ಮತಾಂತರಮುದ್ಭಾವಯತಿ —
ಯೇಽಪ್ಯಾಚಕ್ಷತ ಇತಿ ।
ವೈಷಯಿಕಜ್ಞಾನಾನಂದಾಪೇಕ್ಷಯಾಽಂತರಶಬ್ದಃ ।
ಕೇಯಮಭಿವ್ಯಕ್ತಿರುತ್ಪತ್ತಿರ್ವಾ ಪ್ರಕಾಶೋ ವಾ । ನಾಽಽದ್ಯೋ ಮೋಕ್ಷೇ ಸುಖಾದ್ಯುತ್ಪತ್ತೌ ತದನಿತ್ಯತ್ವಾಪತ್ತೇರಿತ್ಯಭಿಪ್ರೇತ್ಯಾಽಽಹ —
ತೈರಿತಿ ।
ದ್ವಿತೀಯಮಾಲಂಬತೇ —
ಯದೀತಿ ।
ತತ್ರ ದೋಷಂ ವಕ್ತುಂ ವಿಕಲ್ಪಯತಿ —
ತತ ಇತಿ ।
ದ್ವಿತೀಯೇ ಖರವಿಷಾಣವದಪರೋಕ್ಷಾಭಿವ್ಯಕ್ತಿರ್ನ ಸ್ಯಾದಿತ್ಯಭಿಪ್ರೇತ್ಯಾಽಽದ್ಯಮನುಭಾಷ್ಯ ದೂಷಯತಿ —
ವಿದ್ಯಮಾನಂ ಚೇದಿತಿ ।
ಉಪಲಬ್ಧಿಸ್ವಭಾವಸ್ತಾವದಾತ್ಮಾ ತಸ್ಯ ವಿದ್ಯಮಾನಂ ಸುಖಾದಿ ವ್ಯಜ್ಯತೇ ಚೇಜ್ಜ್ಞಾನಾನಂದಯೋರ್ದೇಶಾದಿವ್ಯವಧಾನಾಭಾವಾದಾನಂದಃ ಸದೈವ ವ್ಯಜ್ಯತ ಇತಿ ಮುಕ್ತಿವಿಶೇಷಣಮನರ್ಥಕಮಿತ್ಯರ್ಥಃ ।
ಚಕ್ಷುರ್ಘಟಯೋರ್ವಿಷಯವಿಷಯಿತ್ವಪ್ರತಿಬಂಧಕಕುಡ್ಯಾದಿವದಧರ್ಮಾದಿಪ್ರತಿಬಂಧಾದಾನಂದೋ ಜ್ಞಾನಂ ಚ ಸಂಸಾರದಶಾಯಾಂ ನ ವ್ಯಜ್ಯತೇ ಮೋಕ್ಷೇ ತು ವ್ಯಜ್ಯತೇ ತದಭಾವಾದಿತಿ ಶಂಕತೇ —
ಅಥೇತಿ ।
ಉಪಲಬ್ಧಿದೇಶಾದ್ಭಿನ್ನದೇಶಸ್ಯೈವ ಘಟಾದೇರುಪಲಬ್ಧಿಪ್ರತಿಬಂಧದರ್ಶನಾದನಾತ್ಮಭೂತಂ ಸುಖಂ ನ ಸ್ವಭಾವಭೂತಯೋಪಲಬ್ಧ್ಯಾ ಪ್ರಕಾಶೇತ ಕಿಂತು ವಿಷಯೇಂದ್ರಿಯಸಂಪರ್ಕಾದಿತ್ಯುತ್ತರಮಾಹ —
ಉಪಲಬ್ಧೀತಿ ।
ಅನ್ಯತೋಽಭಿವ್ಯಕ್ತೌ ಕಿಂ ಸ್ಯಾದಿತಿ ಚೇತ್ತದಾಹ —
ತಥಾ ಚೇತಿ ।
ತತ್ಸಾಧನಾನಿ ಚೇನ್ಮುಕ್ತೌ ಸ್ಯುಃ ಸಂಸಾರಾದವಿಶೇಷಃ ಸ್ಯಾದಿತಿ ಭಾವಃ ।
ಉಪಲಬ್ಧಿವ್ಯವಧಾನಮಾನಂದಸ್ಯಾಂಗಿಕೃತ್ಯೋಕ್ತಮಿದಾನೀಂ ತದೇವ ನಾಸ್ತೀತ್ಯಾಹ —
ಉಪಲಬ್ಧೀತಿ ।
ಕದಾಚಿದಭಿವ್ಯಕ್ತಿರನಭಿವ್ಯಕ್ತಿಶ್ಚ ಕದಾಚಿದಿತ್ಯೇವಂ ಕಾಲಭೇದೇನೋಭಯಂ ಕಿಂ ನ ಸ್ಯಾದಿತ್ಯಾಶಂಕ್ಯಾಽಽಹ —
ನ ತ್ವಿತಿ ।
ಅನಂದಜ್ಞಾನಯೋರ್ವಿಷಯವಿಷಯಿತ್ವಮಭ್ಯುಪೇತ್ಯ ಕಾದಾಚಿತ್ಕೀಂ ತಾವದಭಿವ್ಯಕ್ತಿರ್ನಿರಸ್ತಾ ಸಂಪ್ರತಿ ತದಪಿ ನ ಸಂಭವತೀತ್ಯಾಹ —
ನ ಚೇತಿ ।
ಆತ್ಮಭೂತತ್ವಂ ಸ್ವಾಭಾವಿಕತ್ವಮ್ । ವಿಮತಂ ನ ಸಮಾನಾಶ್ರಯವಿಷಯಂ ಧರ್ಮತ್ವಾತ್ಪ್ರದೀಪಪ್ರಕಾಶವದಿತಿ ಭಾವಃ ।
ಮುಕ್ತಾವಾನಂದಜ್ಞಾನಾಭಿವ್ಯಕ್ತಿಪಕ್ಷೇ ದೋಷಾಂತರಂ ವಕ್ತುಂ ಭೂಮಿಕಾಂ ಕರೋತಿ —
ವಿಜ್ಞಾನಸುಖಯೋಶ್ಚೇತಿ ।
ತದ್ಭೇದಾಪಾದನನಿಷ್ಠಮೇವೇತ್ಯಾಶಂಕ್ಯ ವಿವಕ್ಷಿತಂ ದೋಷಮಾಹ —
ಪರಮಾತ್ಮೇತಿ ।
ಪರಮತೇ ನಿರಾಕೃತೇ ಸಿದ್ಧಾಂತೇಽಪಿ ದೋಷದ್ವಯಮಾಶಂಕತೇ —
ಮೋಕ್ಷಸ್ಯೇತಿ ।
ಮೋಕ್ಷಾರ್ಥೋಽಧಿಕೋ ಯತ್ನಃ ಶಮದಮಾದಿಃ । ಶಾಸ್ತ್ರಂ ಮೋಕ್ಷವಿಷಯಮ್ ।
ಮೋಕ್ಷಸ್ಯ ನಿರ್ವಿಶೇಷತ್ವೇಽಪಿ ಪ್ರತ್ಯಗವಿದ್ಯಾತದುತ್ಥಾನರ್ಥಧ್ವಂಸಿತ್ವೇನೋಭಯಮರ್ಥವದಿತಿ ಪರಿಹರತಿ —
ನಾವಿದ್ಯೇತಿ ।
ತತ್ರ ನಞರ್ಥಂ ವಿವೃಣೋತಿ —
ನಹೀತಿ ।
ಕಥಂ ತರ್ಹಿ ಶಾಸ್ತ್ರಾದ್ಯರ್ಥವತ್ತ್ವಮಿತ್ಯಾಶಂಕ್ಯಾಽಽಹ —
ಕಿಂತ್ವಿತಿ ।
ತತ್ರ ಶಾಸ್ತ್ರಸ್ಯಾರ್ಥವತ್ವಂ ಸಮರ್ಥಯತೇ —
ತದ್ವಿಷಯೇತಿ ।
ಪ್ರಸ್ತುತಾತ್ಮವಿಷಯಸ್ತಚ್ಛಬ್ದಃ ।
ಸಂಪ್ರತಿ ಪ್ರಯತ್ನಸ್ಯಾರ್ಥವತ್ವಂ ಪ್ರಕಟಯತಿ
ಪ್ರಾಗಿತಿ।
ಪ್ರಥಮಸ್ತಚ್ಛಬ್ದಃ ಶಾಸ್ತ್ರವಿಷಯಃ । ದ್ವಿತೀಯೋ ಮೋಕ್ಷವಿಷಯಃ ।
ಆತ್ಮನಃ ಸದೈಕರೂಪತ್ವಂ ಪ್ರಾಗುಕ್ತಮಾಕ್ಷಿಪತಿ —
ಅವಿದ್ಯೇತಿ ।
ಆವಿದ್ಯಃ ಸೋಽಪೀತಿ ಸಮಾಧತ್ತೇ —
ನೇತಿ ।
ಯಥಾ ರಜ್ಜ್ವಾದ್ಯವಿದ್ಯೋತ್ಥಸರ್ಪಾದೇಸ್ತದ್ವಿದ್ಯಯಾ ಧ್ವಂಸಾದ್ವಂಸಯೋ ರಜ್ಜ್ವಾದೇರ್ನ ವಾಸ್ತವೋ ವಿಶೇಷಸ್ತಥಾಽಽತ್ಮನೋಽಪಿ ಸ್ವಾವಿದ್ಯಾಮಾತ್ರೋತ್ಥವಿಶೇಷವತ್ತ್ವೇಽಪಿ ತದ್ಧ್ವಂಸಾಧ್ವಂಸಯೋರ್ನ ವಾಸ್ತವೋ ವಿಶೇಷೋಽಸ್ತೀತ್ಯರ್ಥಃ । ಅದೋಷಃ ಸವಿಶೇಷತ್ವದೋಷರಾಹಿತ್ಯಮ್ ।
ಪ್ರಕಾರಾಂತರೇಣ ಸವಿಶೇಷತ್ವಂ ಶಂಕತೇ —
ತಿಮಿರೇತಿ ।
ಕಿಮಿದಮವಿದ್ಯಾಕರ್ತೃತ್ವಂ ಕಿಂ ತಜ್ಜನಕತ್ವಂ ಕಿಂ ವಾ ತದಾಶ್ರಯತ್ವಮಿತಿ ವಿಕಲ್ಪ್ಯಾಽಽದ್ಯಂ ದೂಷಯತಿ —
ನ ಧ್ಯಾಯತೀವೇತಿ ।
ಆತ್ಮನಃ ಸ್ವತೋಽವಿದ್ಯಾಕರ್ತೃತ್ವಾಭಾವೇ ಹೇತ್ವಂತರಮಾಹ —
ಅನೇಕೇತಿ ।
ವಿಷಯವಿಷಯ್ಯಾಕಾರೋಽಂತಃಕರಣಸ್ಯ ತತ್ರ ಚಿದಾಭಾಸೋದಯಶ್ಚಾಽಽತ್ಮನೋ ವ್ಯಾಪಾರಸ್ತಥಾ ಚಾನೇಕವ್ಯಾಪಾರಸಂನಿಪಾತೇ ಸತ್ಯಹಂ ಸಂಸಾರೀತ್ಯವಿದ್ಯಾತ್ಮಕೋ ಭ್ರಮೋ ಜಾಯತೇ ತಸ್ಮಾನ್ನ ತಸ್ಯಾಽಽತ್ಮಕಾರ್ಯತೇತ್ಯರ್ಥಃ ।
ಕಲ್ಪಾಂತರಂ ಪ್ರತ್ಯಾಹ —
ವಿಷಯತ್ವೇತಿ ।
ಅವಿದ್ಯಾದೇರಾತ್ಮದೃಶ್ಯತ್ವಾನ್ನ ತದಾಶ್ರಯತ್ವಂ ನ ಹಿ ತದ್ಗತಸ್ಯ ತದ್ಗ್ರಾಹ್ಯತ್ವಮಂಶತಃ ಸ್ವಗ್ರಹಾಪತ್ತೇರಿತ್ಯರ್ಥಃ ।
ತದೇವ ಸ್ಫೋರಯತಿ —
ಯಸ್ಯ ಚೇತಿ ।
ಅನುಭವಮನುಸೃತ್ಯ ಶಂಕತೇ —
ಅಹಂ ನೇತ್ಯಾದಿನಾ ।
ಸಾಕ್ಷಿಸಾಕ್ಷ್ಯಭಾವೇನ ಭೇದಾಭ್ಯುಪಗಮಾನ್ನಾಽಽತ್ಮನೋಽವಿದ್ಯಾಶ್ರಯತ್ವಮಿತ್ಯುತ್ತರಮಾಹ —
ನ ತಸ್ಯಾಪೀತಿ ।
ತದೇವ ಸ್ಪಷ್ಟಯತಿ —
ನ ಹೀತಿ ।
ಅವಿದ್ಯಾದೇರ್ವಿವೇಕೇನ ಗ್ರಹೀತರ್ಯಪಿ ತದ್ವಿಷಯೇ ಭ್ರಾಂತತ್ವೇ ಕಾ ಹಾನಿರಿತ್ಯಾಶಂಕ್ಯಾಽಽಹ —
ತಸ್ಯ ಚೇತಿ ।
ಅಜ್ಞಾನಂ ಮುಗ್ಧತ್ವಂ ಚಾಽಽತ್ಮನೋ ನ ವಿಶೇಷಣಮಿತಿ ವಿಧಾಂತರೇಣ ದರ್ಶಯಿತುಂ ಚೋದ್ಯವಾಕ್ಯಮನುವದತಿ —
ನ ಜಾನ ಇತಿ ।
ತದ್ವ್ಯಾಚಷ್ಟೇ —
ತದ್ದರ್ಶಿನಶ್ಚೇತಿ ।
ಅಜ್ಞಾನಾದಿಸ್ತಚ್ಛಬ್ದಾರ್ಥಃ ।
ದೃಶ್ಯಮಾನತ್ವಮೇವ ವಿಶದಯತಿ —
ಕರ್ಮತಾಮಿತಿ ।
ಇತಿ ಬ್ರವೀಷೀತಿ ಸಂಬಂಧಃ ।
ಏವಂ ಪರಕೀಯಂ ವಾಕ್ಯಂ ವ್ಯಾಖ್ಯಾಯ ಫಲಿತಮಾಹ —
ತತ್ಕಥಮಿತಿ ।
ತತ್ರ ಚೋದ್ಯವಾಕ್ಯಾರ್ಥೇ ದರ್ಶಿತರೀತ್ಯಾ ಸ್ಥಿತೇ ಸತಿ ಕರ್ತೃವಿಶೇಷಣಂ ನಾಜ್ಞಾನಮುಗ್ಧತೇ ಸ್ಯಾತಾಂ ತಯೋಃ ಪ್ರತ್ಯೇಕಂ ಕರ್ಮಭೂತತ್ವಾದಿತ್ಯರ್ಥಃ ।
ವಿಪಕ್ಷೇ ದೋಷಮಾಹ —
ಅಥೇತಿ ।
ಕಥಂ ಕರ್ಮ ಸ್ಯಾತಾಮಿತ್ಯೇತದೇವ ವ್ಯಾಚಷ್ಟೇ —
ದೃಶಿನೇತಿ ।
ತತ್ರಾಪಿ ಕಥಂಶಬ್ದಃ ಸಂಬಧ್ಯತೇ । ಏತದೇವ ಸ್ಫುಟಯತಿ —
ಕರ್ಮ ಹೀತಿ ।
ಏವಂ ಸತಿ ವ್ಯಾಪ್ಯವ್ಯಾಪಕಭಾವಸ್ಯ ಭೇದನಿಷ್ಠತ್ವೇ ಸತೀತ್ಯೇತತ್ ।
ಕಿಂಚಾಜ್ಞಾನಮುಪಲಬ್ಧೃಧರ್ಮೋ ನ ಭವತ್ಯುಪಲಭ್ಯಮಾನತ್ವಾದ್ದೇಹಗತಕಾರ್ಶ್ಯಾದಿವದಿತ್ಯಾಹ —
ನ ಚೇತಿ ।
ಅಜ್ಞಾನತತ್ತತ್ಕಾರ್ಯಮಪಿ ನಾಽಽತ್ಮಧರ್ಮಃ ಸ್ಯಾದಿತ್ಯತಿದಿಶತಿ —
ತಥೇತಿ ।
ಅಜ್ಞಾನೋತ್ಥಸ್ಯೇಚ್ಛಾದೇರಾತ್ಮಧರ್ಮತ್ವನಿರಾಕರಣೇ ಪ್ರತೀತಿವಿರೋಧಃ ಸ್ಯಾದಿತಿ ಶಂಕತೇ —
ಸುಖೇತಿ ।
ತೇಷಾಂ ಗ್ರಾಹ್ಯತ್ವಮಂಗೀಕೃತ್ಯ ಪರಿಹರತಿ —
ತಥಾಽಪೀತಿ ।
ಆತ್ಮನಿಷ್ಠತ್ವೇ ಸುಖಾದೀನಾಂ ಚೈತನ್ಯವದಾತ್ಮಗ್ರಾಹ್ಯತ್ವಾಯೋಗಾತ್ತದ್ಗ್ರಾಹ್ಯಾಣಾಂ ತೇಷಾಂ ನ ತದ್ಧರ್ಮತೇತಿ ಭಾವಃ ।
ಪ್ರಕಾರಾಂತರೇಣ ನಿರಾಕರ್ತುಂ ನಿರಾಕೃತಮೇವ ಚೋದ್ಯಮನುದ್ರವತಿ —
ನ ಜಾನ ಇತಿ ।
ಕಿಂ ಪ್ರಮಾತುರಜ್ಞಾನಾದ್ಯಾಶ್ರಯತ್ವಮನುಭವಾದಭಿದಧಾಸಿ ತತ್ಸಾಕ್ಷಿಣೋ ವಾ । ತತ್ರಾಽಽದ್ಯಂ ಪ್ರತ್ಯಾಹ —
ಭವತ್ವಿತಿ ।
ಕಲ್ಪಾಂತರಂ ನಿರಾಕರೋತಿ —
ಯಸ್ತ್ವಿತಿ ।
ನ ಹಿ ಯೋ ಯತ್ರ ಸಾಕ್ಷೀ ಸ ತತ್ರಾಜ್ಞೋ ಮೂಢೋ ವೇತಿ । ತಥಾ ಚ ಸರ್ವಸಾಕ್ಷೀ ನಾಜ್ಞಾನಾದಿಮಾನ್ಭವತೀತ್ಯರ್ಥಃ ।
ಆತ್ಮನೋ ಮೋಹಾದಿರಾಹಿತ್ಯೇ ಭಗವದ್ವಾಕ್ಯಂ ಪ್ರಮಾಣಯತಿ —
ತಥೇತಿ ।
ತಸ್ಯ ಸರ್ವವಿಶೇಷಶೂನ್ಯತ್ವೇ ವಾಕ್ಯಾಂತರಮುದಾಹರತಿ —
ಸಮಮಿತಿ ।
ಆದಿಪದೇನ ಸಮಂ ಪಶ್ಯನ್ಹಿ ಸರ್ವತ್ರ । ಜ್ಯೋತಿಷಾಮಪಿ ತಜ್ಜ್ಯೋತಿರಿತ್ಯಾದಿ ಗೃಹ್ಯತೇ ।
ಆತ್ಮನೋ ನಿರ್ವಿಶೇಷತ್ವೇ ಪ್ರಾಮಾಣಿಕೇ ಸ್ವಮತಮುಪಸಂಹರತಿ —
ತಸ್ಮಾನ್ನೇತಿ ।
ಪಕ್ಷಾಂತರಮನುಭಾಷತೇ —
ಯೇ ತ್ವಿತಿ ।
ಅತೋ ನಿರ್ವಿಶೇಷಸ್ವಾಭಾವ್ಯಾದಿತಿ ಯಾವತ್ । ಅಜ್ಞಾನಾದ್ಬಂಧೋ ಜ್ಞಾನಾನ್ಮುಕ್ತಿರಿತಿ ಶಾಸ್ರಮರ್ಥವಾದಃ । ಆದಿಶಬ್ದೇನ ರುದ್ರರೋದನಾದ್ಯರ್ಥವಾದಂ ದೃಷ್ಟಾಂತಂ ಸೂಚಯತಿ ।
ಸೋಪಹಾಸಂ ದೂಷಯತಿ —
ತ ಉತ್ಸಹಂತ ಇತಿ ।
ನ ಹಿ ಸವಿಶೇಷತ್ವಂ ಶಕ್ಯಮಾತ್ಮನಃ ಪ್ರತಿಪತ್ತುಂ ನಿರ್ವಿಶೇಷತ್ವಪ್ರತ್ಯಾಯಕಾಗಮವಿರೋಧಾದಿತಿ ಭಾವಃ ।
ಕಥಂ ತರ್ಹಿ ಭವದ್ಭಿರಾತ್ಮತತ್ತ್ವಮಭ್ಯುಪಗಮ್ಯತೇ ತತ್ರಾಽಽಹ —
ವಯಂ ತ್ವಿತಿ ।
ಪ್ರಮಾಣವಿರುದ್ಧಾರ್ಥದರ್ಶನಂ ತಚ್ಛಬ್ದೇನ ಪರಾಮೃಶ್ಯತೇ ।
ಸತ್ತ್ವಾದೀನಾಮಿವ ಸಾಮ್ಯಂ ದೂಷಯತಿ —
ಸರ್ವದೇತಿ ।
ಭೇದಾಭೇದಮಪವದತಿ —
ಏಕರಸಮಿತಿ ।
ತತ್ರ ಹೇತುಮಾಹ —
ಅದ್ವೈತಮಿತಿ ।
ದ್ವೈತಾಭಾವೋಪಲಕ್ಷಿತತ್ವಾದಿತ್ಯರ್ಥಃ ।
ಐಕರಸ್ಯೇ ಕೌಟಸ್ಥ್ಯಂ ಹೇತ್ವಂತರಮಾಹ —
ಅವಿಕ್ರಿಯಾಮಿತಿ ।
ತದುಪಪಾದಯತಿ —
ಅಜಮಿತ್ಯಾದಿನಾ ।
ಅಮರಂ ಮರಣಾಯೋಗ್ಯಮ್ ।
ತತ್ರ ಸರ್ವತ್ರಾವಿದ್ಯಾಸಂಬಂಧರಾಹಿತ್ಯಂ ಹೇತುಮಾಹ —
ಅಭಯಮಿತಿ ।
ನನು ಬ್ರಹ್ಮೈವಂವಿಧಂ ನ ತ್ವಾತ್ಮತತ್ತ್ವಮಿತ್ಯಾಶಂಕ್ಯಾಽಽಹ —
ಬ್ರಹ್ಮೈವೇತಿ ।
ಯಥೋಕ್ತಂ ಪ್ರತ್ಯಗ್ಭೂತಂ ಬ್ರಹ್ಮೇತ್ಯತ್ರ ಪ್ರಮಾಣಮಾಹ —
ಇತ್ಯೇಷ ಇತಿ ।
ತತ್ರೈವ ವಿದ್ವದನುಭವಂ ಪ್ರಮಾಣಯತಿ —
ಇತ್ಯೇವಮಿತಿ ।
ಪರಪಕ್ಷನಿರಾಸೇನ ಪ್ರಕೃತಂ ವಾಕ್ಯಾರ್ಥಮುಪಸಂಹರತಿ —
ತಸ್ಮಾದಿತಿ ।
ಉಪಚಾರನಿಮಿತ್ತಮಾಹ —
ವಿಪರೀತೇತಿ ।
ಆತ್ಮಾ ತತ್ತ್ವತಃ ಸಂಸಾರೀತಿವಿಪರೀತಗ್ರಹವತೀ ಯಾ ದೇಹಸಂತತಿಸ್ತಸ್ಯಾ ವಿಚ್ಛೇದಮಾತ್ರಂ ಜ್ಞಾನಫಲಮಪೇಕ್ಷ್ಯೋಪಚಾರಮಾತ್ರಮಿತ್ಯರ್ಥಃ ॥ ೬ ॥