ತಸ್ಮಾದಿತ್ಯಾದಿವಾಕ್ಯಮವತಾರ್ಯ ವ್ಯಾಚಷ್ಟೇ —
ಯಸ್ಮಾದಿತ್ಯಾದಿನಾ ।
ಉಕ್ತಮೇವ ವ್ಯುತ್ಥಾನಂ ಸ್ಪಷ್ಟಯತಿ —
ದೃಷ್ಟೇತಿ ।
ವಿವೇಕವೈರಾಗ್ಯಾಭ್ಯಾಮೇಷಣಾಭ್ಯೋ ವ್ಯುತ್ಥಾಯ ಶ್ರುತ್ಯಾಚಾರ್ಯಾಭ್ಯಾಂ ಕರ್ತವ್ಯಂ ಜ್ಞಾನಂ ನಿಃಶೇಷಂ ಕೃತ್ವಾ ಬಾಲ್ಯೇನ ತಿಷ್ಠಾಸೇದಿತಿ ವ್ಯವಹಿತೇನ ಸಂಬಂಧಃ ।
ಪಾಂಡಿತ್ಯಂ ನಿರ್ವಿದ್ಯೇತ್ಯನೇನೈವ ವ್ಯುತ್ಥಾನಂ ವಿಹಿತಮಿತ್ಯಾಹ —
ಏಷಣೇತಿ ।
ತದ್ಧಿ ಪಾಂಡಿತ್ಯಮೇಷಣಾಭ್ಯೋ ವ್ಯುತ್ಥಾನಸ್ಯಾವಸಾನೇ ಸಂಭವತಿ ತದತ್ರ ವ್ಯುತ್ಥಾನವಿಧಿರಿತ್ಯರ್ಥಃ ।
ತದೇವ ಸ್ಫುಟಯತಿ —
ಏಷಣೇತ್ಯಾದಿನಾ ।
ತಾಸಾಂ ತಿರಸ್ಕಾರೇಣ ಪಾಂಡಿತ್ಯಮುದ್ಭವತಿ ತಸ್ಯೈಷಣಾಭ್ಯೋ ವಿರುದ್ಧತ್ವಾತ್ತಥಾ ಚ ಪಾಂಡಿತ್ಯಂ ನಿರ್ವಿದ್ಯೇತ್ಯತ್ರ ತಾಭ್ಯೋ ವ್ಯುತ್ಥಾನವಿಧಾನಮುಚಿತಮಿತ್ಯರ್ಥಃ ।
ವಿನಾಽಪಿ ವ್ಯುತ್ಥಾನಂ ಪಾಂಡಿತ್ಯಮುದ್ಭವಿಷ್ಯತೀತಿ ಚೇನ್ನೇತ್ಯಾಹ —
ನ ಹೀತಿ ।
ಪಾಂಡಿತ್ಯಂ ನಿರ್ವಿದ್ಯೇತ್ಯತ್ರ ವ್ಯುತ್ಥಾನವಿಧಿಮುಕ್ತಮುಪಸಂಹರತಿ —
ಇತ್ಯಾತ್ಮಜ್ಞಾನೇನೇತಿ ।
ತರ್ಹಿ ಕಿಮಿತಿ ವಿದಿತ್ವಾ ವ್ಯುತ್ಥಾಯೇತ್ಯತ್ರ ವ್ಯುತ್ಥಾನೇ ವಿಧಿರಭ್ಯುಪಗತಸ್ತತ್ರಾಽಽಹ —
ಆತ್ಮಜ್ಞಾನೇತಿ ।
ತೇನ ವ್ಯುತ್ಥಾನಸ್ಯ ಸಮಾನಕರ್ತೃಕತ್ವೇ ಕ್ತ್ವಾಪ್ರತ್ಯಯಸ್ಯೋಪಾದಾನಮೇವ ಲಿಂಗಭೂತಾ ಶ್ರುತಿಸ್ತಯಾ ದೃಢೀಕೃತಂ ನಿಯಮೇನ ಪ್ರಾಪಿತಂ ವ್ಯುತ್ಥಾನಮಿತ್ಯರ್ಥಃ ।
ಬಾಲ್ಯೇನೇತ್ಯಾದಿ ವಾಕ್ಯಮುತ್ಥಾಪ್ಯ ವ್ಯಾಕರೋತಿ —
ತಸ್ಮಾದಿತಿ ।
ವಿವೇಕಾದಿವಶಾದೇಷಣಾಭ್ಯೋ ವ್ಯುತ್ಥಾಯ ಪಾಂಡಿತ್ಯಂ ಸಂಪಾದ್ಯ ತಸ್ಮಾತ್ಪಾಂಡಿತ್ಯಾಜ್ಜ್ಞಾನಬಲಭಾವೇನ ಸ್ಥಾತುಮಿಚ್ಛೇದಿತಿ ಯೋಜನಾ ।
ಕೇಯಂ ಜ್ಞಾನಬಲಭಾವೇನ ಸ್ಥಿತಿರಿತ್ಯಾಶಂಕ್ಯ ತಾಂ ವ್ಯುತ್ಪಾದಯತಿ —
ಸಾಧನೇತ್ಯಾದಿನಾ ।
ವಿದ್ವಾನಿತಿ ವಿವೇಕಿತ್ವೋಕ್ತಿಃ ।
ಯಥೋಕ್ತಬಲಭಾವಾವಷ್ಟಂಭೇ ಕರಣಾನಾಂ ವಿಷಯಪಾರವಶ್ಯನಿವೃತ್ತ್ಯಾ ಪುರುಷಸ್ಯಾಪಿ ತತ್ಪಾರವಶ್ಯನಿವೃತ್ತಿಃ ಫಲತೀತ್ಯಾಹ —
ತದಾಶ್ರಯಣೇ ಹೀತಿ ।
ಉಕ್ತಮೇವಾರ್ಥಂ ವ್ಯತಿರೇಕಮುಖೇನ ವಿಶದಯತಿ —
ಜ್ಞಾನಬಲೇತಿ ।
ನನ್ವದ್ಯಾಪಿ ಜ್ಞಾನಸ್ಯ ಬಲಂ ಕೀದೃಗಿತಿ ನ ಜ್ಞಾಯತೇ ತತ್ರಾಽಽಹ —
ಬಲಂ ನಾಮೇತಿ ।
ಬಾಲ್ಯವಾಕ್ಯಾರ್ಥಮುಪಸಂಹರತಿ —
ಅತ ಇತಿ ।
ಯಥಾ ಜ್ಞಾನಬಲೇನ ವಿಷಯಾಭಿಮುಖೀ ತದ್ವ್ಯಾಪಕೇ ದೃಷ್ಟಿಸ್ತಿರಸ್ಕ್ರಿಯತೇ ತಥೇತಿ ಯಾವತ್ । ಆತ್ಮನಾ ತದ್ವಿಜ್ಞಾನಾತಿಶಯೇನೇತ್ಯರ್ಥಃ । ವೀರ್ಯಂ ವಿಷಯದೃಷ್ಟಿತಿರಸ್ಕರಣಸಾಮರ್ಥ್ಯಮಿತ್ಯೇತತ್ । ಬಲಹೀನೇನ ವಿಷಯದೃಷ್ಟಿತಿರಸ್ಕರಣಸಾಮರ್ಥ್ಯರಹಿತೇನಾಯಮಾತ್ಮಾ ನ ಲಭ್ಯೋ ನ ಶಕ್ಯಃ ಸಾಕ್ಷಾತ್ಕರ್ತುಮಿತ್ಯರ್ಥಃ ।
ಬಾಲ್ಯಂ ಚೇತ್ಯಾದಿ ವಾಕ್ಯಮಾದಾಯ ವ್ಯಾಚಷ್ಟೇ —
ಬಾಲ್ಯಂ ಚೇತಿ ।
ಪೂರ್ವೋಕ್ತಯೋರುತ್ತರತ್ರ ಹೇತುತ್ವದ್ಯೋತನಾರ್ಥೋಽಥಶಬ್ದಃ ।
ತದೇವೋಪಪಾದಯತಿ —
ಏತಾವದ್ಧೀತಿ ।
ವಾಕ್ಯಾಂತರಮುತ್ಥಾಪ್ಯ ವ್ಯಾಕರೋತಿ —
ಅಮೌನಂ ಚೇತ್ಯಾದಿನಾ ।
ಮೌನಾಮೌನಯೋರ್ಬ್ರಾಹ್ಮಣ್ಯಂ ಪ್ರತಿ ಸಾಮಗ್ರೀತ್ವದ್ಯೋತಕೋಽಥಶಬ್ದಃ ।
ಬ್ರಾಹ್ಮಣ್ಯಮುಪಪಾದಯತಿ —
ಬ್ರಹ್ಮೈವೇತಿ ।
ಆಚಾರ್ಯಪರಿಚರ್ಯಾಪೂರ್ವಕಂ ವೇದಾಂತಾನಾಂ ತಾತ್ಪರ್ಯಾವಧಾರಣಂ ಪಾಂಡಿತ್ಯಮ್ । ಯುಕ್ತಿತೋಽನಾತ್ಮದೃಷ್ಟಿತಿರಸ್ಕಾರೋ ಬಾಲ್ಯಮ್ । ‘ಅಹಮಾತ್ಮಾ ಪರಂ ಬ್ರಹ್ಮ ನ ಮತ್ತೋಽನ್ಯದಸ್ತಿ ಕಿಂಚನ’ ಇತಿ ಮನಸೈವಾನುಸಂಧಾನಂ ಮೌನಮ್ । ಮಹಾವಾಕ್ಯಾರ್ಥಾವಗತಿರ್ಬ್ರಾಹ್ಮಣ್ಯಮಿತಿ ವಿಭಾಗಃ ।
ಪ್ರಾಗಪಿ ಪ್ರಸಿದ್ಧಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣ್ಯಮಿತಿ ಚೇತ್ತತ್ರಾಽಽಹ —
ನಿರುಪಚರಿತಮಿತಿ ।
ಬ್ರಹ್ಮವಿದಃ ಸಮಾಚಾರಂ ಪೃಚ್ಛತಿ —
ಸ ಇತಿ ।
ಅನಿಯತಂ ತಸ್ಯ ಚರಣಮಿತ್ಯುತ್ತರಮಾಹ —
ಯೇನೇತಿ ।
ಉಕ್ತಲಕ್ಷಣತ್ವಂ ಕೃತಕೃತ್ಯತ್ವಮ್ ।
ಅವ್ಯವಸ್ಥಿತಂ ಚರಣಮಿಚ್ಛತೋ ಬ್ರಹ್ಮವಿದೋ ಯಥೇಷ್ಟಚೇಷ್ಟಾಽಭೀಷ್ಟಾ ಸ್ಯಾತ್ತಥಾ ಚ ‘ಯದ್ಯದಾಚರತಿ ಶ್ರೇಷ್ಠಃ’ (ಭ. ಗೀ. ೩-೨೧) ಇತಿ ಸ್ಮೃತೇರಿತರೇಷಾಮಪ್ಯಾಚಾರೇಽನಾದರಃ ಸ್ಯಾದಿತ್ಯಾಶಂಕ್ಯಾಽಽಹ —
ಯೇನ ಕೇನಚಿದಿತಿ ।
ವಿಹಿತಮಾಚರತೋ ನಿಷಿದ್ಧಂ ಚ ತ್ಯಜತಃ ಶುದ್ಧಬುದ್ಧೇಃ ಶ್ರುತಾದ್ವಾಕ್ಯಾತ್ಸಮ್ಯಗ್ಧೀರುತ್ಪದ್ಯತೇ ತಸ್ಯ ಚ ವಾಸನಾವಸಾದ್ವ್ಯವಸ್ಥಿತೈವ ಚೇಷ್ಟಾ ನಾವ್ಯವಸ್ಥಿತೇತಿ ನ ಯಥೇಷ್ಟಾಚರಣಪ್ರಯುಕ್ತೋ ದೋಷ ಇತ್ಯರ್ಥಃ ।
ಅತೋಽನ್ಯದಿತ್ಯಾದಿ ವ್ಯಾಕರೋತಿ —
ಅತ ಇತಿ ।
ಸ್ವಪ್ನೇತ್ಯಾದಿ ಬಹುದೃಷ್ಟಾಂತೋಪಾದಾನಂ ದಾರ್ಷ್ಟಾಂತಿಕಸ್ಯ ಬಹುರೂಪತ್ವದ್ಯೋತನಾರ್ಥಮ್ ।
ಅತೋಽನ್ಯದಿತಿ ಕುತೋ ವಿಶೇಷಣಮಿತ್ಯಾಶಂಕ್ಯಾಽಽಹ —
ಆತ್ಮೈವೇತಿ ॥೧॥