బృహదారణ్యకోపనిషద్భాష్యమ్
తృతీయోఽధ్యాయఃనవమం బ్రాహ్మణమ్
ఆనన్దగిరిటీకా (బృహదారణ్యక)
 
కామ ఎవ యస్యాయతనం హృదయం లోకో మనో జ్యోతిర్యో వై తం పురుషం విద్యాత్సర్వస్యాత్మనః పరాయణం స వై వేదితా స్యాత్ । యాజ్ఞవల్క్య వేద వా అహం తం పురుషం సర్వస్యాత్మనః పరాయణం యమాత్థ య ఎవాయం కామమయః పురుషః స ఎష వదైవ శాకల్య తస్య కా దేవతేతి స్త్రియ ఇతి హోవాచ ॥ ౧౧ ॥
కామ ఎవ యస్యాయతనమ్ । స్త్రీవ్యతికరాభిలాషః కామః కామశరీర ఇత్యర్థః । హృదయం లోకః, హృదయేన బుద్ధ్యా పశ్యతి । య ఎవాయం కామమయః పురుషః అధ్యాత్మమపి కామమయ ఎవ, తస్య కా దేవతేతి — స్త్రియ ఇతి హోవాచ ; స్త్రీతో హి కామస్య దీప్తిర్జాయతే ॥

ఉత్తరపర్యాయేషు యేషాం పదానామర్థభేదస్తేషాం తత్కథనార్థం ప్రతీకం గృహ్ణాతి —

కామ ఇతి ।

వాక్యార్థమాహ —

కామశరీర ఇత్యర్థ ఇతి ।

స చ హృదయదర్శనో మనసా సంకల్పయితేతి పూర్వవత్ ।

తస్య విశేషణం దర్శయతి —

య ఎవేతి ।

ఆధ్యాత్మికస్య కామమయస్య పురుషస్య కారణం పృచ్ఛతి —

తస్యేతి ।

తస్యాస్తత్కారణత్వమనుభవేన వ్యనక్తి —

స్త్రీతో హీతి ॥౧౧॥