ப்³ருஹதா³ரண்யகோபநிஷத்³பா⁴ஷ்யம்
சதுர்தோ²(அ)த்⁴யாய:சதுர்த²ம் ப்³ராஹ்மணம்
ஆநந்த³கி³ரிடீகா (ப்³ருஹதா³ரண்யக)
 
ஏகீ ப⁴வதி ந பஶ்யதீத்யாஹுரேகீ ப⁴வதி ந ஜிக்⁴ரதீத்யாஹுரேகீ ப⁴வதி ந ரஸயத இத்யாஹுரேகீ ப⁴வதி ந வத³தீத்யாஹுரேகீ ப⁴வதி ந ஶ்ருணோதீத்யாஹுரேகீ ப⁴வதி ந மநுத இத்யாஹுரேகீ ப⁴வதி ந ஸ்ப்ருஶதீத்யாஹுரேகீ ப⁴வதி ந விஜாநாதீத்யாஹுஸ்தஸ்ய ஹைதஸ்ய ஹ்ருத³யஸ்யாக்³ரம் ப்ரத்³யோததே தேந ப்ரத்³யோதேநைஷ ஆத்மா நிஷ்க்ராமதி சக்ஷுஷ்டோ வா மூர்த்⁴நோ வாந்யேப்⁴யோ வா ஶரீரதே³ஶேப்⁴யஸ்தமுத்க்ராமந்தம் ப்ராணோ(அ)நூத்க்ராமதி ப்ராணமநூத்க்ராமந்தம் ஸர்வே ப்ராணா அநூத்க்ராமந்தி ஸவிஜ்ஞாநோ ப⁴வதி ஸவிஜ்ஞாநமேவாந்வவக்ராமதி । தம் வித்³யாகர்மணீ ஸமந்வாரபே⁴தே பூர்வப்ரஜ்ஞா ச ॥ 2 ॥
ஏகீ ப⁴வதி கரணஜாதம் ஸ்வேந லிங்கா³த்மநா, ததா³ ஏநம் பார்ஶ்வஸ்தா² ஆஹு: — பஶ்யதீதி ; ததா² க்⁴ராணதே³வதாநிவ்ருத்தௌ க்⁴ராணமேகீ ப⁴வதி லிங்கா³த்மநா, ததா³ ந ஜிக்⁴ரதீத்யாஹு: । ஸமாநமந்யத் । ஜிஹ்வாயாம் ஸோமோ வருணோ வா தே³வதா, தந்நிவ்ருத்த்யபேக்ஷயா ந ரஸயதே இத்யாஹு: । ததா² ந வத³தி ந ஶ்ருணோதி ந மநுதே ந ஸ்ப்ருஶதி ந விஜாநாதீத்யாஹு: । ததா³ உபலக்ஷ்யதே தே³வதாநிவ்ருத்தி:, கரணாநாம் ச ஹ்ருத³ய ஏகீபா⁴வ: । தத்ர ஹ்ருத³யே உபஸம்ஹ்ருதேஷு கரணேஷு யோ(அ)ந்தர்வ்யாபார: ஸ கத்²யதே — தஸ்ய ஹ ஏதஸ்ய ப்ரக்ருதஸ்ய ஹ்ருத³யஸ்ய ஹ்ருத³யச்சி²த்³ரஸ்யேத்யேதத் , அக்³ரம் நாடீ³முக²ம் நிர்க³மநத்³வாரம் , ப்ரத்³யோததே, ஸ்வப்நகால இவ, ஸ்வேந பா⁴ஸா தேஜோமாத்ராதா³நக்ருதேந, ஸ்வேநைவ ஜ்யோதிஷா ஆத்மநைவ ச ; தேந ஆத்மஜ்யோதிஷா ப்ரத்³யோதேந ஹ்ருத³யாக்³ரேண ஏஷ ஆத்மா விஜ்ஞாநமயோ லிங்கோ³பாதி⁴: நிர்க³ச்ச²தி நிஷ்க்ராமதி । ததா² ஆத²ர்வணே ‘கஸ்மிந்ந்வஹமுத்க்ராந்த உத்க்ராந்தோ ப⁴விஷ்யாமி கஸ்மிந்வா ப்ரதிஷ்டி²தே ப்ரதிஷ்டா²ஸ்யாமீதி ஸ ப்ராணமஸ்ருஜத’ (ப்ர. உ. 6 । 3) இதி । தத்ர ச ஆத்மசைதந்யஜ்யோதி: ஸர்வதா³ அபி⁴வ்யக்ததரம் ; தது³பாதி⁴த்³வாரா ஹி ஆத்மநி ஜந்மமரணக³மநாக³மநாதி³ஸர்வவிக்ரியாலக்ஷண: ஸம்வ்யவஹார: ; ததா³த்மகம் ஹி த்³வாத³ஶவித⁴ம் கரணம் பு³த்³த்⁴யாதி³, தத் ஸூத்ரம் , தத் ஜீவநம் , ஸோ(அ)ந்தராத்மா ஜக³த: தஸ்து²ஷஶ்ச । தேந ப்ரத்³யோதேந ஹ்ருத³யாக்³ரப்ரகாஶேந நிஷ்க்ரமமாண: கேந மார்கே³ண நிஷ்க்ராமதீத்யுச்யதே — சக்ஷுஷ்டோ வா, ஆதி³த்யலோகப்ராப்திநிமித்தம் ஜ்ஞாநம் கர்ம வா யதி³ ஸ்யாத் ; மூர்த்⁴நோ வா ப்³ரஹ்மலோகப்ராப்திநிமித்தம் சேத் ; அந்யேப்⁴யோ வா ஶரீரதே³ஶேப்⁴ய: ஶரீராவயவேப்⁴ய: யதா²கர்ம யதா²ஶ்ருதம் । தம் விஜ்ஞாநாத்மாநம் , உத்க்ராமந்தம் பரலோகாய ப்ரஸ்தி²தம் , பரலோகாய உத்³பூ⁴தாகூதமித்யர்த²:, ப்ராண: ஸர்வாதி⁴காரிஸ்தா²நீய: ராஜ்ஞ இவ அநூத்க்ராமதி ; தம் ச ப்ராணமநூத்க்ராமந்தம் வாகா³த³ய: ஸர்வே ப்ராணா அநூத்க்ராமந்தி । யதா²ப்ரதா⁴நாந்வாசிக்²யாஸா இயம் , ந து க்ரமேண ஸார்த²வத் க³மநம் இஹ விவக்ஷிதம் । ததா³ ஏஷ ஆத்மா ஸவிஜ்ஞாநோ ப⁴வதி ஸ்வப்ந இவ விஶேஷவிஜ்ஞாநவாந் ப⁴வதி கர்மவஶாத் , ந ஸ்வதந்த்ர: ; ஸ்வாதந்த்ர்யேண ஹி ஸவிஜ்ஞாநத்வே ஸர்வ: க்ருதக்ருத்ய: ஸ்யாத் ; நைவ து தத் லப்⁴யதே ; அத ஏவாஹ வ்யாஸ: — ‘ஸதா³ தத்³பா⁴வபா⁴வித:’ (ப⁴. கீ³. 8 । 6) இதி ; கர்மணா து உத்³பா⁴வ்யமாநேந அந்த:கரணவ்ருத்திவிஶேஷாஶ்ரிதவாஸநாத்மகவிஶேஷவிஜ்ஞாநேந ஸர்வோ லோக: ஏதஸ்மிந்காலே ஸவிஜ்ஞாநோ ப⁴வதி ; ஸவிஜ்ஞாநமேவ ச க³ந்தவ்யம் அந்வவக்ராமதி அநுக³ச்ச²தி விஶேஷவிஜ்ஞாநோத்³பா⁴ஸிதமேவேத்யர்த²: । தஸ்மாத் தத்காலே ஸ்வாதந்த்ர்யார்த²ம் யோக³த⁴ர்மாநுஸேவநம் பரிஸங்க்²யாநாப்⁴யாஸஶ்ச விஶிஷ்டபுண்யோபசயஶ்ச ஶ்ரத்³த³தா⁴நை: பரலோகார்தி²பி⁴: அப்ரமத்தை: கர்தவ்ய இதி । ஸர்வஶாஸ்த்ராணாம் யத்நதோ விதே⁴யோ(அ)ர்த²: — து³ஶ்சரிதாச்ச உபரமணம் । ந ஹி தத்காலே ஶக்யதே கிஞ்சித்ஸம்பாத³யிதும் , கர்மணா நீயமாநஸ்ய ஸ்வாதந்த்ர்யாபா⁴வாத் । ‘புண்யோ வை புண்யேந கர்மணா ப⁴வதி பாப: பாபேந’ (ப்³ரு. உ. 3 । 2 । 13) இத்யுக்தம் । ஏதஸ்ய ஹ்யநர்த²ஸ்ய உபஶமோபாயவிதா⁴நாய ஸர்வஶாகோ²பநிஷத³: ப்ரவ்ருத்தா: । ந ஹி தத்³விஹிதோபாயாநுஸேவநம் முக்த்வா ஆத்யந்திக: அஸ்ய அநர்த²ஸ்ய உபஶமோபாய: அஸ்தி । தஸ்மாத் அத்ரைவ உபநிஷத்³விஹிதோபாயே யத்நபரைர்ப⁴விதவ்யம் — இத்யேஷ ப்ரகரணார்த²: ॥

தர்ஹி போ⁴க்த்ரோபஸம்ஹ்ருதம் சக்ஷுரத்யந்தாபா⁴வீபூ⁴தமித்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ —

ஏகீதி ।

உக்தே(அ)ர்தே² லோகப்ரஸித்³தி⁴ம் த³ர்ஶயதி —

ததே³தி ।

சக்ஷுஷி த³ர்ஶிதம் ந்யாயம் க்⁴ராணே(அ)திதி³ஶதி —

ததே²தி ।

யதா² சக்ஷுர்தே³வதாயா நிவ்ருத்தௌ லிங்கா³த்மநா சக்ஷுரேகீப⁴வதி யதா² க்⁴ராணதே³வதாம்ஶஸ்ய க்⁴ராணாநுக்³ரஹநிவ்ருத்தித்³வாரேணாம்ஶிதே³வதயைக்யே லிங்கா³த்மநா க்⁴ராணமேகீப⁴வதீத்யர்த²: । தந்நிவ்ருத்யபேக்ஷயா வருணாதி³ தே³வதாயா ஜிஹ்வாயாமநுக்³ரஹநிவ்ருத்தௌ ஜிஹ்வாயா லிங்கா³த்மநைக்யவ்யபேக்ஷயேத்யர்த²: ।

தத்தத³நுக்³ராஹகதே³வதாம்ஶஸ்ய தத்ர தத்ராநுக்³ரஹநிவ்ருத்த்யா தத்தத³ம்ஶிதே³வதாப்ராப்தௌ தத்தத்கரணஸ்ய லிங்கா³த்மநைக்யம் ப⁴வதீத்யபி⁴ப்ரேத்யா(அ)(அ)ஹ —

ததே²தி ।

மரணத³ஶாயாம் ரூபாதி³த³ர்ஶநராஹித்யமர்த²த்³வயஸாத⁴கமித்யாஹ —

ததே³தி ।

தஸ்ய ஹைதஸ்யேத்யாதி³ வாக்யமுபாத³த்தே —

தத்ரேதி ।

முமூர்ஷாவஸ்தா² ஸப்தம்யர்த²: ।

கேநாயம் ப்ரத்³யோதோ ப⁴வதீத்யபேக்ஷாயாமாஹ —

ஸ்வப்நேதி ।

யதா² ஸ்வப்நகாலே ஸ்வேந பா⁴ஸா ஸ்வேந ஜ்யோதிஷா ப்ரஸ்வபிதீதி வ்யாக்²யாதம் ததா²(அ)த்ராபி தேஜோமாத்ராணாம் யதா³தா³நம் தத்க்ருதேந வாஸநரூபேண ப்ராப்யப²லவிஷயபு³த்³தி⁴வ்ருத்திரூபேண ஸ்வேந பா⁴ஸா ஸ்வேந சா(அ)(அ)த்மநா சைதந்யஜ்யோதிஷா ஹ்ருத³யாக்³ரப்ரத்³யோதநமித்யர்த²: ।

தஸ்யார்த²க்ரியாம் த³ர்ஶயதி —

தேநேதி ।

 கிமிதி லிங்க³த்³வாரா(அ)(அ)த்மநோ நிர்க³மநம் ப்ரதிஜ்ஞாயதே தத்ரா(அ)(அ)ஹ —

ததே²தி ।

யதி³ மரணகாலே தோஜோமாத்ராதா³நம் ந தர்ஹி ஸதா³ லிங்கோ³பாதி⁴ராத்மேத்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ —

தத்ர சேதி ।

ஸப்தம்யா லிங்க³முச்யதே । ஸர்வதே³தி லிங்க³ஸத்தாத³ஶோக்தி: ।

ஆத்மோபாதி⁴பூ⁴தே லிங்கே³ கிம் ப்ரமாணமித்யாஶங்க்யா(அ)(அ)த்மநி கூடஸ்தே² ஸம்வ்யவஹாரத³ர்ஶநமித்யாஹ —

தது³பாதீ⁴தி ।

சக்ஷுராதி³ப்ரஸித்³தி⁴ரபி ப்ரமாணமித்யாஹ —

ததா³த்மகம் ஹீதி ।

ஏகாத³ஶவித⁴ம் கரணமித்யப்⁴யுபக³மாத்குதோ த்³வாத³ஶவித⁴த்வமித்யாஶங்க்ய விஶிநஷ்டி —

பு³த்³த்⁴யாதீ³தி ।

’வாயுர்வை கௌ³தம தத்ஸூத்ரம்’ இத்யாதி³ ஶ்ருதிரபி யதோ²க்தே லிங்கே³ ப்ரமாணமித்யாஹ —

தத்ஸூத்ரமிதி ।

ஜக³தோ ஜீவநமபி தத்ர மாநமித்யாஹ —

தஜ்ஜீவநமிதி ।

’ஏஷ ஸர்வபூ⁴தாந்தராத்மா’ இதி ஶ்ருதிரபி யதோ²க்தம் லிங்க³ம் ஸாத⁴யதீத்யாஹ —

ஸோ(அ)ந்தராத்மேதி ।

லிங்கோ³பாதே⁴ராத்மநோ யதோ²க்தப்ரகாஶேந மரணகாலே ஹ்ருத³யாந்நிஷ்க்ரமணே மார்க³ம் ப்ரஶ்நபூர்வகமுத்தரவாக்யேநோபதி³ஶதி —

தேநேத்யாதி³நா ।

சக்ஷுஷ்டோ வேதி விகல்பே நிமித்தம் ஸூசயதி —

ஆதி³த்யேதி ।

மூர்த்⁴நோ வேதி விகல்பே ஹேதுமாஹ —

ப்³ரஹ்மலோகேதி ।

தத்ப்ராப்திநிமித்தம் சேஜ்ஜ்ஞாநம் கர்மம் வா ஸ்யாதி³தி பூர்வேண ஸம்ப³ந்த⁴: ।

தே³ஹாவயவாந்தரேப்⁴யோ நிஷ்க்ரமணே நியாமகமாஹ —

யதே²தி ।

கத²ம் பரலோகாய ப்ரஸ்தி²தமித்யுச்யதே ப்ராணக³மநாதீ⁴நத்வாத்³விஜ்ஞாநாத்மக³மநஸ்யேத்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ —

பரலோகாயேதி ।

நநு ஜீவஸ்ய ப்ராணாதி³தாதா³த்ம்யே ஸதி கத²மநுஶப்³தே³ந க்ரமோ விவக்ஷ்யதே தத்ரா(அ)(அ)ஹ —

யதா²ப்ரதா⁴நேதி ।

ப்ரதா⁴நமநதிக்ரம்ய ஹீயமந்வாக்²யாநேச்சா² । ததா² ச ஜீவாதே³: ப்ராதா⁴ந்யாபி⁴ப்ராயேணாநுஶப்³த³ப்ரயோகோ³ ந க்ரமாபி⁴ப்ராயேண தே³ஶகாலபே⁴தா³பா⁴வாதி³த்யர்த²: । ஸார்தே² ஸமூஹே வ்யக்திஷு க்ரமேண க³மநம் த்³ருஶ்யதே ந ததா² ப்ராணாதி³ஷ்விதி வ்யதிரேக: ।

யது³க்தம் ஹ்ருத³யாக்³ரப்ரத்³யோதநம் தத்ஸவிஜ்ஞாநஶ்ருத்யா ப்ரகடயதி —

ததே³தி ।

கர்மவஶாதி³தி விஶேஷணம் ஸாத⁴யதி —

நேதி ।

விபக்ஷே தோ³ஷமாஹ —

ஸ்வாதந்த்ர்யேணேதி ।

இஷ்டாபத்திமாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ —

நைவேதி ।

முமூர்ஷோரஸ்வாதந்த்ர்யே மாநமாஹ —

அத ஏவேதி ।

கர்மவஶாது³க்தம் ஸவிஜ்ஞாநத்வமுபஸம்ஹரதி —

கர்மணேதி ।

அந்த:கரணஸ்ய வ்ருத்திவிஶேஷோ பா⁴விதே³ஹவிஷயஸ்ததா³ஶ்ரிதம் தத்³ரூபம் யத்³வாஸநாத்மகம் விஶேஷவிஜ்ஞாநம் தேநேதி யாவத் ।

ம்ரியமாணஸ்ய ஸவிஜ்ஞாநத்வே ஸத்யர்த²ஸித்³த⁴மர்த²மாஹ —

ஸவிஜ்ஞாநமேவேதி ।

க³ந்தவ்யஸ்ய ஸவிஜ்ஞாநத்வம் விஜ்ஞாநாஶ்ரயத்வமித்யாஶங்க்ய விஶிநஷ்டி —

விஶேஷேதி ।

ப்ரகே³வோத்க்ராந்தே: ஸவிஜ்ஞாநத்வவாதி³ஶ்ருதேஸ்தாத்பர்யமாஹ —

தஸ்மாதி³தி ।

புருஷஸ்ய கர்மாநுஸாரித்வம் தச்ச²ப்³தா³ர்த²: । யோக³ஶ்சித்தவ்ருத்திநிரோத⁴: । தஸ்ய த⁴ர்மா யமநியமப்ரப்⁴ருதய: । தேஷாமநுஸேவநம் புந: புநராவர்தநம் । பரிஸம்க்²யாநாப்⁴யாஸோ யோகா³நுஷ்டா²நம் । கர்தவ்ய இதி ப்ரக்ருதஶ்ருதேர்விதே⁴யோ(அ)ர்த² இதி ஶேஷ: ।

கிஞ்ச புண்யோபசயகர்தவ்யதாரூபே(அ)ர்தே² ஸர்வமேவ விதி⁴காண்ட³ம் பர்யவஸிதமித்யாஹ —

ஸர்வஶாஸ்த்ராணாமிதி ।

ஸர்வஸ்மாதா³கா³மிது³ஶ்சரிதாது³பரமணம் கர்தவ்யமித்யஸ்மிந்நர்தே² நிஷேத⁴ஶாஸ்த்ரமபி பர்யவஸிதமித்யாஹ —

து³ஶ்சரிதாச்சேதி ।

நநு பூர்வம் யதே²ஷ்டசேஷ்டாம் க்ருத்வா மரணகாலே ஸர்வமேதத்ஸம்பாத³யிஷ்யதே நேத்யாஹ —

ந ஹீதி ।

கர்மணா நீயமாநத்வே மாநமாஹ —

புண்ய இதி ।

தர்ஹி புண்யோபசயாதே³வ யதோ²க்தாநர்த²நிவ்ருத்தேர்வ்யர்த²ம் தத்த்வஜ்ஞாநமித்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ —

ஏதஸ்யேதி ।

உபஶமோபாயஸ்தத்வஜ்ஞாநம் தஸ்ய விதா⁴நம் ப்ரகாஶநம் தத³ர்த²மிதி யாவத் ।

தே³வதாத்⁴யாநாத³நர்தோ² நிவர்திஷ்யதே கிம் தத்த்வஜ்ஞாநேநேத்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ —

ந ஹீதி ।

தத்³விஹிதேதி தச்ச²ப்³தே³ந ப்ரக்ருதா: ஸர்வஶாகோ²பநிஷதோ³ க்³ருஹ்யந்தே ।

விதா⁴ந்தரேணாநர்த²த்⁴வம்ஸாஸித்³தௌ⁴ ப²லிதமாஹ —

தஸ்மாதி³தி ।

ஜ்ஞாபித: ஸவிஜ்ஞாநவாக்யேநேதி ஶேஷ: ।