ப்³ருஹதா³ரண்யகோபநிஷத்³பா⁴ஷ்யம்
சதுர்தோ²(அ)த்⁴யாய:த்ருதீயம் ப்³ராஹ்மணம்
ஆநந்த³கி³ரிடீகா (ப்³ருஹதா³ரண்யக)
 
கதம ஆத்மேதி யோ(அ)யம் விஜ்ஞாநமய: ப்ராணேஷு ஹ்ருத்³யந்தர்ஜ்யோதி: புருஷ: ஸ ஸமாந: ஸந்நுபௌ⁴ லோகாவநுஸஞ்சரதி த்⁴யாயதீவ லேலாயதீவ ஸ ஹி ஸ்வப்நோ பூ⁴த்வேமம் லோகமதிக்ராமதி ம்ருத்யோ ரூபாணி ॥ 7 ॥
யத்தூக்தம் , ஸாலோக: அந்யஶ்ச அந்யஶ்ச க⁴டோ ஜாயத இதி, தத³ஸத் , க்ஷணாந்தரே(அ)பி ஸ ஏவாயம் க⁴ட இதி ப்ரத்யபி⁴ஜ்ஞாநாத் । ஸாத்³ருஶ்யாத் ப்ரத்யபி⁴ஜ்ஞாநம் க்ருத்தோத்தி²தகேஶநகா²தி³ஷ்விவேதி சேத் , ந, தத்ராபி க்ஷணிகத்வஸ்ய அஸித்³த⁴த்வாத் , ஜாத்யேகத்வாச்ச । க்ருத்தேஷு புநருத்தி²தேஷு ச கேஶநகா²தி³ஷு கேஶநக²த்வஜாதேரேகத்வாத் கேஶநக²த்வப்ரத்யய: தந்நிமித்த: அப்⁴ராந்த ஏவ ; ந ஹி த்³ருஶ்யமாநலூநோத்தி²தகேஶநகா²தி³ஷு வ்யக்திநிமித்த: ஸ ஏவேதி ப்ரத்யயோ ப⁴வதி ; கஸ்யசித் தீ³ர்க⁴காலவ்யவஹிதத்³ருஷ்டேஷு ச துல்யபரிமாணேஷு, தத்காலீநவாலாதி³துல்யா இமே கேஶநகா²த்³யா இதி ப்ரத்யயோ ப⁴வதி, ந து த ஏவேதி ; க⁴டாதி³ஷு புநர்ப⁴வதி ஸ ஏவேதி ப்ரத்யய: ; தஸ்மாத் ந ஸமோ த்³ருஷ்டாந்த: । ப்ரத்யக்ஷேண ஹி ப்ரத்யபி⁴ஜ்ஞாயமாநே வஸ்துநி ததே³வேதி, ந ச அந்யத்வம் அநுமாதும் யுக்தம் , ப்ரத்யக்ஷவிரோதே⁴ லிங்க³ஸ்ய ஆபா⁴ஸத்வோபபத்தே: । ஸாத்³ருஶ்யப்ரத்யயாநுபபத்தேஶ்ச, ஜ்ஞாநஸ்ய க்ஷணிகத்வாத் ; ஏகஸ்ய ஹி வஸ்துத³ர்ஶிந: வஸ்த்வந்தரத³ர்ஶநே ஸாத்³ருஶ்யப்ரத்யய: ஸ்யாத் ; ந து வஸ்துத³ர்ஶீ ஏக: வஸ்த்வந்தரத³ர்ஶநாய க்ஷணாந்தரமவதிஷ்ட²தே, விஜ்ஞாநஸ்ய க்ஷணிகத்வாத் ஸக்ருத்³வஸ்துத³ர்ஶநேநைவ க்ஷயோபபத்தே: । தேந இத³ம் ஸத்³ருஶமிதி ஹி ஸாத்³ருஶ்யப்ரத்யயோ ப⁴வதி ; தேநேதி த்³ருஷ்டஸ்மரணம் , இத³மிதி வர்தமாநப்ரத்யய: ; தேநேதி த்³ருஷ்டம் ஸ்ம்ருத்வா, யாவத் இத³மிதி வர்தமாநக்ஷணகாலம் அவதிஷ்டே²த, தத: க்ஷணிகவாத³ஹாநி: ; அத² தேநேத்யேவ உபக்ஷீண: ஸ்மார்த: ப்ரத்யய:, இத³மிதி ச அந்ய ஏவ வார்தமாநிக: ப்ரத்யய: க்ஷீயதே, தத: ஸாத்³ருஶ்யப்ரத்யயாநுபபத்தே: — தேநேத³ம் ஸத்³ருஶமிதி, அநேகத³ர்ஶிந: ஏகஸ்ய அபா⁴வாத் ; வ்யபதே³ஶாநுபபத்திஶ்ச — த்³ரஷ்டவ்யத³ர்ஶநேநைவ உபக்ஷயாத்³விஜ்ஞாநஸ்ய, இத³ம் பஶ்யாமி அதோ³(அ)த்³ராக்ஷமிதி வ்யபதே³ஶாநுபபத்தி:, த்³ருஷ்டவதோ வ்யபதே³ஶக்ஷணாநவஸ்தா²நாத் ; அத² அவதிஷ்டே²த, க்ஷணிகவாத³ஹாநி: ; அத² அத்³ருஷ்டவதோ வ்யபதே³ஶ: ஸாத்³ருஶ்யப்ரத்யயஶ்ச, ததா³நீம் ஜாத்யந்த⁴ஸ்யேவ ரூபவிஶேஷவ்யபதே³ஶ: தத்ஸாத்³ருஶ்யப்ரத்யயஶ்ச ஸர்வமந்த⁴பரம்பரேதி ப்ரஸஜ்யேத ஸர்வஜ்ஞஶாஸ்த்ரப்ரணயநாதி³ ; ந சைததி³ஷ்யதே । அக்ருதாப்⁴யாக³மக்ருதவிப்ரணாஶதோ³ஷௌ து ப்ரஸித்³த⁴தரௌ க்ஷணவாதே³ । த்³ருஷ்டவ்யபதே³ஶஹேது: பூர்வோத்தரஸஹித ஏக ஏவ ஹி ஶ்ருங்க²லாவத் ப்ரத்யயோ ஜாயத இதி சேத் , தேநேத³ம் ஸத்³ருஶமிதி ச — ந, வர்தமாநாதீதயோ: பி⁴ந்நகாலத்வாத் — தத்ர வர்தமாநப்ரத்யய ஏக: ஶ்ருங்க²லாவயவஸ்தா²நீய:, அதீதஶ்சாபர:, தௌ ப்ரத்யயௌ பி⁴ந்நகாலௌ ; தது³ப⁴யப்ரத்யயவிஷயஸ்ப்ருக் சேத் ஶ்ருங்க²லாப்ரத்யய:, தத: க்ஷணத்³வயவ்யாபித்வாதே³கஸ்ய விஜ்ஞாநஸ்ய புந: க்ஷணவாத³ஹாநி: । மமதவதாதி³விஶேஷாநுபபத்தேஶ்ச ஸர்வஸம்வ்யவஹாரலோபப்ரஸங்க³: ॥

க்ஷணப⁴ங்க³வாதோ³க்தமநூத்³ய ப்ரத்யபி⁴ஜ்ஞாவிரோதே⁴ந நிராகரோதி —

யத்தூக்தமித்யாதி³நா ।

ஸ்வபக்ஷே(அ)பி ப்ரத்யபி⁴ஜ்ஞோபபத்திம் ஶாக்ய: ஶங்கதே —

ஸாத்³ருஶ்யாதி³தி ।

த்³ருஷ்டாந்தம் விக⁴டயந்நுத்தரமாஹ —

ந தத்ராபீதி ।

ததா²(அ)பி கத²ம் தத்ர ப்ரத்யபி⁴ஜ்ஞேத்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ —

ஜாதீதி ।

தந்நிமித்தா தேஷு ப்ரத்யபி⁴ஜ்ஞேதி ஶேஷ: ।

ததே³வ ப்ரபஞ்சயதி —

க்ருத்தேஷ்விதி ।

அப்⁴ராந்த இதி ச்சே²த³: ।

கிமிதி ஜாதிநிமித்தைஷா தீ⁴ர்வ்யக்திநிமித்தா கிம் ந ஸ்யாத³த ஆஹ —

ந ஹீதி ।

நநு ஸாத்³ருஶ்யவஶாத்³வ்யக்திமேவ விஷயீக்ருத்ய ப்ரத்யபி⁴ஜ்ஞாநம் கேஶாதி³ஷு கிம் ந ஸ்யாத்தத்ரா(அ)(அ)ஹ —

கஸ்யசிதி³தி ।

அப்⁴ராந்தஸ்யேதி யாவத் ।

தா³ர்ஷ்டாந்திகே வைஷம்யமாஹ —

க⁴டாதி³ஷ்விதி ।

வைஷம்யமுபஸம்ஹரதி —

தஸ்மாதி³தி ।

யத்ஸத்தத்க்ஷணிகம் யதா² ப்ரதீ³பாதி³ ஸந்தஶ்சாமீ பா⁴வா இத்யநுமாநவிரோதா⁴த்³ப்⁴ராந்தம் ப்ரத்யபி⁴ஜ்ஞாநமித்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ —

ப்ரத்யக்ஷேண இதி ।

அநுஷ்ணதாநுமாநவத்ப்ரத்யக்ஷவிரோதே⁴ க்ஷணிகத்வாநுமாணம் நோதே³த்யபா³தி⁴தவிஷயத்வஸ்யாப்யநுமித்யங்க³த்வாதி³தி பா⁴வ: ।

இதஶ்ச ப்ரத்யபி⁴ஜ்ஞாநம் ஸாத்³ருஶ்யநிப³ந்த⁴நோ ப்⁴ரமோ ந ப⁴வதீத்யாஹ —

ஸாத்³ருஶ்யேதி ।

தத³நுபபத்தௌ ஹேதுமாஹ —

ஜ்ஞாநஸ்யேதி ।

தஸ்ய க்ஷணிகத்வே(அ)பி கிமிதி ஸாத்³ருஶ்யப்ரத்யயோ ந ஸித்⁴யதீத்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ —

ஏகஸ்யேதி ।

அஸ்து தர்ஹி வஸ்துத்³வயத³ர்ஶித்வமேகஸ்யேதி சேந்நேத்யாஹ —

ந த்விதி ।

உக்தமேவார்த²ம் ப்ரபஞ்சயதி —

தேநேத்யாதி³நா ।

ப⁴வது கிம் தாவதேதி தத்ரா(அ)(அ)ஹ —

தேநேதி த்³ருஷ்டமிதி ।

அவதிஷ்டே²த யதீ³தி ஶேஷ: ।

க்ஷணிகத்வஹாநிபரிஹாரம் ஶங்கித்வா பரிஹரதி —

அதே²த்யாதி³நா ।

தத்ர ஹேதுமாஹ —

அநேகேதி ।

பரபக்ஷே தோ³ஷாந்தரமாஹ —

வ்யபதே³ஶேதி ।

ததே³வ விவ்ருணோதி —

இத³மிதி ।

வ்யபதே³ஶக்ஷணே(அ)நவஸ்தா²நாஸித்³தி⁴ம் ஶங்கித்வா தூ³ஷயதி —

அதே²த்யாதி³நா ।

அந்யோ த்³ருஷ்டா(அ)ந்யஶ்ச வ்யபதே³ஷ்டேத்யாஶங்க்ய பரிஹரதி —

அதே²த்யாதி³நா ।

ஶாஸ்த்ரப்ரணயநாதீ³த்யாதி³ஶப்³தே³ந ஶாஸ்த்ரீயம் ஸாத்⁴யஸாத⁴நாதி³ க்³ருஹ்யதே ।

க்ஷணிகத்வபக்ஷே தூ³ஷணாந்தரமாஹ —

அக்ருதேதி ।

வ்யபதே³ஶாநுபபத்திமுக்தாம் ஸமாத³தா⁴ந: ஶங்கதே —

த்³ருஷ்டேதி ।

ஸாத்³ருஶ்யப்ரத்யயஶ்ச ஶ்ருங்க²லாஸ்தா²நீயேந ப்ரத்யயேநைவ ஸேத்ஸ்யதீத்யாஹ —

தேநேத³மிதி ।

அபஸித்³தா⁴ந்தப்ரஸக்த்யா ப்ரத்யாசஷ்டே —

நேத்யாதி³நா ।

தாவேவோபௌ⁴ யௌ ப்ரத்யயௌ விஶேஷௌ தத³வகா³ஹீ சேந்மத்⁴யவதீம் ஶ்ருங்க²லாவயவஸ்தா²நீய: ப்ரத்யய இதி யாவத் ।

க்ஷணாநாம் மித²: ஸம்ப³ந்த⁴ஸ்தர்ஹி மா பூ⁴தி³தி சேத்தத்ரா(அ)(அ)ஹ —

மமேதி।

வ்யபதே³ஶஸாத்³ருஶ்யப்ரத்யயாநுபபத்திஸ்து ஸ்தி²தைவேதி சகாரார்த²: ।