ப்³ருஹதா³ரண்யகோபநிஷத்³பா⁴ஷ்யம்
சதுர்தோ²(அ)த்⁴யாய:த்ருதீயம் ப்³ராஹ்மணம்
ஆநந்த³கி³ரிடீகா (ப்³ருஹதா³ரண்யக)
 
ஸ வா ஏஷ ஏதஸ்மிந்ஸ்வப்நாந்தே ரத்வா சரித்வா த்³ருஷ்ட்வைவ புண்யம் ச பாபம் ச புந: ப்ரதிந்யாயம் ப்ரதியோந்யாத்³ரவதி பு³த்³தா⁴ந்தாயைவ ॥ 34 ॥
அத்ர விஜ்ஞாநமய: ஸ்வயஞ்ஜ்யோதி: ஆத்மா ஸ்வப்நே ப்ரத³ர்ஶித:, ஸ்வப்நாந்தபு³த்³தா⁴ந்தஸஞ்சாரேண கார்யகரணவ்யதிரிக்ததா, காமகர்மப்ரவிவேகஶ்ச அஸங்க³தயா மஹாமத்ஸ்யத்³ருஷ்டாந்தேந ப்ரத³ர்ஶித: ; புநஶ்ச அவித்³யாகார்யம் ஸ்வப்ந ஏவ ‘க்⁴நந்தீவ’ (ப்³ரு. உ. 4 । 3 । 20) இத்யாதி³நா ப்ரத³ர்ஶிதம் ; அர்தா²த் அவித்³யாயா: ஸதத்த்வம் நிர்தா⁴ரிதம் அதத்³த⁴ர்மாத்⁴யாரோபணரூபத்வம் அநாத்மத⁴ர்மத்வம் ச ; ததா² வித்³யாயாஶ்ச கார்யம் ப்ரத³ர்ஶிதம் , ஸர்வாத்மபா⁴வ:, ஸ்வப்நே ஏவ ப்ரத்யக்ஷத: — ‘ஸர்வோ(அ)ஸ்மீதி மந்யதே ஸோ(அ)ஸ்ய பரமோ லோக:’ (ப்³ரு. உ. 4 । 3 । 20) இதி ; தத்ர ச ஸர்வாத்மபா⁴வ: ஸ்வபா⁴வோ(அ)ஸ்ய, ஏவம் அவித்³யாகாமகர்மாதி³ஸர்வஸம்ஸாரத⁴ர்மஸம்ப³ந்தா⁴தீதம் ரூபமஸ்ய, ஸாக்ஷாத் ஸுஷுப்தே க்³ருஹ்யதே — இத்யேதத்³விஜ்ஞாபிதம் ; ஸ்வயஞ்ஜ்யோதிராத்மா ஏஷ: பரம ஆநந்த³:, ஏஷ வித்³யாயா விஷய:, ஸ ஏஷ பரம: ஸம்ப்ரஸாத³:, ஸுக²ஸ்ய ச பரா காஷ்டா² — இத்யேதத் ஏவமந்தேந க்³ரந்தே²ந வ்யாக்²யாதம் । தச்ச ஏதத் ஸர்வம் விமோக்ஷபதா³ர்த²ஸ்ய த்³ருஷ்டாந்தபூ⁴தம் , ப³ந்த⁴நஸ்ய ச ; தே ச ஏதே மோக்ஷப³ந்த⁴நே ஸஹேதுகே ஸப்ரபஞ்சே நிர்தி³ஷ்டே வித்³யாவித்³யாகார்யே, தத்ஸர்வம் த்³ருஷ்டாந்தபூ⁴தமேவ — இதி, தத்³தா³ர்ஷ்டாந்திகஸ்தா²நீயே மோக்ஷப³ந்த⁴நே ஸஹேதுகே காமப்ரஶ்நார்த²பூ⁴தே த்வயா வக்தவ்யே இதி புந: பர்யநுயுங்க்தே ஜநக: — அத ஊர்த்⁴வம் விமோக்ஷாயைவ ப்³ரூஹீதி । தத்ர மஹாமத்ஸ்யவத் ஸ்வப்நபு³த்³தா⁴ந்தௌ அஸங்க³: ஸஞ்சரதி ஏக ஆத்மா ஸ்வயஞ்ஜ்யோதிரித்யுக்தம் ; யதா² ச அஸௌ கார்யகரணாநி ம்ருத்யுரூபாணி பரித்யஜந் உபாத³தா³நஶ்ச மஹாமத்ஸ்யவத் ஸ்வப்நபு³த்³தா⁴ந்தாவநுஸஞ்சரதி, ததா² ஜாயமாநோ ம்ரியமாணஶ்ச தைரேவ ம்ருத்யுரூபை: ஸம்யுஜ்யதே வியுஜ்யதே ச — ‘உபௌ⁴ லோகாவநுஸஞ்சரதி’ (ப்³ரு. உ. 4 । 3 । 7) இதி ஸஞ்சரணம் ஸ்வப்நபு³த்³தா⁴ந்தாநுஸஞ்சாரஸ்ய தா³ர்ஷ்டாந்திகத்வேந ஸூசிதம் । ததி³ஹ விஸ்தரேண ஸநிமித்தம் ஸஞ்சரணம் வர்ணயிதவ்யமிதி தத³ர்தோ²(அ)யமாரம்ப⁴: । தத்ர ச பு³த்³தா⁴ந்தாத் ஸ்வப்நாந்தரம் அயமாத்மா அநுப்ரவேஶித: ; தஸ்மாத் ஸம்ப்ரஸாத³ஸ்தா²நம் மோக்ஷத்³ருஷ்டாந்தபூ⁴தம் ; தத: ப்ராச்யவ்ய பு³த்³தா⁴ந்தே ஸம்ஸாரவ்யவஹார: ப்ரத³ர்ஶயிதவ்ய இதி தேந அஸ்ய ஸம்ப³ந்த⁴: । ஸ வை பு³த்³தா⁴ந்தாத் ஸ்வப்நாந்தக்ரமேண ஸம்ப்ரஸந்ந: ஏஷ: ஏதஸ்மிந் ஸம்ப்ரஸாதே³ ஸ்தி²த்வா, தத: புந: ஈஷத்ப்ரச்யுத: — ஸ்வப்நாந்தே ரத்வா சரித்வேத்யாதி³ பூர்வவத் — பு³த்³தா⁴ந்தாயைவ ஆத்³ரவதி ॥

ஸ வா ஏஷ ஏதஸ்மிந்நித்யாத்³யுத்தரக்³ரந்த²ஸ்ய ஸம்ப³ந்த⁴ம் வக்தும் வ்ருத்தம் கீர்தயதி —

அத்ரேதி ।

அத்ராயம் புருஷ: ஸயம் ஜ்யோதிர்ப⁴வதீதி வாக்யம் ஸப்தம்யர்த²: ।

வ்ருத்தமர்தா²ந்தரமநுத்³ரவதி —

ஸ்வப்நாந்தேதி ।

கார்யகரணவ்யதிரிக்தத்வம் ப்ரத³ர்ஶிதமிதி ஸம்ப³ந்த⁴: ।

உக்தமர்தா²ந்தரமாஹ —

காமேதி ।

அத² யத்ரைநம் க்⁴நந்தீவேத்யாதா³வுக்தமநுபா⁴ஷதே —

புநஶ்சேதி ।

கிம் தத்ர கார்யப்ரத³ர்ஶநஸாமர்த்²யாந்நிர்தா⁴ரிதமவித்³யாயா: ஸதத்த்வம் ததா³ஹ —

அதத்³த⁴ர்மேதி ।

அநாத்மத⁴ர்மத்வமாத்மநி சைதந்யவத³ஸ்வாபா⁴விகத்வம் ।

அவித்³யாகார்யவத்³வித்³யாகார்யம் ச ஸ்வப்நே ஸர்வாத்மபா⁴வலக்ஷணம் ப்ரத்யக்ஷத ஏவ ப்ரத³ர்ஶிதமித்யாஹ —

ததே²தி ।

ஸுஷுப்தே(அ)பி ஸ்வப்நவதே³தத்³த³ர்ஶிதமித்யாஹ —

ஏவமிதி ।

ஸாக்ஷாத்ஸ்வரூபசைதந்யவஶாதி³த்யேதத் । அந்யதோ²த்தி²தஸ்ய ஸுக²பராமர்ஶோ ந ஸ்யாதி³தி பா⁴வ: ।

உக்தம் வித்³யாகார்யம் நிக³மயதி —

ஏஷ இதி ।

தமேவ வித்³யாவிஷயம் விஶத³யதி —

ஸ ஏஷ இதி ।

வ்ருத்தாநுவாத³முபஸம்ஹரதி —

இத்யேததி³தி ।

ஏவமந்தேந க்³ரந்தே²ந ப்³ரஹ்மலோகாந்தவாக்யேநேதி யாவத் ।

ஸோ(அ)ஹமித்யாதே³ஸ்தாத்பர்யமநுவத³தி —

தச்சேதி ।

யதோ ராஜேத்த²ம் மந்யதே(அ)தஸ்தஸ்ய ஸஹஸ்ரதா³நே யுக்தா ப்ரவ்ருத்திரித்யர்த²: ।

அத ஊர்த்⁴வமித்யாதே³ரபி⁴ப்ராயமநுத்³ரவதி —

தே சேதி ।

யத்³யபி யதோ²க்தலக்ஷணே மோக்ஷப³ந்த⁴நே ப்ராகே³வோபதி³ஷ்டே ததா²(அ)பி பூர்வோக்தம் ஸர்வம் த்³ருஷ்டாந்தபூ⁴தமேவ தயோரிதி யதோ ராஜா ப்⁴ராம்யத்யதோ மோக்ஷப³ந்த⁴நே தா³ர்ஷ்டாந்திகபூ⁴தே வக்தவ்யே யாஜ்ஞவல்க்யேநேதி மந்யமாநஸ்தம் ப்ரேரயதீத்யர்த²: ।

ப³ந்த⁴மோக்ஷயோர்வக்தவ்யத்வேந ப்ராப்தயோரபி ப்ரத²மம் ப³ந்தோ⁴ வர்ண்யத இதி வக்தும் த்³ருஷ்டாந்தம் ஸ்மாரயதி —

தத்ரேதி ।

த்³ருஷ்டாந்தமநூத்³ய தா³ர்ஷ்டாந்திகஸ்ய ப³ந்த⁴ஸ்ய ஸூத்ரிதத்வம் த³ர்ஶயதி —

யதா² சேத்யாதி³நா ।

உபௌ⁴ லோகாவித்யத்ர ப்ரத²மமேவம்ஶப்³தோ³ த்³ரஷ்டவ்ய: ।

வ்ருத்தமநூத்³யாநந்தரப்ரகரணமுத்தா²பயதி —

ததி³ஹேதி ।

அஜ்ஞ: ஸம்ஸாரீ ஸப்தம்யர்த²: । ஸநிமித்தம் காமாதி³நா நிமித்தேந ஸஹிதமித்யேதத் ।

ப்ரகரணாரம்ப⁴முக்த்வா ஸமநந்தரவாக்யஸ்ய வ்யவஹிதேந ஸம்ப³ந்த⁴மாஹ —

தத்ர சேதி ।

ஸ வா ஏஷ ஏதஸ்மிந்பு³த்³தா⁴ந்தே ரத்வேத்யுபக்ரம்ய ஸ்வப்நாந்தாயைவேதி வாக்யம் ஸப்தம்யா பராம்ருஶ்யதே ।

ஸ்வப்நாந்தஶப்³த³ஸ்ய ஸ்வப்நவிஷயவ்யாவ்ருத்யர்த²ம் விஶிநஷ்டி —

ஸம்ப்ரஸாதே³தி ।

கத²ம் புந: ஸம்ப்ரஸந்நஸ்ய ஸம்ஸாரோபவர்ணநமித்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ —

தத இதி ।

ப்ராகு³க்த: ஸப்தம்யர்தோ² வ்யவஹிதோ க்³ரந்த²ஸ்தேநேதி பராம்ருஶ்யதே । ஸமநந்தரக்³ரந்த²: ஷஷ்ட்²யோச்யதே ।

வாக்யஸ்ய வ்யவஹிதேந ஸம்ப³ந்த⁴முக்த்வா தத³க்ஷராணி யோஜயதி —

ஸ வை பு³த்³தா⁴ந்தாதி³தி ।

ஸ்வப்நாந்தே ரத்வா சரித்வேத்யாதி³ பு³த்³தா⁴ந்தாயைவா(அ)(அ)த்³ரவதீத்யேதத³ந்தம் பூர்வவதி³தி யோஜநா ॥ 34 ॥