ப்³ருஹதா³ரண்யகோபநிஷத்³பா⁴ஷ்யம்
த்ருதீயோ(அ)த்⁴யாய:ஷஷ்ட²ம் ப்³ராஹ்மணம்
ஆநந்த³கி³ரிடீகா (ப்³ருஹதா³ரண்யக)
 
அத² ஹைநம் கா³ர்கீ³ வாசக்நவீ பப்ரச்ச² யாஜ்ஞவல்க்யேதி ஹோவாச யதி³த³ம் ஸர்வமப்ஸ்வோதம் ச ப்ரோதம் ச கஸ்மிந்நு க²ல்வாப ஓதாஶ்ச ப்ரோதாஶ்சேதி வாயௌ கா³ர்கீ³தி கஸ்மிந்நு க²லு வாயுரோதஶ்ச ப்ரோதஶ்சேத்யந்தரிக்ஷலோகேஷு கா³ர்கீ³தி கஸ்மிந்நு க²ல்வந்தரிக்ஷலோகா ஓதாஶ்ச ப்ரோதாஶ்சேதி க³ந்த⁴ர்வலோகேஷு கா³ர்கீ³தி கஸ்மிந்நு க²லு க³ந்த⁴ர்வலோகா ஓதாஶ்ச ப்ரோதாஶ்சேத்யாதி³த்யலோகேஷு கா³ர்கீ³தி கஸ்மிந்நு க²ல்வாதி³த்யலோகா ஓதாஶ்ச ப்ரோதாஶ்சேதி சந்த்³ரலோகேஷு கா³ர்கீ³தி கஸ்மிந்நு க²லு சந்த்³ரலோகா ஓதாஶ்ச ப்ரோதாஶ்சேதி நக்ஷத்ரலோகேஷு கா³ர்கீ³தி கஸ்மிந்நு க²லு நக்ஷத்ரலோகா ஓதாஶ்ச ப்ரோதாஶ்சேதி தே³வலோகேஷு கா³ர்கீ³தி கஸ்மிந்நு க²லு தே³வலோகா ஓதாஶ்ச ப்ரோதாஶ்சேதீந்த்³ரலோகேஷு கா³ர்கீ³தி கஸ்மிந்நு க²ல்விந்த்³ரலோகா ஓதாஶ்ச ப்ரோதாஶ்சேதி ப்ரஜாபதிலோகேஷு கா³ர்கீ³தி கஸ்மிந்நு க²லு ப்ரஜாபதிலோகா ஓதாஶ்ச ப்ரோதாஶ்சேதி ப்³ரஹ்மலோகேஷு கா³ர்கீ³தி கஸ்மிந்நு க²லு ப்³ரஹ்மலோகா ஓதாஶ்ச ப்ரோதாஶ்சேதி ஸ ஹோவாச கா³ர்கி³ மாதிப்ராக்ஷீர்மா தே மூர்தா⁴ வ்யபப்தத³நதிப்ரஶ்ந்யாம் வை தே³வதாமதிப்ருச்ச²ஸி கா³ர்கி³ மாதிப்ராக்ஷீரிதி ததோ ஹ கா³ர்கீ³ வாசக்நவ்யுபரராம ॥ 1 ॥
யத்ஸாக்ஷாத³பரோக்ஷாத்³ப்³ரஹ்ம ஸர்வாந்தர ஆத்மேத்யுக்தம் , தஸ்ய ஸர்வாந்தரஸ்ய ஸ்வரூபாதி⁴க³மாய ஆ ஶாகல்யப்³ராஹ்மணாத் க்³ரந்த² ஆரப்⁴யதே । ப்ருதி²வ்யாதீ³நி ஹ்யாகாஶாந்தாநி பூ⁴தாநி அந்தர்ப³ஹிர்பா⁴வேந வ்யவஸ்தி²தாநி ; தேஷாம் யத் பா³ஹ்யம் பா³ஹ்யம் , அதி⁴க³ம்யாதி⁴க³ம்ய நிராகுர்வந் த்³ரஷ்டு: ஸாக்ஷாத்ஸர்வாந்தரோ(அ)கௌ³ண ஆத்மா ஸர்வஸம்ஸாரத⁴ர்மவிநிர்முக்தோ த³ர்ஶயிதவ்ய இத்யாரம்ப⁴: — அத² ஹைநம் கா³ர்கீ³ நாமத:, வாசக்நவீ வசக்நோர்து³ஹிதா, பப்ரச்ச² ; யாஜ்ஞவல்க்யேதி ஹோவாச ; யதி³த³ம் ஸர்வம் பார்தி²வம் தா⁴துஜாதம் அப்ஸு உத³கே ஓதம் ச ப்ரோதம் ச — ஓதம் தீ³ர்க⁴படதந்துவத் , ப்ரோதம் திர்யக்தந்துவத் , விபரீதம் வா — அத்³பி⁴: ஸர்வதோ(அ)ந்தர்ப³ஹிர்பூ⁴தாபி⁴ர்வ்யாப்தமித்யர்த²: ; அந்யதா² ஸக்துமுஷ்டிவத்³விஶீர்யேத । இத³ம் தாவத் அநுமாநமுபந்யஸ்தம் — யத் கார்யம் பரிச்சி²ந்நம் ஸ்தூ²லம் , காரணேந அபரிச்சி²ந்நேந ஸூக்ஷ்மேண வ்யாப்தமிதி த்³ருஷ்டம் — யதா² ப்ருதி²வீ அத்³பி⁴: ; ததா² பூர்வம் பூர்வம் உத்தரேணோத்தரேண வ்யாபிநா ப⁴விதவ்யம் — இத்யேஷ ஆ ஸர்வாந்தராதா³த்மந: ப்ரஶ்நார்த²: । தத்ர பூ⁴தாநி பஞ்ச ஸம்ஹதாந்யேவ உத்தரமுத்தரம் ஸூக்ஷ்மபா⁴வேந வ்யாபகேந காரணரூபேண ச வ்யவதிஷ்ட²ந்தே ; ந ச பரமாத்மநோ(அ)ர்வாக் தத்³வ்யதிரேகேண வஸ்த்வந்தரமஸ்தி, ‘ஸத்யஸ்ய ஸத்யம்’ (ப்³ரு. உ. 2 । 3 । 6) இதி ஶ்ருதே: ; ஸத்யம் ச பூ⁴தபஞ்சகம் , ஸத்யஸ்ய ஸத்யம் ச பர ஆத்மா । கஸ்மிந்நு க²ல்வாப ஓதாஶ்ச ப்ரோதாஶ்சேதி — தாஸாமபி கார்யத்வாத் ஸ்தூ²லத்வாத் பரிச்சி²ந்நத்வாச்ச க்வசித்³தி⁴ ஓதப்ரோதபா⁴வேந ப⁴விதவ்யம் ; க்வ தாஸாம் ஓதப்ரோதபா⁴வ இதி । ஏவமுத்தரோத்தரப்ரஶ்நப்ரஸங்கோ³ யோஜயிதவ்ய: । வாயௌ கா³ர்கீ³தி ; நநு அக்³நாவிதி வக்தவ்யம் — நைஷ தோ³ஷ: ; அக்³நே: பார்தி²வம் வா ஆப்யம் வா தா⁴துமநாஶ்ரித்ய இதரபூ⁴தவத் ஸ்வாதந்த்ர்யேண ஆத்மலாபோ⁴ நாஸ்தீதி தஸ்மிந் ஓதப்ரோதபா⁴வோ நோபதி³ஶ்யதே । கஸ்மிந்நு க²லு வாயுரோதஶ்ச ப்ரோதஶ்சேத்யந்தரிக்ஷலோகேஷு கா³ர்கீ³தி । தாந்யேவ பூ⁴தாநி ஸம்ஹதாநி அந்தரிக்ஷலோகா: ; தாந்யபி — க³ந்த⁴ர்வலோகேஷு க³ந்த⁴ர்வலோகா:, ஆதி³த்யலோகேஷு ஆதி³த்யலோகா:, சந்த்³ரலோகேஷு சந்த்³ரலோகா: நக்ஷத்ரலோகேஷு நக்ஷத்ரலோகா:, தே³வலோகேஷு தே³வலோகா:, இந்த்³ரலோகேஷு இந்த்³ரலோகா:, விராட்ஶரீராரம்ப⁴கேஷு பூ⁴தேஷு ப்ரஜாபதிலோகேஷு ப்ரஜாபதிலோகா:, ப்³ரஹ்மலோகேஷு ப்³ரஹ்மலோகா நாம — அண்டா³ரம்ப⁴காணி பூ⁴தாநி ; ஸர்வத்ர ஹி ஸூக்ஷ்மதாரதம்யக்ரமேண ப்ராண்யுபபோ⁴கா³ஶ்ரயாகாரபரிணதாநி பூ⁴தாநி ஸம்ஹதாநி தாந்யேவ பஞ்சேதி ப³ஹுவசநபா⁴ஞ்ஜி । கஸ்மிந்நு க²லு ப்³ரஹ்மலோகா ஓதாஶ்ச ப்ரோதாஶ்சேதி — ஸ ஹோவாச யாஜ்ஞவல்க்ய: — ஹே கா³ர்கி³ மாதிப்ராக்ஷீ: ஸ்வம் ப்ரஶ்நம் , ந்யாயப்ரகாரமதீத்ய ஆக³மேந ப்ரஷ்டவ்யாம் தே³வதாம் அநுமாநேந மா ப்ராக்ஷீரித்யர்த²: ; ப்ருச்ச²ந்த்யாஶ்ச மா தே தவ மூர்தா⁴ ஶிர: வ்யபப்தத் விஸ்பஷ்டம் பதேத் ; தே³வதாயா: ஸ்வப்ரஶ்ந ஆக³மவிஷய: ; தம் ப்ரஶ்நவிஷயமதிக்ராந்தோ கா³ர்க்³யா: ப்ரஶ்ந:, ஆநுமாநிகத்வாத் ; ஸ யஸ்யா தே³வதாயா: ப்ரஶ்ந: ஸா அதிப்ரஶ்ந்யா, ந அதிப்ரஶ்ந்யா அநதிப்ரஶ்ந்யா, ஸ்வப்ரஶ்நவிஷயைவ, கேவலாக³மக³ம்யேத்யர்த²: ; தாம் அநதிப்ரஶ்ந்யாம் வை தே³வதாம் அதிப்ருச்ச²ஸி । அதோ கா³ர்கீ³ மாதிப்ராக்ஷீ:, மர்தும் சேந்நேச்ச²ஸி । ததோ ஹ கா³ர்கீ³ வாசக்நவ்யுபரராம ॥

பூர்வப்³ராஹ்மணயோராத்மந: ஸர்வாந்தரத்வமுக்தம் தந்நிர்ணயார்த²முத்தரம் ப்³ராஹ்மணத்ரயமிதி ஸம்க³திமாஹ —

யத்ஸாக்ஷாதி³தி ।

உக்தமேவ ஸம்ப³ந்த⁴ம் விவ்ருணோதி —

ப்ருதி²வ்யாதீ³நீதி ।

அந்தர்ப³ஹிர்பா⁴வேந ஸூக்ஷ்மஸ்தூ²லதாரதம்யக்ரமேணேத்யர்த²: । பா³ஹ்யம் பா³ஹ்யமிதி வீப்ஸோபரிஷ்டாத்தச்ச²ப்³தோ³ த்³ரஷ்டவ்யோ யத்ததோ³ர்நித்யஸம்ப³ந்தா⁴த் । நிராகுர்வந்யதா² முமுக்ஷு: ஸர்வாந்தரமாத்மாநம் ப்ரதிபத்³யதே ததா² ஸ யதோ²க்தவிஶேஷணோ த³ர்ஶயிதவ்ய இத்யுத்தரக்³ரந்தா²ரம்ப⁴ இதி யோஜநா । கஹோலப்ரஶ்நநிர்ணயாநந்தர்யமத²ஶப்³தா³ர்த²: । யத்பார்தி²வம் தா⁴துஜாதம் ததி³த³ம் ஸர்வமப்ஸ்வித்யாதி³ யோஜநீயம் ।

பதா³ர்த²முக்த்வா வாக்யார்த²மாஹ —

அத்³பி⁴ரிதி ।

பார்தி²வஸ்ய தா⁴துஜாதஸ்யாத்³பி⁴ர்வ்யாப்த்யபா⁴வே தோ³ஷமாஹ —

அந்யதே²தி ।

கிமத்ர கா³ர்க்³யா விவக்ஷிதமிதி ததா³ஹ —

இத³ம் தாவதி³தி ।

ததே³வ த³ர்ஶயிதும் வ்யாப்திமாஹ —

யத்கார்யமிதி ।

காரணேந வ்யாபகேநேதி ஶேஷ: । யத்கார்யம் தத்காரணேந வ்யாப்தம் யத்பரிச்சி²ந்நம் தத்³வ்யாபகேந வ்யாப்தம் யச்ச ஸ்த²லம் தத்ஸூக்ஷ்மேண வ்யாப்தமிதி த்ரிப்ரகாரா வ்யாப்தி: । இதி ஶப்³த³ஸ்தத்ஸமாப்த்யர்த²: ।

வ்யாப்திபூ⁴மிமாஹ —

யதே²தி ।

ஸம்ப்ரத்யநுமாநமாஹ —

ததே²தி ।

பூர்வம் பூர்வமித்யபா³தே³ர்த⁴ர்மிணோ நிர்தே³ஶ: । உத்தரேணோத்தரேண வாய்வாதி³காரணேநாபரிச்சி²ந்நேந ஸூக்ஷ்மேண வ்யாப்தமிதி ஶேஷ:। விமதம் காரணேந வ்யாபகேந ஸூக்ஷ்மேண வ்யாப்தம் கார்யத்வாத்பரிச்சி²ந்நத்வாத்ஸ்தூ²லத்வாச்ச ப்ருதி²வீவதி³த்யர்த²: ।

ஸர்வாந்தராதா³த்மநோ(அ)ர்வாகு³க்தந்யாயம் ஸர்வத்ர ஸம்சாரயதி —

இத்யேஷ இதி ।

நநு ததா²(அ)பி பூ⁴தபஞ்சகவ்யதிரிக்தாநாம் க³ந்த⁴ர்வலோகாதீ³நாமப்யாந்தரத்வேநோபதே³ஶாத்கத²ம் பூ⁴தபஞ்சகவ்யுதா³ஸேந ஸர்வாந்தரப்ரதிபத்திர்விவக்ஷிதேதி தத்ரா(அ)(அ)ஹ —

தத்ரேதி ।

உக்தநீத்யா ப்ரஶ்நார்தே² ஸ்தி²தே ஸதீதி யாவத் । பூ⁴தாத்மஸ்தி²திநிர்தா⁴ரணே வா ஸப்தமீ ।

அத² பரமாத்மாநம் பூ⁴தாநி ச ஹித்வா ப்ருத²கே³வ க³ந்த⁴ர்வலோகாதீ³நி வஸ்த்வந்தராணி ப⁴விஷ்யந்தி நேத்யாஹ —

ந சேதி ।

க³ந்த⁴ர்வலோகாதீ³ந்யபி பூ⁴தாநாமேவாவஸ்தா²விஶேஷாஸ்தத: ஸத்யம் பூ⁴தபஞ்சகம் தஸ்ய ஸத்யம் பரம் ப்³ரஹ்ம நாந்யத³ந்தராலே ப்ரதிபத்தவ்யமித்யந்யப்ரதிஷேதா⁴ர்தோ² ச ஶப்³தௌ³ ।

தாத்பர்யமுக்த்வா ப்ரஶ்நமுத்தா²ப்ய தத³க்ஷராணி வ்யாகரோதி —

கஸ்மிந்நித்யாதி³நா ।

கஸ்மிந்நு க²லு வாயுரித்யாதா³வுக்தந்யாயமதிதி³ஶதி —

ஏவமிதி ।

வாயாவித்யயுக்தா ப்ரத்யுக்திரபாமக்³நிகார்யத்வாத³க்³நாவிதி வக்தவ்யத்வாதி³தி ஶங்கதே —

நந்விதி ।

அக்³நேருத³கவ்யாபகத்வே(அ)பி காஷ்ட²வித்³யுதா³தி³பாரதந்த்ர்யாத்ஸ்வதந்த்ரேண கேநசித³பாம் வ்யாப்திர்வக்தவ்யேத்யக்³நிம் ஹித்வா தத்கரணே வாயாவித்யுக்தம் வாயோஶ்ச ஸ்வகாரணதந்த்ரத்வே(அ)பி நோத³கதந்த்ரதேதி தத்³வ்யாபகத்வஸித்³தி⁴ரித்யுத்தரமாஹ —

நைஷ தோ³ஷ இத்யாதி³நா ।

அந்தரிக்ஷலோகஶப்³தா³ர்த²மாஹ —

தாந்யேவேதி ।

ப்ரஜாபதிலோகஶப்³தா³ர்த²ம் கத²யதி —

விராடி³தி ।

அந்தரிக்ஷலோகாதீ³நாம் ப்ரத்யேகமேகத்வாத்குதோ ப³ஹுவசநமித்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ —

ஸர்வத்ர ஹீதி ।

பூர்வவத³நுமாநேந ஸூத்ரம் ப்ருச்ச²ந்தீம் கா³ர்கீ³ம் ப்ரதிஷேத⁴தி —

ஸ ஹோவாசேத்யாதி³நா ।

உக்தமேவ ஸ்பஷ்டயந்வாக்யார்த²மாஹ —

ஆக³மேநேதி ।

ப்ரதிஷேதா⁴திக்ரமே தோ³ஷமாஹ —

ப்ருச்ச²ந்த்யாஶ்சேதி ।

மூர்த⁴பாதப்ரஸம்க³ம் ப்ரகடயந்ப்ரதிஷேத⁴முபஸம்ஹரதி —

தே³வதாயா இத்யாதி³நா ॥1॥