ಪೂರ್ವಬ್ರಾಹ್ಮಣಯೋರಾತ್ಮನಃ ಸರ್ವಾಂತರತ್ವಮುಕ್ತಂ ತನ್ನಿರ್ಣಯಾರ್ಥಮುತ್ತರಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣತ್ರಯಮಿತಿ ಸಂಗತಿಮಾಹ —
ಯತ್ಸಾಕ್ಷಾದಿತಿ ।
ಉಕ್ತಮೇವ ಸಂಬಂಧಂ ವಿವೃಣೋತಿ —
ಪೃಥಿವ್ಯಾದೀನೀತಿ ।
ಅಂತರ್ಬಹಿರ್ಭಾವೇನ ಸೂಕ್ಷ್ಮಸ್ಥೂಲತಾರತಮ್ಯಕ್ರಮೇಣೇತ್ಯರ್ಥಃ । ಬಾಹ್ಯಂ ಬಾಹ್ಯಮಿತಿ ವೀಪ್ಸೋಪರಿಷ್ಟಾತ್ತಚ್ಛಬ್ದೋ ದ್ರಷ್ಟವ್ಯೋ ಯತ್ತದೋರ್ನಿತ್ಯಸಂಬಂಧಾತ್ । ನಿರಾಕುರ್ವನ್ಯಥಾ ಮುಮುಕ್ಷುಃ ಸರ್ವಾಂತರಮಾತ್ಮಾನಂ ಪ್ರತಿಪದ್ಯತೇ ತಥಾ ಸ ಯಥೋಕ್ತವಿಶೇಷಣೋ ದರ್ಶಯಿತವ್ಯ ಇತ್ಯುತ್ತರಗ್ರಂಥಾರಂಭ ಇತಿ ಯೋಜನಾ । ಕಹೋಲಪ್ರಶ್ನನಿರ್ಣಯಾನಂತರ್ಯಮಥಶಬ್ದಾರ್ಥಃ । ಯತ್ಪಾರ್ಥಿವಂ ಧಾತುಜಾತಂ ತದಿದಂ ಸರ್ವಮಪ್ಸ್ವಿತ್ಯಾದಿ ಯೋಜನೀಯಮ್ ।
ಪದಾರ್ಥಮುಕ್ತ್ವಾ ವಾಕ್ಯಾರ್ಥಮಾಹ —
ಅದ್ಭಿರಿತಿ ।
ಪಾರ್ಥಿವಸ್ಯ ಧಾತುಜಾತಸ್ಯಾದ್ಭಿರ್ವ್ಯಾಪ್ತ್ಯಭಾವೇ ದೋಷಮಾಹ —
ಅನ್ಯಥೇತಿ ।
ಕಿಮತ್ರ ಗಾರ್ಗ್ಯಾ ವಿವಕ್ಷಿತಮಿತಿ ತದಾಹ —
ಇದಂ ತಾವದಿತಿ ।
ತದೇವ ದರ್ಶಯಿತುಂ ವ್ಯಾಪ್ತಿಮಾಹ —
ಯತ್ಕಾರ್ಯಮಿತಿ ।
ಕಾರಣೇನ ವ್ಯಾಪಕೇನೇತಿ ಶೇಷಃ । ಯತ್ಕಾರ್ಯಂ ತತ್ಕಾರಣೇನ ವ್ಯಾಪ್ತಂ ಯತ್ಪರಿಚ್ಛಿನ್ನಂ ತದ್ವ್ಯಾಪಕೇನ ವ್ಯಾಪ್ತಂ ಯಚ್ಚ ಸ್ಥಲಂ ತತ್ಸೂಕ್ಷ್ಮೇಣ ವ್ಯಾಪ್ತಮಿತಿ ತ್ರಿಪ್ರಕಾರಾ ವ್ಯಾಪ್ತಿಃ । ಇತಿ ಶಬ್ದಸ್ತತ್ಸಮಾಪ್ತ್ಯರ್ಥಃ ।
ವ್ಯಾಪ್ತಿಭೂಮಿಮಾಹ —
ಯಥೇತಿ ।
ಸಂಪ್ರತ್ಯನುಮಾನಮಾಹ —
ತಥೇತಿ ।
ಪೂರ್ವಂ ಪೂರ್ವಮಿತ್ಯಬಾದೇರ್ಧರ್ಮಿಣೋ ನಿರ್ದೇಶಃ । ಉತ್ತರೇಣೋತ್ತರೇಣ ವಾಯ್ವಾದಿಕಾರಣೇನಾಪರಿಚ್ಛಿನ್ನೇನ ಸೂಕ್ಷ್ಮೇಣ ವ್ಯಾಪ್ತಮಿತಿ ಶೇಷಃ। ವಿಮತಂ ಕಾರಣೇನ ವ್ಯಾಪಕೇನ ಸೂಕ್ಷ್ಮೇಣ ವ್ಯಾಪ್ತಂ ಕಾರ್ಯತ್ವಾತ್ಪರಿಚ್ಛಿನ್ನತ್ವಾತ್ಸ್ಥೂಲತ್ವಾಚ್ಚ ಪೃಥಿವೀವದಿತ್ಯರ್ಥಃ ।
ಸರ್ವಾಂತರಾದಾತ್ಮನೋಽರ್ವಾಗುಕ್ತನ್ಯಾಯಂ ಸರ್ವತ್ರ ಸಂಚಾರಯತಿ —
ಇತ್ಯೇಷ ಇತಿ ।
ನನು ತಥಾಽಪಿ ಭೂತಪಂಚಕವ್ಯತಿರಿಕ್ತಾನಾಂ ಗಂಧರ್ವಲೋಕಾದೀನಾಮಪ್ಯಾಂತರತ್ವೇನೋಪದೇಶಾತ್ಕಥಂ ಭೂತಪಂಚಕವ್ಯುದಾಸೇನ ಸರ್ವಾಂತರಪ್ರತಿಪತ್ತಿರ್ವಿವಕ್ಷಿತೇತಿ ತತ್ರಾಽಽಹ —
ತತ್ರೇತಿ ।
ಉಕ್ತನೀತ್ಯಾ ಪ್ರಶ್ನಾರ್ಥೇ ಸ್ಥಿತೇ ಸತೀತಿ ಯಾವತ್ । ಭೂತಾತ್ಮಸ್ಥಿತಿನಿರ್ಧಾರಣೇ ವಾ ಸಪ್ತಮೀ ।
ಅಥ ಪರಮಾತ್ಮಾನಂ ಭೂತಾನಿ ಚ ಹಿತ್ವಾ ಪೃಥಗೇವ ಗಂಧರ್ವಲೋಕಾದೀನಿ ವಸ್ತ್ವಂತರಾಣಿ ಭವಿಷ್ಯಂತಿ ನೇತ್ಯಾಹ —
ನ ಚೇತಿ ।
ಗಂಧರ್ವಲೋಕಾದೀನ್ಯಪಿ ಭೂತಾನಾಮೇವಾವಸ್ಥಾವಿಶೇಷಾಸ್ತತಃ ಸತ್ಯಂ ಭೂತಪಂಚಕಂ ತಸ್ಯ ಸತ್ಯಂ ಪರಂ ಬ್ರಹ್ಮ ನಾನ್ಯದಂತರಾಲೇ ಪ್ರತಿಪತ್ತವ್ಯಮಿತ್ಯನ್ಯಪ್ರತಿಷೇಧಾರ್ಥೋ ಚ ಶಬ್ದೌ ।
ತಾತ್ಪರ್ಯಮುಕ್ತ್ವಾ ಪ್ರಶ್ನಮುತ್ಥಾಪ್ಯ ತದಕ್ಷರಾಣಿ ವ್ಯಾಕರೋತಿ —
ಕಸ್ಮಿನ್ನಿತ್ಯಾದಿನಾ ।
ಕಸ್ಮಿನ್ನು ಖಲು ವಾಯುರಿತ್ಯಾದಾವುಕ್ತನ್ಯಾಯಮತಿದಿಶತಿ —
ಏವಮಿತಿ ।
ವಾಯಾವಿತ್ಯಯುಕ್ತಾ ಪ್ರತ್ಯುಕ್ತಿರಪಾಮಗ್ನಿಕಾರ್ಯತ್ವಾದಗ್ನಾವಿತಿ ವಕ್ತವ್ಯತ್ವಾದಿತಿ ಶಂಕತೇ —
ನನ್ವಿತಿ ।
ಅಗ್ನೇರುದಕವ್ಯಾಪಕತ್ವೇಽಪಿ ಕಾಷ್ಠವಿದ್ಯುದಾದಿಪಾರತಂತ್ರ್ಯಾತ್ಸ್ವತಂತ್ರೇಣ ಕೇನಚಿದಪಾಂ ವ್ಯಾಪ್ತಿರ್ವಕ್ತವ್ಯೇತ್ಯಗ್ನಿಂ ಹಿತ್ವಾ ತತ್ಕರಣೇ ವಾಯಾವಿತ್ಯುಕ್ತಂ ವಾಯೋಶ್ಚ ಸ್ವಕಾರಣತಂತ್ರತ್ವೇಽಪಿ ನೋದಕತಂತ್ರತೇತಿ ತದ್ವ್ಯಾಪಕತ್ವಸಿದ್ಧಿರಿತ್ಯುತ್ತರಮಾಹ —
ನೈಷ ದೋಷ ಇತ್ಯಾದಿನಾ ।
ಅಂತರಿಕ್ಷಲೋಕಶಬ್ದಾರ್ಥಮಾಹ —
ತಾನ್ಯೇವೇತಿ ।
ಪ್ರಜಾಪತಿಲೋಕಶಬ್ದಾರ್ಥಂ ಕಥಯತಿ —
ವಿರಾಡಿತಿ ।
ಅಂತರಿಕ್ಷಲೋಕಾದೀನಾಂ ಪ್ರತ್ಯೇಕಮೇಕತ್ವಾತ್ಕುತೋ ಬಹುವಚನಮಿತ್ಯಾಶಂಕ್ಯಾಽಽಹ —
ಸರ್ವತ್ರ ಹೀತಿ ।
ಪೂರ್ವವದನುಮಾನೇನ ಸೂತ್ರಂ ಪೃಚ್ಛಂತೀಂ ಗಾರ್ಗೀಂ ಪ್ರತಿಷೇಧತಿ —
ಸ ಹೋವಾಚೇತ್ಯಾದಿನಾ ।
ಉಕ್ತಮೇವ ಸ್ಪಷ್ಟಯನ್ವಾಕ್ಯಾರ್ಥಮಾಹ —
ಆಗಮೇನೇತಿ ।
ಪ್ರತಿಷೇಧಾತಿಕ್ರಮೇ ದೋಷಮಾಹ —
ಪೃಚ್ಛಂತ್ಯಾಶ್ಚೇತಿ ।
ಮೂರ್ಧಪಾತಪ್ರಸಂಗಂ ಪ್ರಕಟಯನ್ಪ್ರತಿಷೇಧಮುಪಸಂಹರತಿ —
ದೇವತಾಯಾ ಇತ್ಯಾದಿನಾ ॥೧॥