ಅಥ ಹೈನಮುದ್ದಾಲಕ ಆರುಣಿಃ ಪಪ್ರಚ್ಛ ಯಾಜ್ಞವಲ್ಕ್ಯೇತಿ ಹೋವಾಚ ಮದ್ರೇಷ್ವವಸಾಮ ಪತಂಜಲಸ್ಯ ಕಾಪ್ಯಸ್ಯ ಗೃಹೇಷು ಯಜ್ಞಮಧೀಯಾನಾಸ್ತಸ್ಯಾಸೀದ್ಭಾರ್ಯಾ ಗಂಧರ್ವಗೃಹೀತಾ ತಮಪೃಚ್ಛಾಮ ಕೋಽಸೀತಿ ಸೋಽಬ್ರವೀತ್ಕಬಂಧ ಆಥರ್ವಣ ಇತಿ ಸೋಽಬ್ರವೀತ್ಪತಂಜಲಂ ಕಾಪ್ಯಂ ಯಾಜ್ಞಿಕಾಂಶ್ಚ ವೇತ್ಥ ನು ತ್ವಂ ಕಾಪ್ಯ ತತ್ಸೂತ್ರಂ ಯೇನಾಯಂ ಚ ಲೋಕಃ ಪರಶ್ಚ ಲೋಕಃ ಸರ್ವಾಣಿ ಚ ಭೂತಾನಿ ಸಂದೃಬ್ಧಾನಿ ಭವಂತೀತಿ ಸೋಽಬ್ರವೀತ್ಪತಂಜಲಃ ಕಾಪ್ಯೋ ನಾಹಂ ತದ್ಭಗವನ್ವೇದೇತಿ ಸೋಽಬ್ರವೀತ್ಪತಂಜಲಂ ಕಾಪ್ಯಂ ಯಾಜ್ಞಿಕಾಂಶ್ಚ ವೇತ್ಥ ನು ತ್ವಂ ಕಾಪ್ಯ ತಮಂತರ್ಯಾಮಿಣಂ ಯ ಇಮಂ ಚ ಲೋಕಂ ಪರಂ ಚ ಲೋಕಂ ಸರ್ವಾಣಿ ಚ ಭೂತಾನಿ ಯೋಽಂತರೋ ಯಮಯತೀತಿ ಸೋಽಬ್ರವೀತ್ಪತಂಜಲಃ ಕಾಪ್ಯೋ ನಾಹಂ ತಂ ಭಗವನ್ವೇದೇತಿ ಸೋಽಬ್ರವೀತ್ಪತಂಜಲಂ ಕಾಪ್ಯಂ ಯಾಜ್ಞಿಕಾಂಶ್ಚ ಯೋ ವೈ ತತ್ಕಾಪ್ಯ ಸೂತ್ರಂ ವಿದ್ಯಾತ್ತಂ ಚಾಂತರ್ಯಾಮಿಣಮಿತಿ ಸ ಬ್ರಹ್ಮವಿತ್ಸ ಲೋಕವಿತ್ಸ ದೇವವಿತ್ಸ ವೇದವಿತ್ಸ ಭೂತವಿತ್ಸ ಆತ್ಮವಿತ್ಸ ಸರ್ವವಿದಿತಿ ತೇಭ್ಯೋಽಬ್ರವೀತ್ತದಹಂ ವೇದ ತಚ್ಚೇತ್ತ್ವಂ ಯಾಜ್ಞವಲ್ಕ್ಯ ಸೂತ್ರಮವಿದ್ವಾಂಸ್ತಂ ಚಾಂತರ್ಯಾಮಿಣಂ ಬ್ರಹ್ಮಗವೀರುದಜಸೇ ಮೂರ್ಧಾ ತೇ ವಿಪತಿಷ್ಯತೀತಿ ವೇದ ವಾ ಅಹಂ ಗೌತಮ ತತ್ಸೂತ್ರಂ ತಂ ಚಾಂತರ್ಯಾಮಿಣಮಿತಿ ಯೋ ವಾ ಇದಂ ಕಶ್ಚಿದ್ಬ್ರೂಯಾದ್ವೇದ ವೇದೇತಿ ಯಥಾ ವೇತ್ಥ ತಥಾ ಬ್ರೂಹೀತಿ ॥ ೧ ॥
ಇದಾನೀಂ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕಾನಾಮ್ ಅಂತರತಮಂ ಸೂತ್ರಂ ವಕ್ತವ್ಯಮಿತಿ ತದರ್ಥ ಆರಂಭಃ ; ತಚ್ಚ ಆಗಮೇನೈವ ಪ್ರಷ್ಟವ್ಯಮಿತಿ ಇತಿಹಾಸೇನ ಆಗಮೋಪನ್ಯಾಸಃ ಕ್ರಿಯತೇ — ಅಥ ಹೈನಮ್ ಉದ್ದಾಲಕೋ ನಾಮತಃ, ಅರುಣಸ್ಯಾಪತ್ಯಮ್ ಆರುಣಿಃ ಪಪ್ರಚ್ಛ ; ಯಾಜ್ಞವಲ್ಕ್ಯೇತಿ ಹೋವಾಚ ; ಮದ್ರೇಷು ದೇಶೇಷು ಅವಸಾಮ ಉಷಿತವಂತಃ, ಪತಂಜಲಸ್ಯ — ಪತಂಜಲೋ ನಾಮತಃ — ತಸ್ಯೈವ ಕಪಿಗೋತ್ರಸ್ಯ ಕಾಪ್ಯಸ್ಯ ಗೃಹೇಷು ಯಜ್ಞಮಧೀಯಾನಾಃ ಯಜ್ಞಶಾಸ್ತ್ರಾಧ್ಯಯನಂ ಕುರ್ವಾಣಾಃ । ತಸ್ಯ ಆಸೀತ್ ಭಾರ್ಯಾ ಗಂಧರ್ವಗೃಹೀತಾ ; ತಮಪೃಚ್ಛಾಮ — ಕೋಽಸೀತಿ । ಸೋಽಬ್ರವೀತ್ — ಕಬಂಧೋ ನಾಮತಃ, ಅಥರ್ವಣೋಽಪತ್ಯಮ್ ಆಥರ್ವಣ ಇತಿ । ಸೋಽಬ್ರವೀದ್ಗಂಧರ್ವಃ ಪತಂಜಲಂ ಕಾಪ್ಯಂ ಯಾಜ್ಞಿಕಾಂಶ್ಚ ತಚ್ಛಿಷ್ಯಾನ್ — ವೇತ್ಥ ನು ತ್ವಂ ಹೇ ಕಾಪ್ಯ ಜಾನೀಷೇ ತತ್ಸೂತ್ರಮ್ ; ಕಿಂ ತತ್ ? ಯೇನ ಸೂತ್ರೇಣ ಅಯಂ ಚ ಲೋಕಃ ಇದಂ ಚ ಜನ್ಮ, ಪರಶ್ಚ ಲೋಕಃ ಪರಂ ಚ ಪ್ರತಿಪತ್ತವ್ಯಂ ಜನ್ಮ, ಸರ್ವಾಣಿ ಚ ಭೂತಾನಿ ಬ್ರಹ್ಮಾದಿಸ್ತಂಬಪರ್ಯಂತಾನಿ, ಸಂದೃಬ್ಧಾನಿ ಸಂಗ್ರಥಿತಾನಿ ಸ್ರಗಿವ ಸೂತ್ರೇಣ ವಿಷ್ಟಬ್ಧಾನಿ ಭವಂತಿ ಯೇನ — ತತ್ ಕಿಂ ಸೂತ್ರಂ ವೇತ್ಥ । ಸೋಽಬ್ರವೀತ್ ಏವಂ ಪೃಷ್ಟಃ ಕಾಪ್ಯಃ — ನಾಹಂ ತದ್ಭಗವನ್ವೇದೇತಿ — ತತ್ ಸೂತ್ರಂ ನಾಹಂ ಜಾನೇ ಹೇ ಭಗವನ್ನಿತಿ ಸಂಪೂಜಯನ್ನಾಹ । ಸೋಽಬ್ರವೀತ್ ಪುನರ್ಗಂಧರ್ವಃ ಉಪಾಧ್ಯಾಯಮಸ್ಮಾಂಶ್ಚ — ವೇತ್ಥ ನು ತ್ವಂ ಕಾಪ್ಯ ತಮಂತರ್ಯಾಮಿಣಮ್ — ಅಂತರ್ಯಾಮೀತಿ ವಿಶೇಷ್ಯತೇ — ಯ ಇಮಂ ಚ ಲೋಕಂ ಪರಂ ಚ ಲೋಕಂ ಸರ್ವಾಣಿ ಚ ಭೂತಾನಿ ಯಃ ಅಂತರಃ ಅಭ್ಯಂತರಃ ಸನ್ ಯಮಯತಿ ನಿಯಮಯತಿ, ದಾರುಯಂತ್ರಮಿವ ಭ್ರಾಮಯತಿ, ಸ್ವಂ ಸ್ವಮುಚಿತವ್ಯಾಪಾರಂ ಕಾರಯತೀತಿ । ಸೋಽಬ್ರವೀದೇವಮುಕ್ತಃ ಪತಂಜಲಃ ಕಾಪ್ಯಃ — ನಾಹಂ ತಂ ಜಾನೇ ಭಗವನ್ನಿತಿ ಸಂಪೂಜಯನ್ನಾಹ । ಸೋಽಬ್ರವೀತ್ಪುನರ್ಗಂಧರ್ವಃ ; ಸೂತ್ರತದಂತರ್ಗತಾಂತರ್ಯಾಮಿಣೋರ್ವಿಜ್ಞಾನಂ ಸ್ತೂಯತೇ — ಯಃ ಕಶ್ಚಿದ್ವೈ ತತ್ ಸೂತ್ರಂ ಹೇ ಕಾಪ್ಯ ವಿದ್ಯಾತ್ ವಿಜಾನೀಯಾತ್ ತಂ ಚ ಅಂತರ್ಯಾಮಿಣಂ ಸೂತ್ರಾಂತರ್ಗತಂ ತಸ್ಯೈವ ಸೂತ್ರಸ್ಯ ನಿಯಂತಾರಂ ವಿದ್ಯಾತ್ ಯಃ ಇತ್ಯೇವಮುಕ್ತೇನ ಪ್ರಕಾರೇಣ — ಸ ಹಿ ಬ್ರಹ್ಮವಿತ್ ಪರಮಾತ್ಮವಿತ್ , ಸ ಲೋಕಾಂಶ್ಚ ಭೂರಾದೀನಂತರ್ಯಾಮಿಣಾ ನಿಯಮ್ಯಮಾನಾನ್ ಲೋಕಾನ್ ವೇತ್ತಿ, ಸ ದೇವಾಂಶ್ಚಾಗ್ನ್ಯಾದೀನ್ ಲೋಕಿನಃ ಜಾನಾತಿ, ವೇದಾಂಶ್ಚ ಸರ್ವಪ್ರಮಾಣಭೂತಾನ್ವೇತ್ತಿ, ಭೂತಾನಿ ಚ ಬ್ರಹ್ಮಾದೀನಿ ಸೂತ್ರೇಣ ಧ್ರಿಯಮಾಣಾನಿ ತದಂತರ್ಗತೇನಾಂತರ್ಯಾಮಿಣಾ ನಿಯಮ್ಯಮಾನಾನಿ ವೇತ್ತಿ, ಸ ಆತ್ಮಾನಂ ಚ ಕರ್ತೃತ್ವಭೋಕ್ತೃತ್ವವಿಶಿಷ್ಟಂ ತೇನೈವಾಂತರ್ಯಾಮಿಣಾ ನಿಯಮ್ಯಮಾನಂ ವೇತ್ತಿ, ಸರ್ವಂ ಚ ಜಗತ್ ತಥಾಭೂತಂ ವೇತ್ತಿ — ಇತಿ ; ಏವಂ ಸ್ತುತೇ ಸೂತ್ರಾಂತರ್ಯಾಮಿವಿಜ್ಞಾನೇ ಪ್ರಲುಬ್ಧಃ ಕಾಪ್ಯೋಽಭಿಮುಖೀಭೂತಃ, ವಯಂ ಚ ; ತೇಭ್ಯಶ್ಚ ಅಸ್ಮಭ್ಯಮ್ ಅಭಿಮುಖೀಭೂತೇಭ್ಯಃ ಅಬ್ರವೀದ್ಗಂಧರ್ವಃ ಸೂತ್ರಮಂತರ್ಯಾಮಿಣಂ ಚ ; ತದಹಂ ಸೂತ್ರಾಂತರ್ಯಾಮಿವಿಜ್ಞಾನಂ ವೇದ ಗಂಧರ್ವಾಲ್ಲಬ್ಧಾಗಮಃ ಸನ್ ; ತಚ್ಚೇತ್ ಯಾಜ್ಞವಲ್ಕ್ಯ ಸೂತ್ರಮ್ , ತಂ ಚಾಂತರ್ಯಾಮಿಣಮ್ ಅವಿದ್ವಾಂಶ್ಚೇತ್ , ಅಬ್ರಹ್ಮವಿತ್ಸನ್ ಯದಿ ಬ್ರಹ್ಮಗವೀರುದಜಸೇ ಬ್ರಹ್ಮವಿದಾಂ ಸ್ವಭೂತಾ ಗಾ ಉದಜಸ ಉನ್ನಯಸಿ ತ್ವಮ್ ಅನ್ಯಾಯೇನ, ತತೋ ಮಚ್ಛಾಪದಗ್ಧಸ್ಯ ಮೂರ್ಧಾ ಶಿರಃ ತೇ ತವ ವಿಸ್ಪಷ್ಟಂ ಪತಿಷ್ಯತಿ । ಏವಮುಕ್ತೋ ಯಾಜ್ಞವಲ್ಕ್ಯ ಆಹ — ವೇದ ಜಾನಾಮಿ ಅಹಮ್ , ಹೇ ಗೌತಮೇತಿ ಗೋತ್ರತಃ, ತತ್ಸೂತ್ರಮ್ — ಯತ್ ಗಂಧರ್ವಸ್ತುಭ್ಯಮುಕ್ತವಾನ್ ; ಯಂ ಚ ಅಂತರ್ಯಾಮಿಣಂ ಗಂಧರ್ವಾದ್ವಿದಿತವಂತೋ ಯೂಯಮ್ , ತಂ ಚ ಅಂತರ್ಯಾಮಿಣಂ ವೇದ ಅಹಮ್ — ಇತಿ ; ಏವಮುಕ್ತೇ ಪ್ರತ್ಯಾಹ ಗೌತಮಃ — ಯಃ ಕಶ್ಚಿತ್ಪ್ರಾಕೃತ ಇದಂ ಯತ್ತ್ವಯೋಕ್ತಂ ಬ್ರೂಯಾತ್ — ಕಥಮ್ ? ವೇದ ವೇದೇತಿ — ಆತ್ಮಾನಂ ಶ್ಲಾಘಯನ್ , ಕಿಂ ತೇನ ಗರ್ಜಿತೇನ ? ಕಾರ್ಯೇಣ ದರ್ಶಯ ; ಯಥಾ ವೇತ್ಥ, ತಥಾ ಬ್ರೂಹೀತಿ ॥