బృహదారణ్యకోపనిషద్భాష్యమ్
చతుర్థోఽధ్యాయఃచతుర్థం బ్రాహ్మణమ్
ఆనన్దగిరిటీకా (బృహదారణ్యక)
 
మనసైవానుద్రష్టవ్యం నేహ నానాస్తి కిఞ్చన । మృత్యోః స మృత్యుమాప్నోతి య ఇహ నానేవ పశ్యతి ॥ ౧౯ ॥
తద్బ్రహ్మదర్శనే సాధనముచ్యతే — మనసైవ పరమార్థజ్ఞానసంస్కృతేన ఆచార్యోపదేశపూర్వకం చ అనుద్రష్టవ్యమ్ । తత్ర చ దర్శనవిషయే బ్రహ్మణి న ఇహ నానా అస్తి కిఞ్చన కిఞ్చిదపి ; అసతి నానాత్వే, నానాత్వమధ్యారోపయతి అవిద్యయా । సః మృత్యోః మరణాత్ , మృత్యుం మరణమ్ ఆప్నోతి ; కోఽసౌ ? య ఇహ నానేవ పశ్యతి । అవిద్యాధ్యారోపణవ్యతిరేకేణ నాస్తి పరమార్థతో ద్వైతమిత్యర్థః ॥

మనసో బ్రహ్మదర్శనసాధనత్వే కథం బ్రహ్మణో వాఙ్మనసాతీతత్వశ్రుతిరిత్యాశఙ్క్యాఽఽహ —

పరమార్థేతి ।

కేవలం మనో బ్రహ్మావిషయీకుర్వదపి శ్రవణాదిసంస్కృతం తదాకారం జాయతే తేన ద్రష్టవ్యం తదుచ్యతేఽత ఎవ వృత్తివ్యాప్యం బ్రహ్మేత్యుపగచ్ఛతీతి భావః ।

అనుశబ్దార్థమాహ —

ఆచార్యేతి ।

ద్రష్టృద్రష్టవ్యాదిభావేన భేదమాశఙ్క్యాఽఽహ —

తత్ర చేతి ।

ఎవకారార్థమాహ —

నేహేతి ।

కథమాత్మని వస్తుతో భేదరహితేఽపి భేదో భాతీత్యాశఙ్క్యాఽఽహ —

అసతీతి ।

నేహేత్యాదేః సంపిణ్డితమర్థం కథయతి —

అవిద్యేతి ॥ ౧౯ ॥