వాక్యాన్తరమాకాఙ్క్షాపూర్వకముత్థాప్య వ్యాచష్టే —

కథమిత్యాదినా ।

ద్వితీయాదిపదానాం పౌనరుక్త్యమాశఙ్క్యార్థభేదం దర్శయతి —

యద్ధీత్యాదినా ।

సాభాసమన్తఃకరణం యత్పశ్యేదితి విశేషదర్శనకరణం ప్రమాతృ ద్వితీయం తస్మాదన్యచ్చక్షురాది ప్రమాణం రూపాది చ ప్రమేయం విభక్తం తత్సర్వం జాగ్రత్స్వప్నయోరవిద్యాప్రతిపన్నం సుషుప్తికాలే కారణమాత్రతాం గతమభివ్యక్తం నాస్తీత్యర్థః ।

సుషుప్తే ద్వితీయం ప్రమాతృరూపం నాస్తీత్యేతదుపపాదయతి —

ఆత్మన ఇతి ।

ప్రమాతృరూపం పృథఙ్నాస్తీతి శేషః ।

తథాఽపి కరణవ్యాపారకృతం విషయదర్శనమాత్మనః స్యాదిత్యాశఙ్క్యాఽఽహ —

ద్రష్టురితి ।

సుషుప్తస్యాపి పరిచ్ఛిన్నత్వమాశఙ్క్యాఽఽహ —

అయం త్వితి ।

తస్య పరేణైకీభావఫలమాహ —

తేనేతి ।

విషయేన్ద్రియాభావకృతం ఫలమాహ —

తదభావాదితి ।

కిమితి విషయాద్యభావాద్విశేషదర్శనం నిషిధ్యతే సత్త్వమేవ తస్యాఽఽత్మసత్త్వాధీనం కిం న స్యాదిత్యాశఙ్క్యాఽఽహ —

కరణాదితి ।

నన్వవస్థాద్వయే విశేషదర్శనమాత్మకృతం ప్రతిభాతి తస్య ప్రధానత్వాదత ఆహ —

ఆత్మకృతమివేతి ।

నన్విత్యాదేస్తాత్పర్యముపసంహరతి —

తస్మాదితి ।

ప్రమాతృకరణవిషయకృతత్వాద్విశేషదృష్టేస్తేషాం చ సుషుప్తాభావాత్తత్కార్యాయా విశేషదృష్టేరపి తత్రాభావాదితి యావత్ । తత్కృతా జాగరాదావాత్మకృతత్వేన భ్రాన్తిప్రతిపన్నవిశేషదర్శనాభావప్రయుక్తేత్యర్థః ॥ ౨౩ ॥