ப்³ருஹதா³ரண்யகோபநிஷத்³பா⁴ஷ்யம்
த்ருதீயோ(அ)த்⁴யாய:பஞ்சமம் ப்³ராஹ்மணம்
ஆநந்த³கி³ரிடீகா (ப்³ருஹதா³ரண்யக)
 
அத² ஹைநம் கஹோல: கௌஷீதகேய: பப்ரச்ச² யாஜ்ஞவல்க்யேதி ஹோவாச யதே³வ ஸாக்ஷாத³பரோக்ஷாத்³ப்³ரஹ்ம ய ஆத்மா ஸர்வாந்தரஸ்தம் மே வ்யாசக்ஷ்வேத்யேஷ த ஆத்மா ஸர்வாந்தர: । கதமோ யாஜ்ஞவல்க்ய ஸர்வாந்தரோ யோ(அ)ஶநாயாபிபாஸே ஶோகம் மோஹம் ஜராம் ம்ருத்யுமத்யேதி । ஏதம் வை தமாத்மாநம் விதி³த்வா ப்³ராஹ்மணா: புத்ரைஷணாயாஶ்ச வித்தைஷணாயாஶ்ச லோகைஷணாயாஶ்ச வ்யுத்தா²யாத² பி⁴க்ஷாசர்யம் சரந்தி யா ஹ்யேவ புத்ரைஷணா ஸா வித்தைஷணா யா வித்தைஷணா ஸா லோகைஷணோபே⁴ ஹ்யேதே ஏஷணே ஏவ ப⁴வத: । தஸ்மாத்³ப்³ராஹ்மண: பாண்டி³த்யம் நிர்வித்³ய பா³ல்யேந திஷ்டா²ஸேத் । பா³ல்யம் ச பாண்டி³த்யம் ச நிர்வித்³யாத² முநிரமௌநம் ச மௌநம் ச நிர்வித்³யாத² ப்³ராஹ்மண: ஸ ப்³ராஹ்மண: கேந ஸ்யாத்³யேந ஸ்யாத்தேநேத்³ருஶ ஏவாதோ(அ)ந்யதா³ர்தம் ததோ ஹ கஹோல: கௌஷீதகேய உபரராம ॥ 1 ॥
யஸ்மாத் பூர்வே ப்³ராஹ்மணா ஏதமாத்மாநம் அஸாத⁴நப²லஸ்வபா⁴வம் விதி³த்வா ஸர்வஸ்மாத் ஸாத⁴நப²லஸ்வரூபாத் ஏஷணாலக்ஷணாத் வ்யுத்தா²ய பி⁴க்ஷாசர்யம் சரந்தி ஸ்ம, த்³ருஷ்டாத்³ருஷ்டார்த²ம் கர்ம தத்ஸாத⁴நம் ச ஹித்வா — தஸ்மாத் அத்³யத்வே(அ)பி ப்³ராஹ்மண: ப்³ரஹ்மவித் , பாண்டி³த்யம் பண்டி³தபா⁴வம் , ஏததா³த்மவிஜ்ஞாநம் பாண்டி³த்யம் , தத் நிர்வித்³ய நி:ஶேஷம் விதி³த்வா, ஆத்மவிஜ்ஞாநம் நிரவஶேஷம் க்ருத்வேத்யர்த²: — ஆசார்யத ஆக³மதஶ்ச ஏஷணாப்⁴யோ வ்யுத்தா²ய — ஏஷணாவ்யுத்தா²நாவஸாநமேவ ஹி தத்பாண்டி³த்யம் , ஏஷணாதிரஸ்காரோத்³ப⁴வத்வாத் ஏஷணாவிருத்³த⁴த்வாத் ; ஏஷணாமதிரஸ்க்ருத்ய ந ஹ்யாத்மவிஷயஸ்ய பாண்டி³த்யஸ்யோத்³ப⁴வ இதி ஆத்மஜ்ஞாநேநைவ விஹிதமேஷணாவ்யுத்தா²நம் ஆத்மஜ்ஞாநஸமாநகர்த்ருகத்வாப்ரத்யயோபாதா³நலிங்க³ஶ்ருத்யா த்³ருடீ⁴க்ருதம் । தஸ்மாத் ஏஷணாப்⁴யோ வ்யுத்தா²ய ஜ்ஞாநப³லபா⁴வேந பா³ல்யேந திஷ்டா²ஸேத் ஸ்தா²துமிச்சே²த் ; ஸாத⁴நப²லாஶ்ரயணம் ஹி ப³லம் இதரேஷாமநாத்மவிதா³ம் ; தத்³ப³லம் ஹித்வா வித்³வாந் அஸாத⁴நப²லஸ்வரூபாத்மவிஜ்ஞாநமேவ ப³லம் தத்³பா⁴வமேவ கேவலம் ஆஶ்ரயேத் , ததா³ஶ்ரயணே ஹி கரணாநி ஏஷணாவிஷயே ஏநம் ஹ்ருத்வா ஸ்தா²பயிதும் நோத்ஸஹந்தே ; ஜ்ஞாநப³லஹீநம் ஹி மூட⁴ம் த்³ருஷ்டாத்³ருஷ்டவிஷயாயாமேஷணாயாமேவ ஏநம் கரணாநி நியோஜயந்தி ; ப³லம் நாம ஆத்மவித்³யயா அஶேஷவிஷயத்³ருஷ்டிதிரஸ்கரணம் ; அத: தத்³பா⁴வேந பா³ல்யேந திஷ்டா²ஸேத் , ததா² ‘ஆத்மநா விந்த³தே வீர்யம்’ (கே. உ. 2 । 4) இதி ஶ்ருத்யந்தராத் , ‘நாயமாத்மா ப³லஹீநேந லப்⁴ய:’ (மு. உ. 3 । 2 । 4) இதி ச । பா³ல்யம் ச பாண்டி³த்யம் ச நிர்வித்³ய நி:ஶேஷம் க்ருத்வா அத² மநநாந்முநி: யோகீ³ ப⁴வதி ; ஏதாவத்³தி⁴ ப்³ராஹ்மணேந கர்தவ்யம் , யது³த ஸர்வாநாத்மப்ரத்யயதிரஸ்கரணம் ; ஏதத்க்ருத்வா க்ருதக்ருத்யோ யோகீ³ ப⁴வதி । அமௌநம் ச ஆத்மஜ்ஞாநாநாத்மப்ரத்யயதிரஸ்காரௌ பாண்டி³த்யபா³ல்யஸம்ஜ்ஞகௌ நி:ஶேஷம் க்ருத்வா, மௌநம் நாம அநாத்மப்ரத்யயதிரஸ்கரணஸ்ய பர்யவஸாநம் ப²லம் — தச்ச நிர்வித்³ய அத² ப்³ராஹ்மண: க்ருதக்ருத்யோ ப⁴வதி — ப்³ரஹ்மைவ ஸர்வமிதி ப்ரத்யய உபஜாயதே । ஸ ப்³ராஹ்மண: க்ருதக்ருத்ய:, அதோ ப்³ராஹ்மண: ; நிருபசரிதம் ஹி ததா³ தஸ்ய ப்³ராஹ்மண்யம் ப்ராப்தம் ; அத ஆஹ — ஸ ப்³ராஹ்மண: கேந ஸ்யாத் கேந சரணேந ப⁴வேத் ? யேந ஸ்யாத் — யேந சரணேந ப⁴வேத் , தேந ஈத்³ருஶ ஏவாயம் — யேந கேநசித் சரணேந ஸ்யாத் , தேந ஈத்³ருஶ ஏவ உக்தலக்ஷண ஏவ ப்³ராஹ்மணோ ப⁴வதி ; யேந கேநசிச்சரணேநேதி ஸ்துத்யர்த²ம் — யேயம் ப்³ராஹ்மண்யாவஸ்தா² ஸேயம் ஸ்தூயதே, ந து சரணே(அ)நாத³ர: । அத: ஏதஸ்மாத்³ப்³ராஹ்மண்யாவஸ்தா²நாத் அஶநாயாத்³யதீதாத்மஸ்வரூபாத் நித்யத்ருப்தாத் , அந்யத் அவித்³யாவிஷயமேஷணாலக்ஷணம் வஸ்த்வந்தரம் , ஆர்தம் விநாஶி ஆர்திபரிக்³ருஹீதம் ஸ்வப்நமாயாமரீச்யுத³கஸமம் அஸாரம் , ஆத்மைவ ஏக: கேவலோ நித்யமுக்த இதி । ததோ ஹ கஹோல: கௌஷீதகேய: உபரராம ॥

தஸ்மாதி³த்யாதி³வாக்யமவதார்ய வ்யாசஷ்டே —

யஸ்மாதி³த்யாதி³நா ।

உக்தமேவ வ்யுத்தா²நம் ஸ்பஷ்டயதி —

த்³ருஷ்டேதி ।

விவேகவைராக்³யாப்⁴யாமேஷணாப்⁴யோ வ்யுத்தா²ய ஶ்ருத்யாசார்யாப்⁴யாம் கர்தவ்யம் ஜ்ஞாநம் நி:ஶேஷம் க்ருத்வா பா³ல்யேந திஷ்டா²ஸேதி³தி வ்யவஹிதேந ஸம்ப³ந்த⁴: ।

பாண்டி³த்யம் நிர்வித்³யேத்யநேநைவ வ்யுத்தா²நம் விஹிதமித்யாஹ —

ஏஷணேதி ।

தத்³தி⁴ பாண்டி³த்யமேஷணாப்⁴யோ வ்யுத்தா²நஸ்யாவஸாநே ஸம்ப⁴வதி தத³த்ர வ்யுத்தா²நவிதி⁴ரித்யர்த²: ।

ததே³வ ஸ்பு²டயதி —

ஏஷணேத்யாதி³நா ।

தாஸாம் திரஸ்காரேண பாண்டி³த்யமுத்³ப⁴வதி தஸ்யைஷணாப்⁴யோ விருத்³த⁴த்வாத்ததா² ச பாண்டி³த்யம் நிர்வித்³யேத்யத்ர தாப்⁴யோ வ்யுத்தா²நவிதா⁴நமுசிதமித்யர்த²: ।

விநா(அ)பி வ்யுத்தா²நம் பாண்டி³த்யமுத்³ப⁴விஷ்யதீதி சேந்நேத்யாஹ —

ந ஹீதி ।

பாண்டி³த்யம் நிர்வித்³யேத்யத்ர வ்யுத்தா²நவிதி⁴முக்தமுபஸம்ஹரதி —

இத்யாத்மஜ்ஞாநேநேதி ।

தர்ஹி கிமிதி விதி³த்வா வ்யுத்தா²யேத்யத்ர வ்யுத்தா²நே விதி⁴ரப்⁴யுபக³தஸ்தத்ரா(அ)(அ)ஹ —

ஆத்மஜ்ஞாநேதி ।

தேந வ்யுத்தா²நஸ்ய ஸமாநகர்த்ருகத்வே க்த்வாப்ரத்யயஸ்யோபாதா³நமேவ லிங்க³பூ⁴தா ஶ்ருதிஸ்தயா த்³ருடீ⁴க்ருதம் நியமேந ப்ராபிதம் வ்யுத்தா²நமித்யர்த²: ।

பா³ல்யேநேத்யாதி³ வாக்யமுத்தா²ப்ய வ்யாகரோதி —

தஸ்மாதி³தி ।

விவேகாதி³வஶாதே³ஷணாப்⁴யோ வ்யுத்தா²ய பாண்டி³த்யம் ஸம்பாத்³ய தஸ்மாத்பாண்டி³த்யாஜ்ஜ்ஞாநப³லபா⁴வேந ஸ்தா²துமிச்சே²தி³தி யோஜநா ।

கேயம் ஜ்ஞாநப³லபா⁴வேந ஸ்தி²திரித்யாஶங்க்ய தாம் வ்யுத்பாத³யதி —

ஸாத⁴நேத்யாதி³நா ।

வித்³வாநிதி விவேகித்வோக்தி: ।

யதோ²க்தப³லபா⁴வாவஷ்டம்பே⁴ கரணாநாம் விஷயபாரவஶ்யநிவ்ருத்த்யா புருஷஸ்யாபி தத்பாரவஶ்யநிவ்ருத்தி: ப²லதீத்யாஹ —

ததா³ஶ்ரயணே ஹீதி ।

உக்தமேவார்த²ம் வ்யதிரேகமுகே²ந விஶத³யதி —

ஜ்ஞாநப³லேதி ।

நந்வத்³யாபி ஜ்ஞாநஸ்ய ப³லம் கீத்³ருகி³தி ந ஜ்ஞாயதே தத்ரா(அ)(அ)ஹ —

ப³லம் நாமேதி ।

பா³ல்யவாக்யார்த²முபஸம்ஹரதி —

அத இதி ।

யதா² ஜ்ஞாநப³லேந விஷயாபி⁴முகீ² தத்³வ்யாபகே த்³ருஷ்டிஸ்திரஸ்க்ரியதே ததே²தி யாவத் । ஆத்மநா தத்³விஜ்ஞாநாதிஶயேநேத்யர்த²: । வீர்யம் விஷயத்³ருஷ்டிதிரஸ்கரணஸாமர்த்²யமித்யேதத் । ப³லஹீநேந விஷயத்³ருஷ்டிதிரஸ்கரணஸாமர்த்²யரஹிதேநாயமாத்மா ந லப்⁴யோ ந ஶக்ய: ஸாக்ஷாத்கர்துமித்யர்த²: ।

பா³ல்யம் சேத்யாதி³ வாக்யமாதா³ய வ்யாசஷ்டே —

பா³ல்யம் சேதி ।

பூர்வோக்தயோருத்தரத்ர ஹேதுத்வத்³யோதநார்தோ²(அ)த²ஶப்³த³: ।

ததே³வோபபாத³யதி —

ஏதாவத்³தீ⁴தி ।

வாக்யாந்தரமுத்தா²ப்ய வ்யாகரோதி —

அமௌநம் சேத்யாதி³நா ।

மௌநாமௌநயோர்ப்³ராஹ்மண்யம் ப்ரதி ஸாமக்³ரீத்வத்³யோதகோ(அ)த²ஶப்³த³: ।

ப்³ராஹ்மண்யமுபபாத³யதி —

ப்³ரஹ்மைவேதி ।

ஆசார்யபரிசர்யாபூர்வகம் வேதா³ந்தாநாம் தாத்பர்யாவதா⁴ரணம் பாண்டி³த்யம் । யுக்திதோ(அ)நாத்மத்³ருஷ்டிதிரஸ்காரோ பா³ல்யம் । ‘அஹமாத்மா பரம் ப்³ரஹ்ம ந மத்தோ(அ)ந்யத³ஸ்தி கிஞ்சந’ இதி மநஸைவாநுஸந்தா⁴நம் மௌநம் । மஹாவாக்யார்தா²வக³திர்ப்³ராஹ்மண்யமிதி விபா⁴க³: ।

ப்ராக³பி ப்ரஸித்³த⁴ம் ப்³ராஹ்மண்யமிதி சேத்தத்ரா(அ)(அ)ஹ —

நிருபசரிதமிதி ।

ப்³ரஹ்மவித³: ஸமாசாரம் ப்ருச்ச²தி —

ஸ இதி ।

அநியதம் தஸ்ய சரணமித்யுத்தரமாஹ —

யேநேதி ।

உக்தலக்ஷணத்வம் க்ருதக்ருத்யத்வம் ।

அவ்யவஸ்தி²தம் சரணமிச்ச²தோ ப்³ரஹ்மவிதோ³ யதே²ஷ்டசேஷ்டா(அ)பீ⁴ஷ்டா ஸ்யாத்ததா² ச ‘யத்³யதா³சரதி ஶ்ரேஷ்ட²:’ (ப⁴. கீ³. 3-21) இதி ஸ்ம்ருதேரிதரேஷாமப்யாசாரே(அ)நாத³ர: ஸ்யாதி³த்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ —

யேந கேநசிதி³தி ।

விஹிதமாசரதோ நிஷித்³த⁴ம் ச த்யஜத: ஶுத்³த⁴பு³த்³தே⁴: ஶ்ருதாத்³வாக்யாத்ஸம்யக்³தீ⁴ருத்பத்³யதே தஸ்ய ச வாஸநாவஸாத்³வ்யவஸ்தி²தைவ சேஷ்டா நாவ்யவஸ்தி²தேதி ந யதே²ஷ்டாசரணப்ரயுக்தோ தோ³ஷ இத்யர்த²: ।

அதோ(அ)ந்யதி³த்யாதி³ வ்யாகரோதி —

அத இதி ।

ஸ்வப்நேத்யாதி³ ப³ஹுத்³ருஷ்டாந்தோபாதா³நம் தா³ர்ஷ்டாந்திகஸ்ய ப³ஹுரூபத்வத்³யோதநார்த²ம் ।

அதோ(அ)ந்யதி³தி குதோ விஶேஷணமித்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ —

ஆத்மைவேதி ॥1॥