బ్రహ్మణారమ్భమేవం ప్రతిపాద్య తదక్షరాణి వ్యాకరోతి —

అథేతి ।

యాజ్ఞవల్క్యమభిముఖీకృత్య భుజ్యుః స్వస్య పూర్వనిర్వృత్తాం కథాం కథయంస్తామవతారయితుమశ్వేమధస్వరూపం తత్ఫలం చ విభజ్య దర్శయతి —

ఆదావితి ।

ఋతురుక్త ఇతి పూర్వేణ సంబన్ధః ।

క్రతోర్ద్వైవిధ్యమాహ —

జ్ఞానేతి ।

అశ్వమేధస్య ద్విధా విభక్తస్య సర్వకర్మోత్కర్షముద్గిరతి —

సర్వకర్మణామితి ।

తస్య పుణ్యశ్రేష్ఠత్వే మానమాహ —

భ్రూణహత్యేతి ।

సమష్టివ్యష్టిఫలశ్చేత్యుక్తం స్పష్టయతి —

తేనేతి ।

అశ్వమేధేన సహకరికామనాభేదేన సమష్టిం సమనుగతరూపాం వ్యష్టీశ్చ వ్యావృత్తరూపా దేవతాః ప్రాప్నోతీత్యర్థః ।

కాః పునర్వ్యష్టయో వివక్ష్యన్తే తత్రాఽఽహ —

తత్రేతి ।

అగ్నిరాదిత్యో వాయురిత్యాద్యా వ్యష్టయో దేవతాః సోఽగ్నిరభవదిత్యాదావణ్డాన్తర్వర్తిన్యోఽశ్వమేధఫలభూతా దర్శితా ఇత్యర్థః ।

కా తర్హి సమష్టిర్దేవతేత్యుక్తే తత్రైవోక్తం స్మారయతి —

మృత్యురితి ।

తామేవ సమష్టిరూపాం దేవతాం ప్రపఞ్చయితుమిదం బ్రాహ్మణమితి వక్తుం పాతనికాం కరోతి —

మృత్యుశ్చేతి ।

ప్రాణాత్మకబుద్ధిధర్మోఽశనాయా కథం మృత్యోర్లక్షణం తత్రాఽఽహ —

బుద్ధ్యాత్మేతి ।

తర్హి బుద్ధేర్వ్యష్టిత్వాన్మృత్యురపి తథా స్యాదిత్యాశఙ్క్యాఽఽహ —

సమష్టిరితి ।

ప్రాగేవ వ్యష్ట్యుత్పత్తేరుత్పన్నత్వేన సమష్టిత్వం సాధయతి —

ప్రథమజ ఇతి ।

సర్వాశ్రయత్వం దర్శయతి —

సూత్రమితి ।

తత్ర వాయుర్వై గౌతమేత్యాది వాక్యం ప్రమాణమితి సూచయతి —

వాయురితి ।

తథాఽపి కథం ప్రథమజత్వం భూతానాం ప్రథమముత్పత్తేరిత్యాశఙ్క్యాఽఽహ —

సత్యమితి ।

హిరణ్యగర్భస్యోక్తలక్షణత్వేఽపి కిమాయాతాం మృత్యోరిత్యాశఙ్గ్యాఽఽహ —

హిరణ్యగర్భ ఇతి ।

జగదేవ సమష్టివ్యష్టిరూపం న సూత్రమిత్యాశఙ్క్యాఽఽహ —

యదాత్మకమితి ।

ద్వైతం వ్యష్టిరూపమేకత్వం సమష్టిరూపం తత్సర్వం యదాత్మకం తస్యేతి సంబన్ధః ।

తస్యోక్తప్రమాణత్వం ప్రకటయతి —

యః సర్వేతి ।

విజ్ఞానాత్మానం వ్యావర్తయతి —

లిఙ్గమితి ।

‘త్యస్య హ్యేష రసః’ ఇతి శ్రుతిమనుసృత్యాఽఽహ —

అమూర్తేతి ।

తస్య సాధనాశ్రయత్వం దర్శయతి —

యదాశ్రితానీతి ।

తస్యైవ ఫలాశ్రయత్వమాహ —

యః కర్మణామితి ।

పరా గతిరిత్యస్యైవ వ్యాఖ్యానం పరం ఫలమితి ।

ఎవం భూమికామారచయ్యానన్తరబ్రాహ్మణమవతారయతి —

తస్యేతి ।

ప్రశ్నమేవ ప్రకటయతి —

కియతీతి ।

సర్వతః పరితో మణ్డలభావమాసాద్య స్థితేతి యావత్ ।

నను కిమితి సా వక్తవ్యా తస్యాముక్తాయామపి వక్తవ్యసంసారావశేషాదాకాఙ్క్షావిశ్రాన్త్యభావాదత ఆహ —

తస్యామితి ।

ఇయాన్బన్ధో నాధికో న్యూనో వేత్యన్యవ్యవచ్ఛేదేన బన్ధపరిమాణపరిచ్ఛేదార్థం కర్మఫలవ్యాప్తిరత్రోచ్యతే తత్పరిచ్ఛేదశ్చ వైరాగ్యద్వారా ముక్తిహేతురితి భావః ।

బ్రాహ్మణస్యైవం ప్రవృత్తావపి కిమితి భుజ్యుః స్వస్య పూర్వనిర్వృత్తాం కథామాహేత్యాశఙ్క్యాఽఽహ —

తస్య చేతి ।

సమష్టివ్యష్ట్యాత్మదర్శనస్యాలౌకికత్వప్రదర్శనేన వా కిం స్యాత్తదాహ —

తేన చేతి ।

ఇతి మన్యతే భుజ్యురితి శేషః । జల్పే పరపరాజయేనాఽఽత్మజయస్యేష్టత్వాదిత్యర్థః । ధిష్ణ్యత్వమగ్నేరుపాస్యత్వమ్ ।