సంప్రతి ప్రకృతే వాక్యే పారివ్రాజ్యవిధిమఙ్గీకృత్య స్వయూథ్యః శఙ్కతే —
వ్యుత్థాయేతి ।
కా తర్హి విప్రతిపత్తిస్తత్రాఽఽహ —
పారివ్రాజ్యేతి ।
లిఙ్గం త్రిదణ్డత్వాది । ‘పురాణే యజ్ఞోపవీతే విసృజ్య నవముపాదాయాఽఽశ్రమం ప్రవిశేత్’ ‘త్రిదణ్డీ కమణ్డలుమాన్’ ఇత్యాద్యాః శ్రుతయః స్మృతయశ్చ ।
ఎషణాత్వాద్యజ్ఞోపవీతాదీనామపి త్యాజ్యత్వముక్తమిత్యాశఙ్క్య శ్రుతిస్మృతివశాద్వ్యుత్థానే సంకోచమభిప్రేత్యాఽఽహ —
అత ఇతి ।
ఉదాహృతశ్రుతిస్మృతీనాం విషయాన్తరం దర్శయన్నుత్తరమాహ —
నేత్యాదినా ।
తదేవ వివృణోతి —
యద్ధీత్యాదినా ।
తస్యాఽఽత్మజ్ఞానాఙ్గత్వే హేతుమాహ —
ఆత్మజ్ఞానేతి ।
ఎషణాయాస్తద్విరోధిత్వమేవ కుతస్సిద్ధం తత్రాఽఽహ —
అవిద్యేతి ।
తర్హి యథోక్తానాం శ్రుతిస్మృతీనాం కిమాలమ్బనం తదాహ —
తద్వ్యతిరేకేణేతి ।
ఆశ్రమత్వేన రూప్యతే వస్తుతస్తు నాఽఽశ్రమస్తదాభాస ఇతి యావత్ ।
తస్యాఽఽత్మజ్ఞానాఙ్గత్వం వారయతి —
బ్రహ్మేతి ।
అథ వ్యుత్థానవాక్యోక్తముఖ్యపారివ్రాజ్యవిషయత్వమేవ లిఙ్గాదివిధానస్య కిం న స్యాత్తత్రాఽఽహ —
న చేతి ।
ఎషణారూపాణి సాధనాని యజ్ఞోపవీతాదీని తేషాముపాదానమనుష్ఠానం తస్యాఽఽశ్రమధర్మమాత్రేణోక్తస్య యథోక్తే సంన్యాసాభాసే విషయే సతి ప్రధానబాధేన ముఖ్యపారివ్రాజ్యవిషయత్వమయుక్తమిత్యర్థః ।
కథం పునర్ముఖ్యపారివ్రాజ్యవిషయత్వే యజ్ఞోపవీతాదేరిష్టే ప్రధానబాధనం తదాహ —
యజ్ఞోపవీతాదీతి ।
సాధ్యసాధనయోరాసంగే తద్విలక్షణస్యాఽఽత్మనో జ్ఞానం బాధ్యతే చేత్కా నో హానిరిత్యాశఙ్క్యాఽఽహ —
న చేతి ।
భిక్షాచర్యం తావద్విహితం విహితానుష్ఠానం చ యజ్ఞోపవీతాది వినా న సంభవతీతి శ్రుత్యైవాఽఽత్మజ్ఞానం యజ్ఞోపవీతాదివిరోధి బాధితమితి శఙ్కతే —
భిక్షాచర్యమితి ।
శఙ్కామేవ విశదయతి —
అథాపీత్యాదినా ।
యథా హుతశేషస్య భక్షణం విహితమపి న ద్రవ్యాక్షేపకం పరిశిష్టద్రవ్యోపాదానేన ప్రవృత్తేస్తథా సర్వస్వత్యాగే విహితే పరిశిష్టభిక్షోపాదానేన విహితమపి భిక్షాచరణముపవీతాద్యనాక్షేపకమిత్యుత్తరమాహ —
నేత్యాదినా ।
దృష్టాన్తమేవ స్పష్టయతి —
శేషేతి ।
తద్భక్షణమితి సంబన్ధః । అప్రయోజకం ద్రవ్యవిశేషస్యానాక్షేపకమితి యావత్।
యద్వా దార్ష్టాన్తికమేవ స్ఫుటయతి —
శేషేతి ।
సర్వస్వత్యాగే విహితే శేషస్య కాలస్య శరీరపాతాన్తస్య ప్రతిపత్తికర్మమాత్రం భిక్షాచర్యమతో న తదుపవీతాదిప్రాపకమిత్యర్థః ।
కిఞ్చ భిక్షాచర్యస్య శరీరస్థిత్యైవాఽఽక్షిప్తత్వాన్న తత్రాఽపి విధిర్దూరే తద్వశాదుపవీతాదిసిద్ధిరిత్యాహ —
అసంస్కారకత్వాచ్చేతి ।
తదేవ స్ఫుట్యతే —
భక్షణమితి ।
‘ఎకకాలం చరేద్భైక్షమ్’(మ.స్మృ. ౬। ౫౫) ఇత్యాదినియమవశాదదృష్టం సిధ్యదుపవీతాదికమప్యాక్షిపతీతి చేన్నేత్యాహ —
నియమేతి ।
వివిదిషోస్తదిష్టమపి నోపవీతాద్యాక్షేపకం జ్ఞానోత్పాదకశ్రవణాద్యుపయోగిదేహస్థిత్యర్థత్వేనైవ చరితార్థత్వాదితి భావః ।
తర్హి యథాకథఞ్చిదుపనతేనాన్నేన శరీరస్థితిసంభవాద్భిక్షాచర్యం చరన్తీతి వాక్యం వ్యర్థమితి శఙ్కతే —
నియమాదృష్టస్యేతి ।
భిక్షాచర్యానువాదేన ప్రతిగ్రహాదినివృత్త్యర్థత్వాద్వాకస్య నాఽఽనర్థక్యమిత్యుత్తరమాహ —
నాన్యేతి ।
నివృత్త్యుపదేశేన వాక్యస్యార్థవత్త్వేఽపి తదుపదేశస్య నార్థవత్త్వం కూటస్థాత్మజ్ఞానేనైవ సర్వనివృత్తేః సిద్ధేరితి శఙ్కతే —
తథాఽపీతి ।
యది నిష్క్రియాత్మజ్ఞానాదశేషనివృత్తిః స్యాత్తర్హి తదస్మాభిరపి స్వీక్రియతే సత్యమిత్యఙ్గీకరోతి —
యదీతి ।
యది తు క్షుదాదిదోషప్రాబల్యాదాత్మానం నిష్క్రియమపి విస్మృత్య ప్రార్థనాదిపరో భవతి తదా నివృత్త్యుపదేశోఽపి భవత్యర్థవానితి భావః ।
ప్రాగుక్తవాక్యవిరోధాన్నివృత్త్యుపదేశోఽశక్య ఇతి చేత్తత్రాఽఽహ —
యానీతి ।
ముఖ్యపరివ్రాడ్విషయత్వే దోషం స్మారయతి —
ఇతరథేతి ।
నివృత్త్యుపదేశానుగ్రాహకత్వేన స్మృతీరుదాహరతి —
నిరాశిషమిత్యాదినా ।
అముఖ్యసంన్యాసివిషయత్వాసంభవాన్ముఖ్యపరివ్రాడ్విషయం వ్యుత్థానవాక్యమిత్యుపసంహరతి —
తస్మాదితి ।
ఇతి శబ్దో వ్యుత్థానవాక్యవ్యాఖ్యానసమాప్త్యర్థః ।