ಬೃಹದಾರಣ್ಯಕೋಪನಿಷದ್ಭಾಷ್ಯಮ್
ಚತುರ್ಥೋಽಧ್ಯಾಯಃಪ್ರಥಮಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಮ್
ಆನಂದಗಿರಿಟೀಕಾ (ಬೃಹದಾರಣ್ಯಕ)
 
ಯದೇವ ತೇ ಕಶ್ಚಿದಬ್ರವೀತ್ತಚ್ಛೃಣವಾಮೇತ್ಯಬ್ರವೀನ್ಮ ಉದಂಕಃ ಶೌಲ್ಬಾಯನಃ ಪ್ರಾಣೋ ವೈ ಬ್ರಹ್ಮೇತಿ ಯಥಾ ಮಾತೃಮಾನ್ಪಿತೃಮಾನಾಚಾರ್ಯವಾನ್ಬ್ರೂಯಾತ್ತಥಾ ತಚ್ಛೌಲ್ಬಾಯನೋಽಬ್ರವೀತ್ಪ್ರಾಣೋ ವೈ ಬ್ರಹ್ಮೇತ್ಯಪ್ರಾಣತೋ ಹಿ ಕಿಂ ಸ್ಯಾದಿತ್ಯಬ್ರವೀತ್ತು ತೇ ತಸ್ಯಾಯತನಂ ಪ್ರತಿಷ್ಠಾಂ ನ ಮೇಽಬ್ರವೀದಿತ್ಯೇಕಪಾದ್ವಾ ಏತತ್ಸಮ್ರಾಡಿತಿ ಸ ವೈ ನೋ ಬ್ರೂಹಿ ಯಾಜ್ಞವಲ್ಕ್ಯ ಪ್ರಾಣ ಏವಾಯತನಮಾಕಾಶಃ ಪ್ರತಿಷ್ಠಾ ಪ್ರಿಯಮಿತ್ಯೇನದುಪಾಸೀತ ಕಾ ಪ್ರಿಯತಾ ಯಾಜ್ಞವಲ್ಕ್ಯ ಪ್ರಾಣ ಏವ ಸಮ್ರಾಡಿತಿ ಹೋವಾಚ ಪ್ರಾಣಸ್ಯ ವೈ ಸಮ್ರಾಟ್ಕಾಮಾಯಾಯಾಜ್ಯಂ ಯಾಜಯತ್ಯಪ್ರತಿಗೃಹ್ಯಸ್ಯ ಪ್ರತಿಗೃಹ್ಣಾತ್ಯಪಿ ತತ್ರ ವಧಾಶಂಕಂ ಭವತಿ ಯಾಂ ದಿಶಮೇತಿ ಪ್ರಾಣಸ್ಯೈವ ಸಮ್ರಾಟ್ಕಾಮಾಯ ಪ್ರಾಣೋ ವೈ ಸಮ್ರಾಟ್ಪರಮಂ ಬ್ರಹ್ಮ ನೈನಂ ಪ್ರಾಣೋ ಜಹಾತಿ ಸರ್ವಾಣ್ಯೇನಂ ಭೂತಾನ್ಯಭಿಕ್ಷರಂತಿ ದೇವೋ ಭೂತ್ವಾ ದೇವಾನಪ್ಯೇತಿ ಯ ಏವಂ ವಿದ್ವಾನೇತದುಪಾಸ್ತೇ ಹಸ್ತ್ಯೃಷಭಂ ಸಹಸ್ರಂ ದದಾಮೀತಿ ಹೋವಾಚ ಜನಕೋ ವೈದೇಹಃ ಸ ಹೋವಾಚ ಯಾಜ್ಞವಲ್ಕ್ಯಃ ಪಿತಾ ಮೇಽಮನ್ಯತ ನಾನನುಶಿಷ್ಯ ಹರೇತೇತಿ ॥ ೩ ॥
ಯದೇವ ತೇ ಕಶ್ಚಿದಬ್ರವೀತ್ ಉದಂಕೋ ನಾಮತಃ ಶುಲ್ಬಸ್ಯಾಪತ್ಯಂ ಶೌಲ್ಬಾಯನಃ ಅಬ್ರವೀತ್ ; ಪ್ರಾಣೋ ವೈ ಬ್ರಹ್ಮೇತಿ, ಪ್ರಾಣೋ ವಾಯುರ್ದೇವತಾ — ಪೂರ್ವವತ್ । ಪ್ರಾಣ ಏವ ಆಯತನಮ್ ಆಕಾಶಃ ಪ್ರತಿಷ್ಠಾ ; ಉಪನಿಷತ್ — ಪ್ರಿಯಮಿತ್ಯೇನದುಪಾಸೀತ । ಕಥಂ ಪುನಃ ಪ್ರಿಯತ್ವಮ್ ? ಪ್ರಾಣಸ್ಯ ವೈ, ಹೇ ಸಮ್ರಾಟ್ , ಕಾಮಾಯ ಪ್ರಾಣಸ್ಯಾರ್ಥಾಯ ಅಯಾಜ್ಯಂ ಯಾಜಯತಿ ಪತಿತಾದಿಕಮಪಿ ; ಅಪ್ರತಿಗೃಹ್ಯಸ್ಯಾಪ್ಯುಗ್ರಾದೇಃ ಪ್ರತಿಗೃಹ್ಣಾತ್ಯಪಿ ; ತತ್ರ ತಸ್ಯಾಂ ದಿಶಿ ವಧನಿಮಿತ್ತಮಾಶಂಕಮ್ — ವಧಾಶಂಕೇತ್ಯರ್ಥಃ — ಯಾಂ ದಿಶಮೇತಿ ತಸ್ಕರಾದ್ಯಾಕೀರ್ಣಾಂ ಚ, ತಸ್ಯಾಂ ದಿಶಿ ವಧಾಶಂಕಾ ; ತಚ್ಚೈತತ್ಸರ್ವಂ ಪ್ರಾಣಸ್ಯ ಪ್ರಿಯತ್ವೇ ಭವತಿ, ಪ್ರಾಣಸ್ಯೈವ, ಸಮ್ರಾಟ್ , ಕಾಮಾಯ । ತಸ್ಮಾತ್ಪ್ರಾಣೋ ವೈ, ಸಮ್ರಾಟ್ , ಪರಮಂ ಬ್ರಹ್ಮ ; ನೈನಂ ಪ್ರಾಣೋ ಜಹಾತಿ ; ಸಮಾನಮನ್ಯತ್ ॥

ಯಥಾ ವಾಗಗ್ನಿರ್ದೇವತಾ ತದ್ವದಿತ್ಯಾಹ —

ಪೂರ್ವವದಿತಿ ।

ಪ್ರಾಣ ಏವಾಽಽಯತನಮಿತ್ಯತ್ರ ಪ್ರಾಣಶಬ್ದಃ ಕರಣವಿಷಯಃ । ಪತಿತಾದಿಕಮಿತ್ಯಾದಿಪದಮಕುಲೀನಗ್ರಹಾರ್ಥಮ್ । ಉಗ್ರೋ ಜಾತಿವಿಶೇಷಃ । ಆದಿಶಬ್ದೇನ ಮ್ಲೇಚ್ಛಗಣೋ ಗೃಹ್ಯತೇ ॥೩॥