ಬೃಹದಾರಣ್ಯಕೋಪನಿಷದ್ಭಾಷ್ಯಮ್
ಚತುರ್ಥೋಽಧ್ಯಾಯಃಚತುರ್ಥಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಮ್
ಆನಂದಗಿರಿಟೀಕಾ (ಬೃಹದಾರಣ್ಯಕ)
 
ತದೇಷ ಶ್ಲೋಕೋ ಭವತಿ । ತದೇವ ಸಕ್ತಃ ಸಹ ಕರ್ಮಣೈತಿ ಲಿಂಗಂ ಮನೋ ಯತ್ರ ನಿಷಕ್ತಮಸ್ಯ । ಪ್ರಾಪ್ಯಾಂತಂ ಕರ್ಮಣಸ್ತಸ್ಯ ಯತ್ಕಿಂಚೇಹ ಕರೋತ್ಯಯಮ್ । ತಸ್ಮಾಲ್ಲೋಕಾತ್ಪುನರೈತ್ಯಸ್ಮೈ ಲೋಕಾಯ ಕರ್ಮಣ ಇತಿ ನು ಕಾಮಯಮಾನೋಽಥಾಕಾಮಯಮಾನೋ ಯೋಽಕಾಮೋ ನಿಷ್ಕಾಮ ಆಪ್ತಕಾಮ ಆತ್ಮಕಾಮೋ ನ ತಸ್ಯ ಪ್ರಾಣಾ ಉತ್ಕ್ರಾಮಂತಿ ಬ್ರಹ್ಮೈವ ಸನ್ಬ್ರಹ್ಮಾಪ್ಯೇತಿ ॥ ೬ ॥
ತತ್ ತಸ್ಮಿನ್ನರ್ಥೇ ಏಷ ಶ್ಲೋಕಃ ಮಂತ್ರೋಽಪಿ ಭವತಿ । ತದೇವ ಏತಿ ತದೇವ ಗಚ್ಛತಿ, ಸಕ್ತ ಆಸಕ್ತಃ ತತ್ರ ಉದ್ಭೂತಾಭಿಲಾಷಃ ಸನ್ನಿತ್ಯರ್ಥಃ ; ಕಥಮೇತಿ ? ಸಹ ಕರ್ಮಣಾ — ಯತ್ ಕರ್ಮಫಲಾಸಕ್ತಃ ಸನ್ ಅಕರೋತ್ , ತೇನ ಕರ್ಮಣಾ ಸಹೈವ ತತ್ ಏತಿ ತತ್ಫಲಮೇತಿ ; ಕಿಂ ತತ್ ? ಲಿಂಗಂ ಮನಃ — ಮನಃಪ್ರಧಾನತ್ವಾಲ್ಲಿಂಗಸ್ಯ ಮನೋ ಲಿಂಗಮಿತ್ಯುಚ್ಯತೇ ; ಅಥವಾ ಲಿಂಗ್ಯತೇ ಅವಗಮ್ಯತೇ — ಅವಗಚ್ಛತಿ — ಯೇನ, ತತ್ ಲಿಂಗಮ್ , ತತ್ ಮನಃ — ಯತ್ರ ಯಸ್ಮಿನ್ ನಿಷಕ್ತಂ ನಿಶ್ಚಯೇನ ಸಕ್ತಮ್ ಉದ್ಭೂತಾಭಿಲಾಷಮ್ ಅಸ್ಯ ಸಂಸಾರಿಣಃ ; ತದಭಿಲಾಷೋ ಹಿ ತತ್ಕರ್ಮ ಕೃತವಾನ್ ; ತಸ್ಮಾತ್ತನ್ಮನೋಽಭಿಷಂಗವಶಾದೇವ ಅಸ್ಯ ತೇನ ಕರ್ಮಣಾ ತತ್ಫಲಪ್ರಾಪ್ತಿಃ । ತೇನ ಏತತ್ಸಿದ್ಧಂ ಭವತಿ, ಕಾಮೋ ಮೂಲಂ ಸಂಸಾರಸ್ಯೇತಿ । ಅತಃ ಉಚ್ಛಿನ್ನಕಾಮಸ್ಯ ವಿದ್ಯಮಾನಾನ್ಯಪಿ ಕರ್ಮಾಣಿ ಬ್ರಹ್ಮವಿದಃ ವಂಧ್ಯಾಪ್ರಸವಾನಿ ಭವಂತಿ, ‘ಪರ್ಯಾಪ್ತಕಾಮಸ್ಯ ಕೃತಾತ್ಮನಶ್ಚ ಇಹೈವ ಸರ್ವೇ ಪ್ರವಿಲೀಯಂತಿ ಕಾಮಾಃ’ (ಮು. ಉ. ೩ । ೨ । ೨) ಇತಿ ಶ್ರುತೇಃ । ಕಿಂಚ ಪ್ರಾಪ್ಯಾಂತಂ ಕರ್ಮಣಃ — ಪ್ರಾಪ್ಯ ಭುಕ್ತ್ವಾ ಅಂತಮ್ ಅವಸಾನಂ ಯಾವತ್ , ಕರ್ಮಣಃ ಫಲಪರಿಸಮಾಪ್ತಿಂ ಕೃತ್ವೇತ್ಯರ್ಥಃ ; ಕಸ್ಯ ಕರ್ಮಣೋಽಂತಂ ಪ್ರಾಪ್ಯೇತ್ಯುಚ್ಯತೇ — ತಸ್ಯ, ಯತ್ಕಿಂಚ ಕರ್ಮ ಇಹ ಅಸ್ಮಿನ್ ಲೋಕೇ ಕರೋತಿ ನಿರ್ವರ್ತಯತಿ ಅಯಮ್ , ತಸ್ಯ ಕರ್ಮಣಃ ಫಲಂ ಭುಕ್ತ್ವಾ ಅಂತಂ ಪ್ರಾಪ್ಯ, ತಸ್ಮಾತ್ ಲೋಕಾತ್ ಪುನಃ ಐತಿ ಆಗಚ್ಛತಿ, ಅಸ್ಮೈ ಲೋಕಾಯ ಕರ್ಮಣೇ — ಅಯಂ ಹಿ ಲೋಕಃ ಕರ್ಮಪ್ರಧಾನಃ, ತೇನಾಹ ‘ಕರ್ಮಣೇ’ ಇತಿ — ಪುನಃ ಕರ್ಮಕರಣಾಯ ; ಪುನಃ ಕರ್ಮ ಕೃತ್ವಾ ಫಲಾಸಂಗವಶಾತ್ ಪುನರಮುಂ ಲೋಕಂ ಯಾತಿ — ಇತ್ಯೇವಮ್ । ಇತಿ ನು ಏವಂ ನು, ಕಾಮಯಮಾನಃ ಸಂಸರತಿ । ಯಸ್ಮಾತ್ ಕಾಮಯಮಾನ ಏವ ಏವಂ ಸಂಸರತಿ, ಅಥ ತಸ್ಮಾತ್ , ಅಕಾಮಯಮಾನೋ ನ ಕ್ವಚಿತ್ಸಂಸರತಿ । ಫಲಾಸಕ್ತಸ್ಯ ಹಿ ಗತಿರುಕ್ತಾ ; ಅಕಾಮಸ್ಯ ಹಿ ಕ್ರಿಯಾನುಪಪತ್ತೇಃ ಅಕಾಮಯಮಾನೋ ಮುಚ್ಯತ ಏವ । ಕಥಂ ಪುನಃ ಅಕಾಮಯಮಾನೋ ಭವತಿ ? ಯಃ ಅಕಾಮೋ ಭವತಿ, ಅಸೌ ಅಕಾಮಯಮಾನಃ । ಕಥಮಕಾಮತೇತ್ಯುಚ್ಯತೇ — ಯೋ ನಿಷ್ಕಾಮಃ ಯಸ್ಮಾನ್ನಿರ್ಗತಾಃ ಕಾಮಾಃ ಸೋಽಯಂ ನಿಷ್ಕಾಮಃ । ಕಥಂ ಕಾಮಾ ನಿರ್ಗಚ್ಛಂತಿ ? ಯ ಆಪ್ತಕಾಮಃ ಭವತಿ ಆಪ್ತಾಃ ಕಾಮಾ ಯೇನ ಸ ಆಪ್ತಕಾಮಃ । ಕಥಮಾಪ್ಯಂತೇ ಕಾಮಾಃ ? ಆತ್ಮಕಾಮತ್ವೇನ, ಯಸ್ಯ ಆತ್ಮೈವ ನಾನ್ಯಃ ಕಾಮಯಿತವ್ಯೋ ವಸ್ತ್ವಂತರಭೂತಃ ಪದಾರ್ಥೋ ಭವತಿ ; ಆತ್ಮೈವ ಅನಂತರೋಽಬಾಹ್ಯಃ ಕೃತ್ಸ್ನಃ ಪ್ರಜ್ಞಾನಘನ ಏಕರಸಃ ನೋರ್ಧ್ವಂ ನ ತಿರ್ಯಕ್ ನಾಧಃ ಆತ್ಮನೋಽನ್ಯತ್ ಕಾಮಯಿತವ್ಯಂ ವಸ್ವಂತರಮ್ — ಯಸ್ಯ ಸರ್ವಮಾತ್ಮೈವಾಭೂತ್ತತ್ಕೇನ ಕಂ ಪಶ್ಯೇತ್ , ಶೃಣುಯಾತ್ , ಮನ್ವೀತ, ವಿಜಾನೀಯಾದ್ವಾ — ಏವಂ ವಿಜಾನನ್ಕಂ ಕಾಮಯೇತ । ಜ್ಞಾಯಮಾನೋ ಹ್ಯನ್ಯತ್ವೇನ ಪದಾರ್ಥಃ ಕಾಮಯಿತವ್ಯೋ ಭವತಿ ; ನ ಚಾಸಾವನ್ಯಃ ಬ್ರಹ್ಮವಿದ ಆಪ್ತಕಾಮಸ್ಯಾಸ್ತಿ । ಯ ಏವಾತ್ಮಕಾಮತಯಾ ಆಪ್ತಕಾಮಃ, ಸ ನಿಷ್ಕಾಮಃ ಅಕಾಮಃ ಅಕಾಮಯಮಾನಶ್ಚೇತಿ ಮುಚ್ಯತೇ । ನ ಹಿ ಯಸ್ಯ ಆತ್ಮೈವ ಸರ್ವಂ ಭವತಿ, ತಸ್ಯ ಅನಾತ್ಮಾ ಕಾಮಯಿತವ್ಯೋಽಸ್ತಿ । ಅನಾತ್ಮಾ ಚಾನ್ಯಃ ಕಾಮಯಿತವ್ಯಃ, ಸರ್ವಂ ಚ ಆತ್ಮೈವಾಭೂದಿತಿ ವಿಪ್ರತಿಷಿದ್ಧಮ್ । ಸರ್ವಾತ್ಮದರ್ಶಿನಃ ಕಾಮಯಿತವ್ಯಾಭಾವಾತ್ಕರ್ಮಾನುಪಪತ್ತಿಃ । ಯೇ ತು ಪ್ರತ್ಯವಾಯಪರಿಹಾರಾರ್ಥಂ ಕರ್ಮ ಕಲ್ಪಯಂತಿ ಬ್ರಹ್ಮವಿದೋಽಪಿ, ತೇಷಾಂ ನ ಆತ್ಮೈವ ಸರ್ವಂ ಭವತಿ, ಪ್ರತ್ಯವಾಯಸ್ಯ ಜಿಹಾಸಿತವ್ಯಸ್ಯ ಆತ್ಮನೋಽನ್ಯಸ್ಯ ಅಭಿಪ್ರೇತತ್ವಾತ್ । ಯೇನ ಚ ಅಶನಾಯಾದ್ಯತೀತಃ ನಿತ್ಯಂ ಪ್ರತ್ಯವಾಯಾಸಂಬದ್ಧಃ ವಿದಿತ ಆತ್ಮಾ, ತಂ ವಯಂ ಬ್ರಹ್ಮವಿದಂ ಬ್ರೂಮಃ ; ನಿತ್ಯಮೇವ ಅಶನಾಯಾದ್ಯತೀತಮಾತ್ಮಾನಂ ಪಶ್ಯತಿ ; ಯಸ್ಮಾಚ್ಚ ಜಿಹಾಸಿತವ್ಯಮನ್ಯಮ್ ಉಪಾದೇಯಂ ವಾ ಯೋ ನ ಪಶ್ಯತಿ, ತಸ್ಯ ಕರ್ಮ ನ ಶಕ್ಯತ ಏವ ಸಂಬಂಧುಮ್ । ಯಸ್ತು ಅಬ್ರಹ್ಮವಿತ್ , ತಸ್ಯ ಭವತ್ಯೇವ ಪ್ರತ್ಯವಾಯಪರಿಹಾರಾರ್ಥಂ ಕರ್ಮೇತಿ ನ ವಿರೋಧಃ । ಅತಃ ಕಾಮಾಭಾವಾತ್ ಅಕಾಮಯಮಾನೋ ನ ಜಾಯತೇ, ಮುಚ್ಯತ ಏವ ॥

ತತ್ರೇತಿ ಗಂತವ್ಯಫಲಪರಾಮರ್ಶಃ । ತದೇವ ಗಂತವ್ಯಂ ಫಲಂ ವಿಶೇಷತೋ ಜ್ಞಾತುಂ ಪೃಚ್ಛತಿ —

ಕಿಂ ತದಿತಿ ।

ಪ್ರತೀಕಮಾದಾಯ ವ್ಯಾಚಷ್ಟೇ —

ಲಿಂಗಮಿತಿ ।

ಯೋಽವಗಚ್ಛತಿ ಸ ಪ್ರಮಾತ್ರಾದಿಸಾಕ್ಷೀ ಯೇನ ಸಾಕ್ಷ್ಯೇಣ ಮನಸಾಽವಗಮ್ಯತೇ ತನ್ಮನೋ ಲಿಂಗಮಿತಿ ಪಕ್ಷಾಂತರಮಾಹ —

ಅಥವೇತಿ ।

ಯಸ್ಮಿನ್ನಿಶ್ಚಯೇನ ಸಂಸಾರಿಣೋ ಮನಃ ಸಕ್ತಂ ತತ್ಫಲಪ್ರಾಪ್ತಿಸ್ತಸ್ಯೇತಿ ಸಂಬಂಧಃ ।

ತದೇವೋಪಪಾದಯತಿ —

ತದಭಿಲಾಷೋ ಹೀತಿ ।

ಪೂರ್ವಾರ್ಧಾರ್ಥಮುಪಸಂಹರತಿ —

ತೇನೇತಿ ।

ಕಾಮಸ್ಯ ಸಂಸಾರಮೂಲತ್ವೇ ಸತ್ಯರ್ಥಸಿದ್ಧಮರ್ಥಮಾಹ —

ಅತ ಇತಿ ।

ವಂಧ್ಯಪ್ರಸವತ್ವಂ ನಿಷ್ಫಲತ್ವಮ್ । ಪರ್ಯಾಪ್ತಕಾಮಸ್ಯ ಪ್ರಾಪ್ತಪರಮಪುರುಷಾರ್ಥಸ್ಯೇತಿ ಯಾವತ್ । ಕೃತಾತ್ಮನಃ ಶುದ್ಧಬುದ್ಧೇರ್ವಿದಿತಸತತ್ತ್ವಸ್ಯೇತ್ಯರ್ಥಃ । ಇಹೇತಿ ಜೀವದವಸ್ಥೋಕ್ತಿಃ ।

ಕಾಮಪ್ರಧಾನಃ ಸಂಸರತಿ ಚೇತ್ಕರ್ಮಫಲಭೋಗಾನಂತರಂ ಕಾಮಾಭಾವಾನ್ಮುಕ್ತಿಃ ಸ್ಯಾದಿತ್ಯಾಶಂಕ್ಯಾಽಽಹ —

ಕಿಂಚೇತಿ ।

ಇತಶ್ಚ ಸಂಸಾರಸ್ಯ ಕಾಮಪ್ರಧಾನತ್ವಮಾಸ್ಥೇಯಮಿತ್ಯರ್ಥಃ । ಯಾವದವಸಾನಂ ತಾವದುಕ್ತ್ವೇತಿ ಸಂಬಂಧಃ ।

ಉಕ್ತಮೇವ ಸಂಕ್ಷಿಪತಿ —

ಕರ್ಮಣ ಇತಿ ।

ಇತ್ಯೇವಂ ಪಾರಂಪರ್ಯೇಣ ಸಂಸರಣಾದೃಶೇ ಜ್ಞಾನಾನ್ನ ಮುಕ್ತಿರಿತಿ ಶೇಷಃ ।

ಸಂಸಾರಪ್ರಕರಣಮುಪಸಂಹರತಿ —

ಇತಿ ನ್ವಿತಿ ।

ಅವಸ್ಥಾದ್ವಯಸ್ಯ ದಾರ್ಷ್ಟಾಂತಿಕಂ ಬಂಧಂ ಪ್ರಬಂಧೇನ ದರ್ಶಯಿತ್ವಾ ಸುಷುಪ್ತಸ್ಯ ದಾರ್ಷ್ಟಾಂತಿಕಂ ಮೋಕ್ಷಂ ವಕ್ತುಮೇವೇತ್ಯಾದಿ ವಾಕ್ಯಂ ತತ್ರಾಥಶಬ್ದಾರ್ಥಮಾಹ —

ಯಸ್ಮಾದಿತಿ ।

ಕಾಮರಹಿತಸ್ಯ ಸಂಸಾರಾಭಾವಂ ಸಾಧಯತಿ —

ಫಲಾಸಕ್ತಸ್ಯೇತಿ ।

ವಿದುಷೋ ನಿಷ್ಕಾಮಸ್ಯ ಕ್ರಿಯಾರಾಹಿತ್ಯೇ ನೈಷ್ಕರ್ಮ್ಯಮಯತ್ನಸಿದ್ಧಮಿತಿ ಭಾವಃ ।

ಅಕಾಮಯಮಾನತ್ವೇ ಪ್ರಶ್ನಪೂರ್ವಕಂ ಹೇತುಮಾಹ —

ಕಥಮಿತ್ಯಾದಿನಾ ।

ಬಾಹ್ಯೇಷು ಶಬ್ದಾದಿಷು ವಿಷಯೇಷ್ವಾಸಂಗರಾಹಿತ್ಯಾದಕಾಮಯಮಾನತೇತ್ಯರ್ಥಃ ।

ಅಕಾಮತ್ವೇ ಹೇತುಮಾಕಾಂಕ್ಷಾಪೂರ್ವಕಮಾಹ —

ಕಥಮಿತಿ ।

ವಾಸನಾರೂಪಕಾಮಾಭಾವಾದಕಾಮತೇತ್ಯರ್ಥಃ ।

ನಿಷ್ಕಾಮತ್ವೇ ಪ್ರಶ್ನಪೂರ್ವಕಂ ಹೇತುಮುತ್ಥಾಪ್ಯ ವ್ಯಾಚಷ್ಟೇ —

ಕಥಮಿತಿ ।

ಪ್ರಾಪ್ತಪರಮಾನಂದತ್ವಾನ್ನಿಷ್ಕಾಮತೇತ್ಯರ್ಥಃ ।

ಆಪ್ತಕಾಮತ್ವೇ ಹೇತುಮಾಕಾಂಕ್ಷಾಪೂರ್ವಕಮಾಹ —

ಕಥಮಿತ್ಯಾದಿನಾ ।

ಹೇತುಮೇವ ಸಾಧಯತಿ —

ಯಸ್ಯೇತಿ ।

ತಸ್ಯ ಯುಕ್ತಮಾಪ್ತಕಾಮತ್ವಮಿತಿ ಶೇಷಃ ।

ಉಕ್ತಮರ್ಥಂ ಪ್ರಮಾಣಪ್ರದರ್ಶನಾರ್ಥಂ ಪ್ರಪಂಚಯತಿ —

ಆತ್ಮೈವೇತಿ ।

ಕಾಮಯಿತವ್ಯಾಭಾವಂ ಬ್ರಹ್ಮವಿದಃ ಶ್ರುತ್ಯವಷ್ಟಂಭೇನ ಸ್ಪಷ್ಟಯತಿ —

ಯಸ್ಯೇತಿ ।

ಇತಿ ವಿದ್ಯಾವಸ್ಥಾ ಯಸ್ಯ ವಿದುಷೋಽಸ್ತಿ ಸೋಽನ್ಯಮವಿಜಾನನ್ನ ಕಂಚಿದಪಿ ಕಾಮಯತೇತಿ ಯೋಜನಾ ।

ಪದಾರ್ಥೋಽನ್ಯತ್ವೇನಾವಿಜ್ಞಾತೋಽಪಿ ಕಾಮಯಿತವ್ಯಃ ಸ್ಯಾದಿತಿ ಚೇನ್ನೇತ್ಯಾಹ —

ಜ್ಞಾಯಮಾನೋ ಹೀತಿ ।

ಅನುಭೂತೇ ಸ್ಮರಣವಿಪರಿವರ್ತಿನಿ ಕಾಮನಿಯಮಾದಿತ್ಯರ್ಥಃ ।

ಅನ್ಯತ್ವೇನ ಜ್ಞಾಯಮಾನಸ್ತರ್ಹಿ ಪದಾರ್ಥೋ ವಿದುಷೋಽಪಿ ಕಾಮಯಿತವ್ಯಃ ಸ್ಯಾದಿತ್ಯಾಶಂಕ್ಯಾಽಽಹ —

ನ ಚೇತಿ ।

ಆಪ್ತಕಾಮಸ್ಯ ಬ್ರಹ್ಮವಿದೋ ದರ್ಶಿತರೀತ್ಯಾ ಕಾಮಯಿತವ್ಯಾಭಾವೇ ಮುಕ್ತಿಃ ಸಿದ್ಧೇತ್ಯುಪಸಂಹರತಿ —

ಯ ಏವೇತಿ ।

ಕಥಂ ಕಾಮಯಿತವ್ಯಾಭಾವೋಽನಾತ್ಮನಸ್ತಥಾತ್ವಾದಿತ್ಯಾಶಂಕ್ಯಾಽಽಹ —

ನ ಹೀತಿ ।

ಸರ್ವಾತ್ಮತ್ವಮನಾತ್ಮಕಾಮಯಿತೃತ್ವಂ ಚ ಸ್ಯಾದಿತ್ಯಾಶಂಕ್ಯಾಽಽಹ —

ಅನಾತ್ಮ ಚೇತಿ ।

ಅಥೇತ್ಯಾದಿವಾಕ್ಯೇ ಶ್ರೌತಮರ್ಥಮುಕ್ತ್ವಾಽರ್ಥಸಿದ್ಧಮರ್ಥಂ ಕಥಯತಿ —

ಸರ್ವಾತ್ಮದರ್ಶಿನ ಇತಿ ।

ಕರ್ಮಜಡಾನಾಂ ಮತಮುತ್ಥಾಪ್ಯ ಶ್ರುತಿವಿರೋಧೇನ ಪ್ರತ್ಯಾಚಷ್ಟೇ —

ಯೇ ತ್ವಿತಿ ।

ಬ್ರಹ್ಮವಿದಿ ಪ್ರತ್ಯವಾಯಪ್ರಾಪ್ತಿಮಂಗೀಕೃತ್ಯೋಕ್ತಮಿದಾನೀಂ ತತ್ಪ್ರಾಪ್ತಿರೇವ ತಸ್ಮಿನ್ನಾಸ್ತೀತ್ಯಾಹ —

ಯೇನ ಚೇತಿ ।

ಯಥೋಕ್ತಸ್ಯಾಪಿ ಬ್ರಹ್ಮವಿದೋ ವಿಹಿತತ್ವಾದೇವ ನಿತ್ಯಾದನುಷ್ಠಾನಂ ಸ್ಯಾದಿತಿ ಚೇನ್ನೇತ್ಯಾಹ —

ನಿತ್ಯಮೇವೇತಿ ।

ಯೋ ಹಿ ಸದೈವಾಸಂಸಾರಿಣಮಾತ್ಮಾನಮನುಭವತಿ ನ ಚ ಹೇಯಮಾದೇಯಂ ವಾಽಽತ್ಮನೋಽನ್ಯತ್ಪಶ್ಯತಿ । ಯಸ್ಮಾದೇವಂ ತಸ್ಮಾತ್ತಸ್ಯ ಕರ್ಮ ಸಂಸ್ಪ್ರಷ್ಟುಮಯೋಗ್ಯಮ್ । ಯಥೋಕ್ತಬ್ರಹ್ಮವಿದ್ಯಯಾ ಕರ್ಮಾಧಿಕಾರಹೇತೂನಾಮುಪಮೃದಿತತ್ವಾದಿತ್ಯರ್ಥಃ ।

ಕರ್ಮಸಂಬಂಧಸ್ತರ್ಹಿ ಕಸ್ಯೇತ್ಯಾಶಂಕ್ಯಾಽಽಹ —

ಯಸ್ತ್ವಿತಿ ।

ನ ವಿರೋಧೋ ವಿಧಿಕಾಂಡಸ್ಯೇತಿ ಶೇಷಃ ।

ಶ್ರುತ್ಯರ್ಥಾಭ್ಯಾಂ ಸಿದ್ಧಮರ್ಥಮುಪಸಂಹರತಿ —

ಅತ ಇತಿ ।

ವಿದ್ಯಾವಶಾದಿತ್ಯೇತತ್ । ಕಾಮಾಭಾವಾತ್ಕರ್ಮಾಭಾವಾಚ್ಚೇತಿ ದ್ರಷ್ಟವ್ಯಮ್ । ಅಕಾಮಯಮಾನೋಽಕುರ್ವಾಣಶ್ಚೇತಿ ಶೇಷಃ ।