యద్వై తదిత్యాదివాక్యం చోదితార్థానువాదస్తత్పరిహారస్తు పశ్యన్నిత్యాదివాక్యమితి విభజతే —
యత్తత్రేతి ।
న హీత్యాదివాక్యనిరస్యామాశఙ్కామాహ —
నన్వితి ।
చక్షురాదివ్యాపారాభావేఽపి సుషుప్తే దర్శనాది కిం న స్యాదిత్యాశఙ్క్యాఽఽహ —
వ్యాపృతేష్వితి ।
అస్తు తర్హి తత్రాపి కరణవ్యాపారో నేత్యాహ —
న చేతి ।
అయమితి సుషుప్తపురుషోక్తిః ।
న పశ్యత్యేవేతి నియమం నిషేధతి —
న హీతి ।
తత్ర హేతుం వక్తుం ప్రశ్నపూర్వకం ప్రతిజ్ఞాం ప్రస్తౌతి —
కిం తర్హీతి ।
తత్రాఽఽకాఙ్క్షాపూర్వకం హేతువాక్యముత్థాప్య వ్యాచష్టే —
కథమిత్యాదినా ।
అవినాశిత్వాదిత్యేతద్వ్యాకుర్వన్దృష్టేర్వినాశాభావం స్పష్టయతి —
యథేత్యాదినా ।
ద్రష్టుర్దృష్టిర్న నశ్యతీత్యత్ర విరోధం చోదయతి —
నన్వితి ।
విప్రతిషేధమేవ సాధయతి —
దృష్టిశ్చేతి ।
కార్యస్యాపి వచనాదవినాశః స్యాదితి శఙ్కతే —
నన్వితి ।
తస్యాకారకత్వాన్నైవమితి పరిహరతి —
న వచనస్యేతి ।
తదేవ స్ఫుటయతి —
న హీతి ।
యత్కృతకం తదనిత్యమితి వ్యాప్త్యనుగృహీతానుమానవిరోధాద్వచో న కార్యనిత్యత్వబోధకమిత్యర్థః ।
కూటస్థదృష్టిరేవాత్ర ద్రష్టృశబ్దార్థో న దృష్టికర్తా తన్న విప్రషేధోఽస్తీతి సిద్ధాన్తయతి —
నైష దోష ఇతి ।
ఆదిత్యాదిప్రకాశకత్వవదిత్యుక్తం దృష్టాన్తం వ్యాచష్టే —
యథేతి ।
దృష్టాన్తేఽపి విప్రతిపన్నం ప్రత్యాఽఽహ —
న హీతి ।
దర్శనోపపత్తేరిత్యుక్తం దార్ష్టాన్తికం విభజతే —
తథేతి ।
ఆత్మనో నిత్యదృష్టిత్వే దోషమాశఙ్కతే —
గౌణమితి ।
గౌణస్య ముఖ్యాపేక్షత్వాన్ముఖ్యస్య చాన్యస్య ద్రష్టృత్వస్యాభావాన్మైవమిత్యుత్తరమాహ —
నేత్యాదినా ।
తామేవోపపత్తిముపదర్శయతి —
యది హీత్యాదినా ।
అన్యథా కూటస్థదృష్టిత్వమన్తరేణేతి యావత్ । దర్శనప్రకారస్యాన్యత్వం క్రియాత్మత్వమ్ । తస్య నిష్క్రియత్వశ్రుతిస్మృతివిరోధాదితి శేషః ।
ద్రష్టృత్వాన్తరానుపపత్తౌ ఫలితమాహ —
తదేవమేవేతి ।
నిత్యదృష్టిత్వేనైవేత్యర్థః ।
ఉక్తేఽర్థే దృష్టాన్తమాహ —
యథేత్యాదినా ।
తథాఽఽత్మనోఽపి ద్రష్టృత్వం నిత్యేనైవ స్వాభావికేన చైతన్యజ్యోతిషా సిధ్యతి తదేవ చ ద్రష్టృత్వం ముఖ్యం ద్రష్టృత్వాన్తరానుపపత్తేరితి శేషః ।
ఆత్మనో నిత్యదృష్టిస్వభావత్వే ఫలితమాహ —
తస్మాదితి ।
తృజన్తం దృష్టృశబ్దమాశ్రిత్య శఙ్కతే —
నన్వితి ।
అత్రాప్యనిత్యక్రియాకర్తృవిషయస్తృజన్తశబ్దప్రయోగ ఇతి శేషః ।
తృజన్తశబ్దప్రయోగస్యానిత్యక్రియాకర్తృవిషయత్వం వ్యభిచరయన్నుత్తరమాహ —
నేతి ।
వైషమ్యాశఙ్కతే —
భవత్వితి ।
ఆదిత్యాదిషు స్వాభావికప్రకాశేన ప్రకాశయితృత్వమస్తు కాదాచిత్కప్రకాశేన ప్రకాశయితృత్వస్య తేష్వసంభవాన్న త్వాత్మని నిత్యా దృష్టిరస్తి తన్మానాభావాత్ । తథా చ కాదాచిత్కదృష్ట్యైవ తస్య ద్రష్టృతేత్యర్థః ।
ప్రతీచశ్చిద్రూపత్వస్య శ్రౌతత్వాత్కర్తృత్వం వినా ప్రకాశయితృత్వమవిశిష్టమిత్యుత్తరమాహ —
న దృష్టీతి ।
కూటస్థదృష్టిరాత్మేత్యుక్తే ప్రత్యక్షవిరోధం శఙ్కతే —
పశ్యామీతి ।
ద్వివిధోఽనుభవస్తస్య కూటస్థదృష్టిత్వమనుగృహ్ణాతి చక్షురాదివ్యాపారభావాపేక్షయా పశ్యామి న పశ్యామీతి ధియోరాత్మసాక్షికత్వాదిత్యుత్తరమాహ —
న కరణేతి ।
ఆత్మదృష్టేర్నిత్యత్వే హేత్వన్తరమాహ —
ఉద్ధృతేతి ।
ఆత్మదృష్టేర్నిత్యత్వముపసంహరతి —
తస్మాదితి ।
తన్నిత్యత్వోక్తిఫలమాహ —
అత ఇతి ।