ప్రశ్నయోరవాన్తరవిశేషప్రదర్శనార్థం పరామృశతి —
కిముషస్తేతి ।
తత్ర పూర్వపక్షం గృహ్ణాతి —
భిన్నావితీతి ।
ఉక్తమర్థం వ్యతిరేకద్వారా వివృణోతి —
యది హీత్యాదినా ।
అథైకం వాక్యం వస్తుపరం తస్యార్థవాదో ద్వితీయం వాక్యం నేత్యాహ —
న చేతి ।
ద్వయోర్వాక్యయోస్తుల్యలక్షణత్వే ఫలితమాహ —
తస్మాదితి ।
తత్రాఽఽద్యం వాక్యం క్షేత్రజ్ఞమధికరోతి ద్వితీయం పరమాత్మనమిత్యభిప్రేత్యాఽఽహ —
క్షేత్రజ్ఞేతి ।
బ్రాహ్మణద్వయేనార్థద్వయం వివక్షిమితి భర్తృప్రపఞ్చప్రస్థానం ప్రత్యాహ —
తన్నేతి ।
ప్రశ్నప్రతివచనయోరేకరూపత్వాన్నార్థభేదోఽస్తీత్యుక్తముపపాదయతి —
ఎష త ఇతి ।
తథాఽప్యర్థభేదే కాఽనుపపత్తిస్తత్రాఽఽహ —
న చేతి ।
తదేవోపపాదయతి —
ఎకో హీతి ।
కార్యకరణసంఘాతభేదాదాత్మభేదమాశఙ్క్యాఽఽహ —
న చేతి ।
జాతితః స్వభావతోఽహమహమిత్యేకాకారస్ఫురణాదిత్యర్థః ।
ఇతశ్చ న తత్త్వభేద ఇత్యాహ —
ద్వయోరితి ।
తదేవ స్ఫుటయతి —
యదీతి ।
ద్వయోర్మధ్యే యద్యేకం బ్రహ్మాగౌణం తదేతరేణ గౌణేనావశ్యం భవితవ్యం తథాఽఽత్మత్వాది యద్యేకస్యేష్టం తదేతరస్యానాత్మత్వాదీతి కుతః స్యాదితి చేత్తత్రాఽఽహ —
విరుద్ధత్వాదితి ।
ఉక్తోపపాదనపూర్వకం ద్విఃశ్రవణస్యాభిప్రాయమాహ —
యదీత్యాదినా ।
అనేకముఖ్యత్వాసంభవాద్వస్తుతః పరిచ్ఛిన్నస్య ఘటవదబ్రహ్మత్వాదనాత్మత్వాచ్చైకమేవ ముఖ్యం ప్రత్యగ్భూతం బ్రహ్మేత్యర్థః ।
యది జీవశ్వరభేదాభావాత్ప్రశ్నయోర్నార్థభేదస్తర్హి పునరుక్తిరనర్థికేత్యాశఙ్క్యాఽఽహ —
తస్మాదితి ।
తర్హి స ఎవ విశేషో దర్శయితవ్యో యేన పునరుక్తిరర్థవతీత్యాశఙ్క్యాఽఽహ —
యత్త్వితి ।
అనుక్తవిశేషకథనార్థముక్తపరిమాణం నిర్ణేతుముక్తానువాదశ్చేదనుక్తో విశేషస్తర్హి ప్రదర్శ్యతామితి పృచ్ఛతి —
కః పునరితి ।
బుభుత్సితం విశేషం దర్శయతి —
ఉచ్యత ఇతి ।
ఇతి శబ్దః క్రియాపదేన సంబధ్యతే ।
కిమిత్యేష విశేషో నిర్దిశ్యతే తత్రాఽఽహ —
యద్విశేషేతి ।
అర్థభేదాసంభవే ఫలితమాహ —
తస్మాదితి ।
యోఽశనాయేత్యాదినా తు వివక్షితవిశేషోక్తిరితి శేషః ।
ఎకమేవాఽఽత్మతత్త్వమధికృత్య ప్రశ్నావిత్యత్ర చోదయతి —
నన్వితి ।
విరుద్ధధర్మవత్త్వాన్మిథో భిన్నౌ ప్రశ్నార్థావిత్యేతద్దూషయతి —
నేతి ।
పరిహృతత్వమేవ ప్రకటయతి —
నామరూపేతి ।
తయోర్వికారః కార్యకరణలక్షణః సంఘాతః స ఎవోపాధిభేదస్తేన సంపర్కస్తస్మిన్నహంమమాధ్యాసస్తేన జనితా భ్రాన్తిరహం కర్తేత్యాద్యా తావన్మాత్రం సంసారిత్వమిత్యనేకశో వ్యుత్పాదితం తస్మాన్నాస్తి వస్తుతో విరుద్ధధర్మవత్త్వమిత్యర్థః ।
కిం చ సవిశేషత్వనిర్విశేషత్వశ్రుత్యోర్విషయవిభాగోక్తిప్రసంగేన సంసారిత్వస్య మిథ్యాత్వం మధుబ్రాహ్మణాన్తేఽవోచామేత్యాహ —
విరుద్ధేతి ।
కథం తర్హి విరుద్ధధర్మవత్వప్రతీతిరిత్యాశఙ్క్యాఽఽహ —
యథేతి ।
పరేణపురుషేణాజ్ఞానేన వాఽధ్యారోపితైః సర్పత్వాదిభిర్ధర్మైర్విశిష్టా ఇతి యావత్ । స్వతశ్చాధ్యారోపేణ వినేత్యర్థః ।
ప్రతిభాసతో విరుద్ధధర్మవత్త్వేఽపి క్షేత్రజ్ఞేశ్వరయోర్భిన్నత్వాద్భిన్నార్థావేవ ప్రశ్నావితి చేన్నేత్యాహ —
న చైవమితి ।
నిరుపాధికరూపేణాసంసారిత్వం సోపాధికరూపేణ సంసారిత్వమిత్యవిరోధ ఉక్తః । ఇదానీముపాధ్యభ్యుపగమే సద్వయత్వం సతశ్చైవ ఘటాదేరుపాధిత్వదృష్టేరితి శఙ్కతే —
నామేతి ।
సలిలాతిరోకేణ న సన్తి ఫేనాదయో వికారా నాపి మృదాద్యతిరేకేణ తద్వికారః శరావాదయః సన్తీతి దృష్టాన్తాఖ్యయుక్తిబలాదావిద్యనామరూపరచితకార్యకరణసంఘాతస్యావిద్యామాత్రత్వత్తస్యాశ్చ విద్యయా నిరాసాన్నైవమితి పరిహరతి —
నేత్యాదినా ।
కార్యసత్త్వమభ్యుపగమ్యోక్తమిదానీం తదపి నిరూప్యమాణే నాస్తీత్యాహ —
యదా త్వితి ।
నేహ నానాఽస్తి కిఞ్చనేత్యాదిశ్రుత్యనుసారిభిర్వస్తుదృష్ట్యా నిరూప్యమాణే నామరూపే పరమాత్మతత్త్వాదన్యత్వేనానన్యత్వేన వా నిరూప్యమాణే తత్త్వతో వస్త్వన్తరే యదా తు న స్త ఇతి సంబన్ధః ।
మృదాదివికారవదిత్యుక్తం ప్రకటయతి —
సలిలేతి ।
తదా తత్పరమాత్మతత్త్వమపేక్ష్యేతి యోజనీయమ్ ।
కదా తర్హి లౌకికో వ్యవహారస్తత్రాఽఽహ —
యదా త్వితి ।
అవిద్యయా స్వాభావిక్యా బ్రహ్మ యదోపాధిభ్యో వివేకేన నావధార్యతే సదా లౌకికో వ్యవహారశ్చేత్తార్హి వివేకినాం నాసౌ స్యాదిత్యాశఙ్క్యాఽఽహ —
అస్తి చేతి ।
భేదభానప్రయుక్తో వ్యవహారో వివేకినామవివేకినాం చ తుల్య ఎవాయం వస్త్వన్తరాస్తిత్వాభినివేశస్తు వివేకినాం నాస్తీతి విశేషః ।
నను యథాప్రతిభాసం వస్త్వన్తరం పారమార్థికమేవ కిం న స్యాత్తత్రాఽఽహ —
పరమార్థేతి ।
కిం ద్వితీయం వస్తు తత్త్వతోఽస్తి కిం వా నాస్తీతి వస్తుని నిరూప్యమాణే సతి శ్రుత్యనుసారేణ తత్త్వదర్శిభిరేకమేవాద్వితీయం బ్రహ్మావ్యవహార్యమితి నిర్ధార్యతే తేన వ్యవహారదృష్ట్యాశ్రయణేన భేదకృతో మిథ్యావ్యవహారస్తత్త్వదృష్ట్యాశ్రయణేన చ తదభావవిషయః శాస్త్రీయో వ్యవహార ఇత్యుభయవిధవ్యవహారసిద్ధిరిత్యర్థః ।
తత్ర శాస్త్రీయవ్యవహారోపపత్తిం ప్రపఞ్చయతి —
న హీతి ।
తథా చ విద్యావస్థాయాం శాస్త్రీయోఽభేదవ్యవహారస్తదితరవ్యవహారస్త్వాభాసమాత్రమితి శేషః ।
అవిద్యావస్థాయాం లౌకికవ్యవహారోపపత్తింవివృణోతి —
న చ నామేతి ।
ఉభయవిధవ్యవహారోపపత్తిముపసంహరతి —
తస్మాదితి ।
ఉక్తరీత్యా వ్యవహారద్వయోపపత్తౌ ఫలితమాహ —
అత ఇతి ।
ప్రత్యక్షాదిషు వేదాన్తేషు చేతి శేషః ।
జ్ఞానాజ్ఞానే పురస్కృత్య వ్యవహారః శాస్త్రీయో లౌకికశ్చేతి నాస్మాభిరేవోచ్యతే కిన్తు సర్వేషామపి పరీక్షకాణామేతత్సంమతం సంసారదశాయాం క్రియాకారకవ్యవహారస్య మోక్షావస్థాయాం చ తదభావస్యేష్టత్వాదిత్యాహ —
సర్వవాదినామితి ।