா³தா³விவ புருஷார்த²த்வாவிஶேஷாத்கர்மணோ வ்யாபார: ஸ்யாதி³த்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ —

ந த்விதி ।

அகார்யத்வமுத்பத்திஹீநத்வம் । நித்யத்வம் நாஶஶூந்யத்வம் । அவ்யாக்ருதத⁴ர்மித்வம் வ்யாக்ருதநாமரூபராஹித்யம் ।

’அஶப்³த³மஸ்பர்ஶம்’ இத்யாதி³ ஶ்ருதிமாஶ்ரித்யா(அ)(அ)ஹ —

அநாமேதி ।

’நிஷ்கலம் நிஷ்க்ரியம்’ இத்யாதி³ஶ்ருதிமாஶ்ரித்யா(அ)(அ)ஹ —

க்ரியேதி ।

சதுர்வித⁴க்ரியாப²லவிலக்ஷணே மோக்ஷே கர்மணோ வ்யாபாரோ ந ஸம்ப⁴வதீதி பா⁴வ: ।

நந்வா ஸ்தா²ணோரா ச ப்ரஜாபதே: ஸர்வத்ர கர்மவ்யாபாராத்கத²ம் மோக்ஷே ப்ரஜாபதிபா⁴வலக்ஷணே தத்³வ்யாபாரோ நாஸ்தி தத்ரா(அ)(அ)ஹ —

யத்ர சேதி ।

கர்மப²லஸ்ய ஸர்வஸ்ய ஸம்ஸாரத்வமேவேதி குத: ஸித்⁴யதி தத்ரா(அ)(அ)ஹ —

இத்யஸ்யேதி ।