తత్ యథా — అస్మిన్నాకాశే భౌతికే శ్యేనో వా సుపర్ణో వా, సుపర్ణశబ్దేన క్షిప్రః శ్యేన ఉచ్యతే, యథా ఆకాశేఽస్మిన్ విహృత్య విపరిపత్య శ్రాన్తః నానాపరిపతనలక్షణేన కర్మణా పరిఖిన్నః, సంహత్య పక్షౌ సఙ్గమయ్య సమ్ప్రసార్య పక్షౌ, సమ్యక్ లీయతే అస్మిన్నితి సంలయః, నీడః నీడాయైవ, ధ్రియతే స్వాత్మనైవ ధార్యతే స్వయమేవ ; యథా అయం దృష్టాన్తః, ఎవమేవ అయం పురుషః, ఎతస్మా ఎతస్మై, అన్తాయ ధావతి । అన్తశబ్దవాచ్యస్య విశేషణమ్ — యత్ర యస్మిన్ అన్తే సుప్తః, న కఞ్చన న కఞ్చిదపి, కామం కామయతే ; తథా న కఞ్చన స్వప్నం పశ్యతి । ‘న కఞ్చన కామమ్’ ఇతి స్వప్నబుద్ధాన్తయోః అవిశేషేణ సర్వః కామః ప్రతిషిధ్యతే, ‘కఞ్చన’ ఇత్యవిశేషితాభిధానాత్ ; తథా ‘న కఞ్చన స్వప్నమ్’ ఇతి — జాగరితేఽపి యత్ దర్శనమ్ , తదపి స్వప్నం మన్యతే శ్రుతిః, అత ఆహ — న కఞ్చన స్వప్నం పశ్యతీతి ; తథా చ శ్రుత్యన్తరమ్ ‘తస్య త్రయ ఆవసథాస్త్రయః స్వప్నాః’ (ఐ. ఉ. ౧ । ౩ । ౧౨) ఇతి । యథా దృష్టాన్తే పక్షిణః పరిపతనజశ్రమాపనుత్తయే స్వనీడోపసర్పణమ్ , ఎవం జాగ్రత్స్వప్నయోః కార్యకరణసంయోగజక్రియాఫలైః సంయుజ్యమానస్య, పక్షిణః పరిపతనజ ఇవ, శ్రమో భవతి ; తచ్ఛ్రమాపనుత్తయే స్వాత్మనో నీడమ్ ఆయతనం సర్వసంసారధర్మవిలక్షణం సర్వక్రియాకారకఫలాయాసశూన్యం స్వమాత్మానం ప్రవిశతి ॥