ಬೃಹದಾರಣ್ಯಕೋಪನಿಷದ್ಭಾಷ್ಯಮ್
ತೃತೀಯೋಽಧ್ಯಾಯಃನವಮಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಮ್
ಆನಂದಗಿರಿಟೀಕಾ (ಬೃಹದಾರಣ್ಯಕ)
 
ಅಥ ಹೈನಂ ವಿದಗ್ಧಃ ಶಾಕಲ್ಯಃ ಪಪ್ರಚ್ಛ ಕತಿ ದೇವಾ ಯಾಜ್ಞವಲ್ಕ್ಯೇತಿ ಸ ಹೈತಯೈವ ನಿವಿದಾ ಪ್ರತಿಪೇದೇ ಯಾವಂತೋ ವೈಶ್ವದೇವಸ್ಯ ನಿವಿದ್ಯುಚ್ಯಂತೇ ತ್ರಯಶ್ಚ ತ್ರೀ ಚ ಶತಾ ತ್ರಯಶ್ಚ ತ್ರೀ ಚ ಸಹಸ್ರೇತ್ಯೋಮಿತಿ ಹೋವಾಚ ಕತ್ಯೇವ ದೇವಾ ಯಾಜ್ಞವಲ್ಕ್ಯೇತಿ ತ್ರಯಸ್ತ್ರಿಂಶದಿತ್ಯೋಮಿತಿ ಹೋವಾಚ ಕತ್ಯೇವ ದೇವಾ ಯಾಜ್ಞವಲ್ಕ್ಯೇತಿ ಷಡಿತ್ಯೋಮಿತಿ ಹೋವಾಚ ಕತ್ಯೇವ ದೇವಾ ಯಾಜ್ಞವಲ್ಕ್ಯೇತಿ ತ್ರಯ ಇತ್ಯೋಮಿತಿ ಹೋವಾಚ ಕತ್ಯೇವ ದೇವಾ ಯಾಜ್ಞವಲ್ಕ್ಯೇತಿ ದ್ವಾವಿತ್ಯೋಮಿತಿ ಹೋವಾಚ ಕತ್ಯೇವ ದೇವಾ ಯಾಜ್ಞವಲ್ಕ್ಯೇತ್ಯಧ್ಯರ್ಧ ಇತ್ಯೋಮಿತಿ ಹೋವಾಚ ಕತ್ಯೇವ ದೇವಾ ಯಾಜ್ಞವಲ್ಕ್ಯೇತ್ಯೇಕ ಇತ್ಯೋಮಿತಿ ಹೋವಾಚ ಕತಮೇ ತೇ ತ್ರಯಶ್ಚ ತ್ರೀ ಚ ಶತಾ ತ್ರಯಶ್ಚ ತ್ರೀ ಚ ಸಹಸ್ರೇತಿ ॥ ೧ ॥
ಅಥ ಹೈನಂ ವಿದಗ್ಧ ಇತಿ ನಾಮತಃ, ಶಕಲಸ್ಯಾಪತ್ಯಂ ಶಾಕಲ್ಯಃ, ಪಪ್ರಚ್ಛ — ಕತಿಸಂಖ್ಯಾಕಾ ದೇವಾಃ ಹೇ ಯಾಜ್ಞವಲ್ಕ್ಯೇತಿ । ಸ ಯಾಜ್ಞವಲ್ಕ್ಯಃ, ಹ ಕಿಲ, ಏತಯೈವ ವಕ್ಷ್ಯಮಾಣಯಾ ನಿವಿದಾ ಪ್ರತಿಪೇದೇ ಸಂಖ್ಯಾಮ್ , ಯಾಂ ಸಂಖ್ಯಾಂ ಪೃಷ್ಟವಾನ್ ಶಾಕಲ್ಯಃ ; ಯಾವಂತಃ ಯಾವತ್ಸಂಖ್ಯಾಕಾ ದೇವಾಃ ವೈಶ್ವದೇವಸ್ಯ ಶಸ್ತ್ರಸ್ಯ ನಿವಿದಿ — ನಿವಿನ್ನಾಮ ದೇವತಾಸಂಖ್ಯಾವಾಚಕಾನಿ ಮಂತ್ರಪದಾನಿ ಕಾನಿಚಿದ್ವೈಶ್ವದೇವೇ ಶಸ್ತ್ರೇ ಶಸ್ಯಂತೇ, ತಾನಿ ನಿವಿತ್ಸಂಜ್ಞಕಾನಿ ; ತಸ್ಯಾಂ ನಿವಿದಿ ಯಾವಂತೋ ದೇವಾಃ ಶ್ರೂಯಂತೇ, ತಾವಂತೋ ದೇವಾ ಇತಿ । ಕಾ ಪುನಃ ಸಾ ನಿವಿದಿತಿ ತಾನಿ ನಿವಿತ್ಪದಾನಿ ಪ್ರದರ್ಶ್ಯಂತೇ — ತ್ರಯಶ್ಚ ತ್ರೀ ಚ ಶತಾತ್ರಯಶ್ಚ ದೇವಾಃ, ದೇವಾನಾಂ ತ್ರೀ ಚ ತ್ರೀಣಿ ಚ ಶತಾನಿ ; ಪುನರಪ್ಯೇವಂ ತ್ರಯಶ್ಚ, ತ್ರೀ ಚ ಸಹಸ್ರಾ ಸಹಸ್ರಾಣಿ — ಏತಾವಂತೋ ದೇವಾ ಇತಿ । ಶಾಕಲ್ಯೋಽಪಿ ಓಮಿತಿ ಹೋವಾಚ । ಏವಮೇಷಾಂ ಮಧ್ಯಮಾ ಸಂಖ್ಯಾ ಸಮ್ಯಕ್ತಯಾ ಜ್ಞಾತಾ ; ಪುನಸ್ತೇಷಾಮೇವ ದೇವಾನಾಂ ಸಂಕೋಚವಿಷಯಾಂ ಸಂಖ್ಯಾಂ ಪೃಚ್ಛತಿ — ಕತ್ಯೇವ ದೇವಾ ಯಾಜ್ಞವಲ್ಕ್ಯೇತಿ ; ತ್ರಯಸ್ತ್ರಿಂಶತ್ , ಷಟ್ , ತ್ರಯಃ, ದ್ವೌ, ಅಧ್ಯರ್ಧಃ, ಏಕಃ — ಇತಿ । ದೇವತಾಸಂಕೋಚವಿಕಾಸವಿಷಯಾಂ ಸಂಖ್ಯಾಂ ಪೃಷ್ಟ್ವಾ ಪುನಃ ಸಂಖ್ಯೇಯಸ್ವರೂಪಂ ಪೃಚ್ಛತಿ — ಕತಮೇ ತೇ ತ್ರಯಶ್ಚ ತ್ರೀ ಚ ಶತಾ ತ್ರಯಶ್ಚ ತ್ರೀ ಚ ಸಹಸ್ರೇತಿ ॥

ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾರಂಭಮೇವಮುಕ್ತ್ವಾ ತದಕ್ಷರಾಣಿ ವ್ಯಾಕರೋತಿ —

ಅಥೇತ್ಯಾದಿನಾ ।

ನಿವಿದಿಶ್ರೂಯಂತೇ ತಾವಂತೋ ದೇವಾ ಇತ್ಯುತ್ತರತ್ರ ಸಂಬಂಧಃ ।

ಕೇಯಂ ನಿವಿದಿತಿ ಪೃಚ್ಛತಿ —

ನಿವಿನ್ನಾಮೇತಿ ।

ಉತ್ತರಮಾಹ —

ದೇವತೇತಿ ।

ಪದಾರ್ಥಮುಕ್ತ್ವಾ ವಾಕ್ಯಾರ್ಥಂ ಕಥಯತಿ —

ತಸ್ಯಾಮಿತಿ ।

ಯದ್ಯಪಿ ಭಾಷ್ಯೇ ನಿವಿದ್ವ್ಯಾಖ್ಯಾತಾ ತಥಾಪಿ ಪ್ರಶ್ನದ್ವಾರಾ ಶ್ರುತ್ಯಾ ತಾಂ ವ್ಯಾಖ್ಯಾತಿ —

ಕಾ ಪುನರಿತ್ಯಾದಿನಾ ।

ಅನುಜ್ಞಾವಾಕ್ಯಂ ವ್ಯಾಕರೋತಿ —

ಏವಮಿತಿ ।

ಮಧ್ಯಮಾ ಸಂಖ್ಯಾ ಷಡಧಿಕತ್ರಿಶತಾಧಿಕತ್ರಿಸಹಸ್ರಲಕ್ಷಣಾ ।

ಕತ್ಯೇವೇತ್ಯಾದಿಪ್ರಶ್ನಾನಾಂ ಪೂರ್ವಪ್ರಶ್ನೇನ ಪೌನರುಕ್ತ್ಯಮಾಶಂಕ್ಯ ಪರಿಹರತಿ —

ಪುನರಿತ್ಯಾದಿನಾ ।

ಕತಮೇ ತೇ ತ್ರಯಶ್ಚೇತ್ಯಾದಿಪ್ರಶ್ನಸ್ಯ ವಿಷಯಭೇದಂ ದರ್ಶಯತಿ —

ದೇವತೇತಿ ॥೧॥