ಬೃಹದಾರಣ್ಯಕೋಪನಿಷದ್ಭಾಷ್ಯಮ್
ತೃತೀಯೋಽಧ್ಯಾಯಃನವಮಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಮ್
ಆನಂದಗಿರಿಟೀಕಾ (ಬೃಹದಾರಣ್ಯಕ)
 
ಕಿಂದೇವತೋಽಸ್ಯಾಂ ಪ್ರತೀಚ್ಯಾಂ ದಿಶ್ಯಸೀತಿ ವರುಣದೇವತ ಇತಿ ಸ ವರುಣಃ ಕಸ್ಮಿನ್ಪ್ರತಿಷ್ಠಿತ ಇತ್ಯಪ್ಸ್ವಿತಿ ಕಸ್ಮಿನ್ನ್ವಾಪಃ ಪ್ರತಿಷ್ಠಿತಾ ಇತಿ ರೇತಸೀತಿ ಕಸ್ಮಿನ್ನು ರೇತಃ ಪ್ರತಿಷ್ಠಿತಮಿತಿ ಹೃದಯ ಇತಿ ತಸ್ಮಾದಪಿ ಪ್ರತಿರೂಪಂ ಜಾತಮಾಹುರ್ಹೃದಯಾದಿವ ಸೃಪ್ತೋ ಹೃದಯಾದಿವ ನಿರ್ಮಿತ ಇತಿ ಹೃದಯೇ ಹ್ಯೇವ ರೇತಃ ಪ್ರತಿಷ್ಠಿತಂ ಭವತೀತ್ಯೇವಮೇವೈತದ್ಯಾಜ್ಞವಲ್ಕ್ಯ ॥ ೨೨ ॥
ಕಿಂ ದೇವತೋಽಸ್ಯಾಂ ಪ್ರತೀಚ್ಯಾಂ ದಿಶ್ಯಸೀತಿ । ತಸ್ಯಾಂ ವರುಣೋಽಧಿದೇವತಾ ಮಮ । ಸ ವರುಣಃ ಕಸ್ಮಿನ್ಪ್ರತಿಷ್ಠಿತ ಇತಿ, ಅಪ್ಸ್ವಿತಿ — ಅಪಾಂ ಹಿ ವರುಣಃ ಕಾರ್ಯಮ್ , ‘ಶ್ರದ್ಧಾ ವಾ ಆಪಃ’ (ತೈ. ಸಂ. ೧ । ೬ । ೮ । ೧) ‘ಶ್ರದ್ಧಾತೋ ವರುಣಮಸೃಜತ’ ( ? ) ಇತಿ ಶ್ರುತೇಃ । ಕಸ್ಮಿನ್ನ್ವಾಪಃ ಪ್ರತಿಷ್ಠಿತಾ ಇತಿ, ರೇತಸೀತಿ — ‘ರೇತಸೋ ಹ್ಯಾಪಃ ಸೃಷ್ಟಾಃ’ ( ? ) ಇತಿ ಶ್ರುತೇಃ । ಕಸ್ಮಿನ್ನು ರೇತಃ ಪ್ರತಿಷ್ಠಿತಮಿತಿ, ಹೃದಯ ಇತಿ — ಯಸ್ಮಾತ್ ಹೃದಯಸ್ಯ ಕಾರ್ಯಂ ರೇತಃ ; ಕಾಮೋ ಹೃದಯಸ್ಯ ವೃತ್ತಿಃ ; ಕಾಮಿನೋ ಹಿ ಹೃದಯಾತ್ ರೇತೋಽಧಿಸ್ಕಂದತಿ ; ತಸ್ಮಾದಪಿ ಪ್ರತಿರೂಪಮ್ ಅನುರೂಪಂ ಪುತ್ರಂ ಜಾತಮಾಹುರ್ಲೌಕಿಕಾಃ — ಅಸ್ಯ ಪಿತುರ್ಹೃದಯಾದಿವ ಅಯಂ ಪುತ್ರಃ ಸೃಪ್ತಃ ವಿನಿಃಸೃತಃ, ಹೃದಯಾದಿವ ನಿರ್ಮಿತೋ ಯಥಾ ಸುವರ್ಣೇನ ನಿರ್ಮಿತಃ ಕುಂಡಲಃ । ತಸ್ಮಾತ್ ಹೃದಯೇ ಹ್ಯೇವ ರೇತಃ ಪ್ರತಿಷ್ಠಿತಂ ಭವತೀತಿ । ಏವಮೇವೈತದ್ಯಾಜ್ಞವಲ್ಕ್ಯ ॥

ರೇತಸೋ ಹೃದಯಕಾರ್ಯತ್ವಂ ಸಾಧಯತಿ —

ಕಾಮ ಇತಿ ।

ತಥಾಽಪಿ ಕಥಂ ರೇತೋ ಹೃದಯಸ್ಯ ಕಾರ್ಯಂ ತದಾಹ —

ಕಾಮಿನೋ ಹೀತಿ ।

ತತ್ರೈವ ಲೋಕಪ್ರಸಿದ್ಧಿಂ ಪ್ರಮಾಣಯತಿ —

ತಸ್ಮಾದಿತಿ ।

ಅಪಿಶಬ್ದಃ ಸಂಭಾವನಾರ್ಥೋಽವಧಾರಣಾರ್ಥೋ ವಾ ॥೨೨॥