ನಿರುಪಾಧಿಕೇ ಪರಸ್ಮಿನ್ನಾತ್ಮನಿ ಚಿದ್ಧಾತಾವನಾದ್ಯವಿದ್ಯಾಕಲ್ಪಿತೋಪಾಧಿಕೃತಮಶನಾಯಾದಿಮತ್ತ್ವಂ ವಸ್ತುತಸ್ತು ತದ್ರಾಹಿತ್ಯಮಿತ್ಯುಪಪಾದ್ಯಾನಂತರಪ್ರಶ್ನಮುತ್ಥಾಪ್ಯ ಪ್ರತಿವಕ್ತಿ —
ತತ್ರೇತ್ಯಾದಿನಾ ।
ಕಲ್ಪಿತಾಕಲ್ಪಿತಯೋರಾತ್ಮರೂಪಯೋರ್ನಿರ್ಧಾರಣಾರ್ಥಾ ಸಪ್ತಮೀ । ಯೋಽತ್ಯೇತಿ ಸ ಸರ್ವಾಂತರತ್ವಾದಿವಿಶೇಷಣಸ್ತವಾಽಽತ್ಮೇತಿ ಶೇಷಃ ।
ನನು ಪರೋ ನಾಶನಾಯಾದಿಮಾನಪ್ರಸಿದ್ಧೇರ್ನಾಪಿ ಜೀವಸ್ತಥಾ ತಸ್ಯ ಪರಸ್ಮಾದವ್ಯತಿರೇಕಾದತ ಆಹ —
ಅವಿವೇಕಿಭಿರಿತಿ ।
ಪರಮಾರ್ಥತ ಇತ್ಯುಭಯತಃ ಸಂಬಧ್ಯತೇ । ಬ್ರಹ್ಮೈವಾಖಂಡಂ ಸಚ್ಚಿದಾನಂದಮನಾದ್ಯವಿದ್ಯಾತತ್ಕಾರ್ಯಬುದ್ಧ್ಯಾದಿಸಂಬದ್ಧಮಾಭಾಸದ್ವಾರಾ ಸ್ವಾನುಭವಾದಶನಾಯಾದಿಮದ್ಗಮ್ಯತೇ ತತ್ತ್ವಂ ವಸ್ತುತೋಽವಿದ್ಯಾಸಂಬಂಧಾದಶನಾಯಾದ್ಯತೀತಂ ನಿತ್ಯಮುಕ್ತಂ ತಿಷ್ಠತೀತ್ಯರ್ಥಃ । ಅಶನಾಯಾಪಿಪಾಸಾದಿಮದ್ಬ್ರಹ್ಮ । ಗಮ್ಯಮಾನಮಿತಿ ವದನ್ನಾಚಾರ್ಯೋ ನಾನಾಜೀವವಾದಸ್ಯಾನಿಷ್ಟತ್ವಂ ಸೂಚಯತಿ ।
ಪರಮಾರ್ಥತೋ ಬ್ರಹ್ಮಣ್ಯಶನಾಯಾದ್ಯಸಂಬಂಧೇ ಮಾನಮಾಹ —
ನ ಲಿಪ್ಯತ ಇತಿ ।
ಬಾಹ್ಯತ್ವಮಸಂಗತ್ವಮ್ ।
ಲೋಕದುಃಖೇನೇತ್ಯಯುಕ್ತಂ ಲೋಕಸ್ಯಾನಾತ್ಮನೋ ದುಃಖಸಂಬಂಧಾನಭ್ಯುಪಗಮಾದಿತ್ಯಾಶಂಕ್ಯಾಽಽಹ —
ಅವಿದ್ವದಿತಿ
ಅಶನಾಯಾಪಿಪಾಸಯೋಃ ಸಮಸ್ಯೋಪಾದಾನೇ ಹೇತುಮಾಹ —
ಪ್ರಾಣೇತಿ ।
ಅರತಿವಾಚೀ ಶೋಕಶಬ್ದೋ ನ ಕಾಮವಿಷಯ ಇತ್ಯಾಶಂಕ್ಯಾಽಽಹ —
ಇಷ್ಟಮಿತಿ ।
ಕಾಮಬೀಜತ್ವಮರತೇರನುಭವೇನಾಭಿವ್ಯನಕ್ತಿ —
ತೇನ ಹತಿ ।
ಕಾಮಸ್ಯ ಶೋಕೋ ಬೀಜಮಿತಿ ಸ ಕಾಮತಯಾ ವ್ಯಾಖ್ಯಾತಃ ।
ಅನಿತ್ಯಾಶುಚಿದುಃಖಾನಾತ್ಮಸು ನಿತ್ಯಶುಚಿಸುಖಾತ್ಮಖ್ಯಾತಿರ್ವಿಪರೀತಪ್ರತ್ಯಯಸ್ತಸ್ಮಾನ್ಮನಸಿ ಪ್ರಭವತಿ ಕರ್ತವ್ಯಾಕರ್ತವ್ಯಾವಿವೇಕಃ ಸ ಲೌಕಿಕಃ ಸಮ್ಯಗ್ಜ್ಞಾನವಿರೋಧಾದ್ಭ್ರಮೋಽವಿದ್ಯೇತ್ಯುಚ್ಯತೇ । ತಸ್ಯಾಃ ಸರ್ವಾನರ್ಥೋತ್ಪತ್ತೌ ನಿಮಿತ್ತತ್ವಂ ಮೂಲಾವಿದ್ಯಾಯಾಸ್ತೂಪಾದಾನತ್ವಂ ತದೇತದಾಹ —
ಮೋಹಸ್ತ್ವಿತಿ ।
ಕಾಮಸ್ಯ ಶೋಕೋ ಮೋಹೋ ದುಃಖಸ್ಯ ಹೇತುರಿತಿ ಭಿನ್ನಕಾರ್ಯತ್ವಂ ತದ್ವಿಚ್ಛೇದ ಇತ್ಯತ್ರ ಕಾರ್ಯಕರಣಸಂಘಾತಸ್ತಚ್ಛಬ್ದಾರ್ಥಃ ।
ಸಂಸಾರಾದ್ವಿರಕ್ತಸ್ಯ ಪಾರಿವ್ರಾಜ್ಯಂ ವಕ್ತುಮುತ್ತರಂ ವಾಕ್ಯಮಿತ್ಯಭಿಪ್ರೇತ್ಯ ಸಂಕ್ಷೇಪತಃ ಸಂಸಾರಸ್ವರೂಪಮಾಹ —
ಯೇ ತ ಇತ್ಯಾದಿನಾ ।
ತೇಷಾಮಾತ್ಮಧರ್ಮತ್ವಂ ವ್ಯಾವರ್ತಯಿತುಂ ವಿಶಿನಾಷ್ಟಿ —
ಪ್ರಾಣೇತಿ ।
ತೇಷಾಂ ಸ್ವರಸತೋ ವಿಚ್ಛೇದಶಂಕಾಂ ವಾರಯತಿ —
ಪ್ರಾಣಿಷ್ವಿತಿ ।
ಪ್ರವಾಹರೂಪೇಣ ನೈರಂತರ್ಯೇ ದೃಷ್ಟಾಂತಮಾಹ —
ಅಹೋರಾತ್ರಾದಿವದಿತಿ ।
ತೇಷಾಮತಿಚಪಲತ್ವೇ ದೃಷ್ಟಾಂತಃ —
ಸಮುದ್ರೋರ್ಮಿವದಿತಿ ।
ತೇಷಾಂ ಹೇಯತ್ವಂ ದ್ಯೋತಯತಿ —
ಪ್ರಾಣಿಷ್ವಿತಿ ।
ಯೇ ಯಥೋಕ್ತಾಃ ಪ್ರಾಣಿಷ್ವಶನಾಯಾದಯಸ್ತೇ ತೇಷು ಸಂಸಾರ ಇತ್ಯುಚ್ಯತ ಇತಿ ಯೋಜನಾ ।
ಏತಂ ವೈ ತಮಿತ್ಯತ್ರೈತಚ್ಛಬ್ದಾರ್ಥಮುಷಸ್ತಪ್ರಶ್ನೋಕ್ತಂ ತ್ವಂಪದಾರ್ಥಂ ಕಥಯತಿ —
ಯೋಽಸಾವಿತಿ ।
ತಚ್ಛಬ್ದಾರ್ಥಂ ಕಹೋಲಪ್ರಶ್ನೋಕ್ತಂ ತತ್ಪದಾರ್ಥಂ ದರ್ಶಯತಿ —
ಅಶನಾಯೇತಿ ।
ತಯೋರೈಕ್ಯಂ ಸಾಮಾನಾಧಿಕರಣ್ಯೇನ ಸೂಚಿತಮಿತ್ಯಾಹ —
ತಮೇತಮಿತಿ ।
ಜ್ಞಾನಮೇವ ವಿಶದಯತಿ —
ಅಯಮಿತ್ಯಾದಿನಾ ।
ಜ್ಞಾತ್ವಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ ವ್ಯುತ್ಥಾಯ ಭಿಕ್ಷಾಚರ್ಯಂ ಚರಂತೀತಿ ಸಂಬಂಧಃ ।
ಸಂನ್ಯಾಸವಿಧಾಯಕೇ ವಾಕ್ಯೇ ಕಿಮಿತ್ಯಧಿಕಾರಿಣಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಪದಂ ತತ್ರಾಽಽಹ —
ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾನಾಮಿತಿ ।
ಪುತ್ರಾರ್ಥಾಮೇಷಣಾಮೇವ ವಿವೃಣೋತಿ —
ಪುತ್ರೇಣೇತಿ ।
ತತೋ ವ್ಯುತ್ಥಾನಂ ಸಂಗೃಹ್ಣಾತಿ —
ದಾರಸಂಗ್ರಹಮಿತಿ ।
ವಿತ್ತೈಷಣಾಯಾಶ್ಚ ವ್ಯುತ್ಥಾನಂ ಕರ್ತವ್ಯಮಿತ್ಯಾಹ —
ವಿತ್ತೇತಿ ।
ವಿತ್ತಂ ದ್ವಿವಿಧಂ ಮಾನುಷಂ ದೈವಂ ಚ । ಮಾನುಷಂ ಗವಾದಿ ತಸ್ಯ ಕರ್ಮಸಾಧನಸ್ಯೋಪಾದಾನಮುಪಾರ್ಜನಂ ತೇನ ಕರ್ಮ ಕೃತ್ವಾ ಕೇವಲೇನ ಕರ್ಮಣಾ ಪಿತೃಲೋಕಂ ಜೇಷ್ಯಾಮಿ । ದೈವಂ ವಿತ್ತಂ ವಿದ್ಯಾ ತತ್ಸಂಯುಕ್ತೇನ ಕರ್ಮಣಾ ದೇವಲೋಕಂ ಕೇವಲಯಾ ಚ ವಿದ್ಯಯಾ ತಮೇವ ಜೇಷ್ಯಾಮೀತೀಚ್ಛಾ ವಿತ್ತೈಷಣಾ ತತಶ್ಚ ವ್ಯುತ್ಥಾನಂ ಕರ್ತವ್ಯಮಿತಿ ವ್ಯಾಚಷ್ಟೇ —
ಕರ್ಮಸಾಧನಸ್ಯೇತಿ ।
ಏತೇನ ಲೋಕೈಷಣಾಯಾಶ್ಚ ವ್ಯುತ್ಥಾನಮುಕ್ತಂ ವೇದಿತವ್ಯಮ್ ।
ದೈವಾದ್ವಿತ್ತಾದ್ವ್ಯುತ್ಥಾನಮಾಕ್ಷಿಪತಿ —
ದೈವಾದಿತಿ ।
ತಸ್ಯಾಪಿ ಕಾಮತ್ವಾತ್ತತೋ ವ್ಯುತ್ಥಾತವ್ಯಮಿತಿ ಪರಿಹರತಿ —
ತದಸದಿತಿ ।
ತರ್ಹಿ ಬ್ರಹ್ಮವಿದ್ಯಾಯಾಃ ಸಕಾಶಾದಪಿ ವ್ಯುತ್ಥಾನಾತ್ತನ್ಮೂಲಧ್ವಂಸೇ ತದ್ವ್ಯಾಘಾತಃ ಸ್ಯಾದಿತ್ಯಾಶಂಕ್ಯಾಽಽಹ —
ಹಿರಣ್ಯಗರ್ಭಾದೀತಿ ।
ದೇವತೋಪಾಸನಾಯಾ ವಿತ್ತಶಬ್ದಿತವಿದ್ಯಾತ್ವೇ ಹೇತುಮಾಹ —
ದೇವಲೋಕೇತಿ ।
ತತ್ಪ್ರಾಪ್ತಿಹೇತುತ್ವಂ ಬ್ರಹ್ಮವಿದ್ಯಾಯಾಮಪಿ ತುಲ್ಯಮಿತಿ ಚೇನ್ನೇತ್ಯಾಹ —
ನ ಹೀತಿ ।
ತತ್ರ ಫಲಾಂತರಶ್ರವಣಂ ಹೇತೂಕರೋತಿ —
ತಸ್ಮಾದಿತಿ ।
ಇತಶ್ಚ ಬ್ರಹ್ಮವಿದ್ಯಾ ದೈವಾದ್ವಿತ್ತಾದ್ಬಹಿರೇವೇತ್ಯಾಹ —
ತದ್ಬಲೇನೇತಿ ।
ಪ್ರಾಗೇವ ವೇದನಂ ಸಿದ್ಧಂ ಚೇತ್ಕಿಂ ಪುನರ್ವ್ಯುತ್ಥಾನೇನೇತ್ಯಾಶಂಕ್ಯ ಪ್ರಯೋಜಕಜ್ಞಾನಂ ತತ್ಪ್ರಯೋಜಕಮುದ್ದೇಶ್ಯಂ ತು ತತ್ತ್ವಸಾಕ್ಷಾತ್ಕರಣಮಿತಿ ವಿವಕ್ಷಿತ್ವಾಽಽಹ —
ತಸ್ಮಾದಿತಿ ।
ಪ್ರಯೋಜಕಜ್ಞಾನಂ ಪಂಚಮ್ಯರ್ಥಃ । ವ್ಯುತ್ಥಾಯ ಭಿಕ್ಷಾಚರ್ಯಂ ಚರಂತೀತಿ ಸಂಬಂಧಃ ।
ವ್ಯುತ್ಥಾನಸ್ವರೂಪಪ್ರದರ್ಶನಾರ್ಥಮೇಷಣಾಸ್ವರೂಪಮಾಹ —
ಏಷಣೇತಿ ।
ಕಿಮೇತಾವತೇತ್ಯಾಶಂಕ್ಯ ವ್ಯುತ್ಥಾನಸ್ವರೂಪಮಾಹ —
ಏತಸ್ಮಿನ್ನಿತಿ ।
ಸಂಬಂಧಸ್ತು ಪೂರ್ವವತ್ ।
ಯಾ ಹ್ಯೇವೇತ್ಯಾದಿಶ್ರುತೇಸ್ತಾತ್ಪರ್ಯಮಾಹ —
ಸರ್ವಾ ಹೀತಿ ।
ಫಲಂ ನೇಚ್ಛಾತಿ ಸಾಧನಂ ಚ ಚಿಕೀರ್ಷತೀತಿ ವ್ಯಾಘಾತಾತ್ಫಲೇಚ್ಛಾಂತರ್ಭೂತೈವ ಸಾಧನೇಚ್ಛಾ ತದ್ಯುಕ್ತಮೇಷಣೈಕ್ಯಮಿತ್ಯರ್ಥಃ ।
ಶ್ರುತೇಸ್ತದೈಕ್ಯವ್ಯುತ್ಪಾದಕತ್ವಂ ಪ್ರಶ್ನಪೂರ್ವಕಂ ವ್ಯುತ್ಪಾದಯತಿ —
ಕಥಮಿತ್ಯಾದಿನಾ ।
ಫಲೈಷಣಾಂತರ್ಭಾವಂ ಸಾಧನೈಷಣಾಯಾಃ ಸಮರ್ಥಯತೇ —
ಸರ್ವ ಇತಿ ।
ಉಭೇ ಹೀತ್ಯಾದಿಶ್ರುತಿಮವತಾರ್ಯ ವ್ಯಾಚಷ್ಟೇ —
ಯಾ ಲೋಕೈಷಣೇತಿ ।
ಪ್ರಯೋಜಕಜ್ಞಾನವತಃ ಸಾಧ್ಯಸಾಧನರೂಪಾತ್ಸಂಸಾರಾದ್ವಿರಕ್ತಸ್ಯ ಕರ್ಮತತ್ಸಾಧನಯೋರಸಂಭವೇ ಸಾಕ್ಷಾತ್ಕಾರಮುದ್ದಿಶ್ಯ ಫಲಿತಂ ಸಂನ್ಯಾಸಂ ದರ್ಶಯತಿ —
ಅತ ಇತಿ ।
ಅತಿಕ್ರಾಂತಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾಃ ಕಿಂ ಪ್ರಜಯೇತ್ಯಾದಿಪ್ರಕಾಶಿತಾಸ್ತೇಷಾಂ ಕರ್ಮ ಕರ್ಮಸಾಧನಂ ಚ ಯಜ್ಞೋಪವೀತಾದಿ ನಾಸ್ತೀತಿ ಪೂರ್ವೇಣ ಸಂಬಂಧಃ ।
ದೇವಪಿತೃಮಾನುಷನಿಮಿತ್ತಮಿತಿ ವಿಶೇಷಣಂ ವಿಶದಯತಿ —
ತೇನ ಹೀತಿ ।
ಪ್ರಾಚೀನಾವೀತಂ ಪಿತೄಣಾಮುಪವೀತಂ ದೇವಾನಾಮಿತ್ಯಾದಿಶಬ್ದಾರ್ಥಃ ।
ಯಸ್ಮಾತ್ಪೂರ್ವೇ ವಿಚಾರಪ್ರಯೋಜಕಜ್ಞಾನವಂತೋ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ ವಿರಕ್ತಾಃ ಸಂನ್ಯಸ್ಯ ತತ್ಪ್ರಯುಕ್ತಂ ಧರ್ಮಮನ್ವತಿಷ್ಠಂಸ್ತಸ್ಮಾದಧುನಾತನೋಽಪಿ ಪ್ರಯೋಜಕಜ್ಞಾನೀ ವಿರಕ್ತೋ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಸ್ತಥಾ ಕುರ್ಯಾದಿತ್ಯಾಹ —
ತಸ್ಮಾದಿತಿ ।
‘ತ್ರಿದಂಡೇನ ಯತಿಶ್ಚೈವ’ ಇತ್ಯಾದಿಸ್ಮೃತೇರ್ನ ಪರಮಹಂಸಪಾರಿವ್ರಾಜ್ಯಮತ್ರ ವಿವಕ್ಷಿತಮಿತ್ಯಾಶಂಕ್ಯಾಽಽಹ —
ತ್ಯಕ್ತ್ವೇತಿ ।
ತಸ್ಯ ದೃಷ್ಟಾರ್ಥತ್ವಾನ್ಮುಮುಕ್ಷುಭಿಸ್ತ್ಯಾಜ್ಯತ್ವಂ ಸೂಚಯತಿ —
ಕೇವಲಮಿತಿ ।
ಅಮುಖ್ಯತ್ವಾಚ್ಚ ತಸ್ಯ ತ್ಯಾಜ್ಯತೇತ್ಯಾಹ —
ಪರಿವ್ರಾಜ್ಯೇತಿ ।
ತಥಾಽಪಿ ತ್ವದಿಷ್ಟಃ ಸಂನ್ಯಾಸೋ ನ ಸ್ಮೃತಿಕಾರೈರ್ನಿಬದ್ಧ ಇತಿ ಚೇನ್ನೇತ್ಯಾಹ —
ವಿದ್ವಾನಿತಿ ।
ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷಶ್ರುತಿವಿರೋಧಾಚ್ಚ ಸ್ಮಾರ್ತಸಂನ್ಯಾಸೋ ಮುಖ್ಯೋ ನ ಭವತೀತ್ಯಾಹ —
ಅಥೇತಿ ।