ப்³ருஹதா³ரண்யகோபநிஷத்³பா⁴ஷ்யம்
சதுர்தோ²(அ)த்⁴யாய:சதுர்த²ம் ப்³ராஹ்மணம்
ஆநந்த³கி³ரிடீகா (ப்³ருஹதா³ரண்யக)
 
ஸ வா ஏஷ மஹாநஜ ஆத்மா யோ(அ)யம் விஜ்ஞாநமய: ப்ராணேஷு ய ஏஷோ(அ)ந்தர்ஹ்ருத³ய ஆகாஶஸ்தஸ்மிஞ்சே²தே ஸர்வஸ்ய வஶீ ஸர்வஸ்யேஶாந: ஸர்வஸ்யாதி⁴பதி: ஸ ந ஸாது⁴நா கர்மணா பூ⁴யாந்நோ ஏவாஸாது⁴நா கநீயாநேஷ ஸர்வேஶ்வர ஏஷ பூ⁴தாதி⁴பதிரேஷ பூ⁴தபால ஏஷ ஸேதுர்வித⁴ரண ஏஷாம் லோகாநாமஸம்பே⁴தா³ய தமேதம் வேதா³நுவசநேந ப்³ராஹ்மணா விவிதி³ஷந்தி யஜ்ஞேந தா³நேந தபஸாநாஶகேநைதமேவ விதி³த்வா முநிர்ப⁴வதி । ஏதமேவ ப்ரவ்ராஜிநோ லோகமிச்ச²ந்த: ப்ரவ்ரஜந்தி । ஏதத்³த⁴ ஸ்ம வை தத்பூர்வே வித்³வாம்ஸ: ப்ரஜாம் ந காமயந்தே கிம் ப்ரஜயா கரிஷ்யாமோ யேஷாம் நோ(அ)யமாத்மாயம் லோக இதி தே ஹ ஸ்ம புத்ரைஷணாயாஶ்ச வித்தைஷணாயாஶ்ச லோகைஷணாயாஶ்ச வ்யுத்தா²யாத² பி⁴க்ஷாசர்யம் சரந்தி யா ஹ்யேவ புத்ரைஷணா ஸா வித்தைஷணா யா வித்தைஷணா ஸா லோகைஷணோபே⁴ ஹ்யேதே ஏஷணே ஏவ ப⁴வத: । ஸ ஏஷ நேதி நேத்யாத்மாக்³ருஹ்யோ ந ஹி க்³ருஹ்யதே(அ)ஶீர்யோ ந ஹி ஶீர்யதே(அ)ஸங்கோ³ ந ஹி ஸஜ்யதே(அ)ஸிதோ ந வ்யத²தே ந ரிஷ்யத்யேதமு ஹைவைதே ந தரத இத்யத: பாபமகரவமித்யத: கல்யாணமகரவமித்யுபே⁴ உ ஹைவைஷ ஏதே தரதி நைநம் க்ருதாக்ருதே தபத: ॥ 22 ॥
கத²ம் புந: நித்யஸ்வாத்⁴யாயாதி³பி⁴: கர்மபி⁴: ஆத்மாநம் விவிதி³ஷந்தி ? நைவ ஹி தாநி ஆத்மாநம் ப்ரகாஶயந்தி, யதா² உபநிஷத³: — நைஷ தோ³ஷ:, கர்மணாம் விஶுத்³தி⁴ஹேதுத்வாத் ; கர்மபி⁴: ஸம்ஸ்க்ருதா ஹி விஶுத்³தா⁴த்மாந: ஶக்நுவந்தி ஆத்மாநமுபநிஷத்ப்ரகாஶிதம் அப்ரதிப³ந்தே⁴ந வேதி³தும் ; ததா² ஹ்யாத²ர்வணே — ‘விஶுத்³த⁴ஸத்த்வஸ்ததஸ்து தம் பஶ்யதே நிஷ்கலம் த்⁴யாயமாந:’ (மு. உ. 3 । 1 । 8) இதி ; ஸ்ம்ருதிஶ்ச ‘ஜ்ஞாநமுத்பத்³யதே பும்ஸாம் க்ஷயாத்பாபஸ்ய கர்மண:’ (மோ. த⁴. 204 । 8) இத்யாதி³: । கத²ம் புந: நித்யாநி கர்மாணி ஸம்ஸ்காரார்தா²நீத்யவக³ம்யதே ? ‘ஸ ஹ வா ஆத்மயாஜீ யோ வேதே³த³ம் மே(அ)நேநாங்க³ம் ஸம்ஸ்க்ரியத இத³ம் மே(அ)நேநாங்க³முபதீ⁴யதே’ (ஶத. ப்³ரா. 11 । 2 । 6 । 13) இத்யாதி³ஶ்ருதே: ; ஸர்வேஷு ச ஸ்ம்ருதிஶாஸ்த்ரேஷு கர்மாணி ஸம்ஸ்காரார்தா²ந்யேவ ஆசக்ஷதே ‘அஷ்டாசத்வாரிம்ஶத்ஸம்ஸ்காரா:’ (கௌ³. த⁴. 1 । 8 । 8 த: 22, 24, 25) இத்யாதி³ஷு । கீ³தாஸு ச — ‘யஜ்ஞோ தா³நம் தபஶ்சைவ பாவநாநி மநீஷிணாம் । ’ (ப⁴. கீ³. 18 । 5) ‘ஸர்வே(அ)ப்யேதே யஜ்ஞவிதோ³ யஜ்ஞக்ஷபிதகல்மஷா:’ (ப⁴. கீ³. 4 । 30) இதி । யஜ்ஞேநேதி — த்³ரவ்யயஜ்ஞா ஜ்ஞாநயஜ்ஞாஶ்ச ஸம்ஸ்காரார்தா²: ; ஸம்ஸ்க்ருதஸ்ய ச விஶுத்³த⁴ஸத்த்வஸ்ய ஜ்ஞாநோத்பத்திரப்ரதிப³ந்தே⁴ந ப⁴விஷ்யதி ; அதோ யஜ்ஞேந விவிதி³ஷந்தி । தா³நேந — தா³நமபி பாபக்ஷயஹேதுத்வாத் த⁴ர்மவ்ருத்³தி⁴ஹேதுத்வாச்ச । தபஸா, தப இதி அவிஶேஷேண க்ருச்ச்²ரசாந்த்³ராயணாதி³ப்ராப்தௌ விஶேஷணம் — அநாஶகேநேதி ; காமாநஶநம் அநாஶகம் , ந து போ⁴ஜநநிவ்ருத்தி: ; போ⁴ஜநநிவ்ருத்தௌ ம்ரியத ஏவ, ந ஆத்மவேத³நம் । வேதா³நுவசநயஜ்ஞதா³நதப:ஶப்³தே³ந ஸர்வமேவ நித்யம் கர்ம உபலக்ஷ்யதே ; ஏவம் காம்யவர்ஜிதம் நித்யம் கர்மஜாதம் ஸர்வம் ஆத்மஜ்ஞாநோத்பத்தித்³வாரேண மோக்ஷஸாத⁴நத்வம் ப்ரதிபத்³யதே ; ஏவம் கர்மகாண்டே³ந அஸ்ய ஏகவாக்யதாவக³தி: । ஏவம் யதோ²க்தேந ந்யாயேந ஏதமேவ ஆத்மாநம் விதி³த்வா யதா²ப்ரகாஶிதம் , முநிர்ப⁴வதி, மநநாந்முநி:, யோகீ³ ப⁴வதீத்யர்த²: ; ஏதமேவ விதி³த்வா முநிர்ப⁴வதி, நாந்யம் । நநு அந்யவேத³நே(அ)பி முநித்வம் ஸ்யாத் ; கத²மவதா⁴ர்யதே — ஏதமேவேதி — பா³ட⁴ம் , அந்யவேத³நே(அ)பி முநிர்ப⁴வேத் ; கிம் து அந்யவேத³நே ந முநிரேவ ஸ்யாத் , கிம் தர்ஹி கர்ம்யபி ப⁴வேத் ஸ: ; ஏதம் து ஔபநிஷத³ம் புருஷம் விதி³த்வா, முநிரேவ ஸ்யாத் , ந து கர்மீ ; அத: அஸாதா⁴ரணம் முநித்வம் விவக்ஷிதமஸ்யேதி அவதா⁴ரயதி — ஏதமேவேதி ; ஏதஸ்மிந்ஹி விதி³தே, கேந கம் பஶ்யேதி³த்யேவம் க்ரியாஸம்ப⁴வாத் மநநமேவ ஸ்யாத் । கிம் ச ஏதமேவ ஆத்மாநம் ஸ்வம் லோகம் இச்ச²ந்த: ப்ரார்த²யந்த: ப்ரவ்ராஜிந: ப்ரவ்ரஜநஶீலா: ப்ரவ்ரஜந்தி ப்ரகர்ஷேண வ்ரஜந்தி, ஸர்வாணி கர்மாணி ஸந்ந்யஸ்யந்தீத்யர்த²: । ‘ஏதமேவ லோகமிச்ச²ந்த:’ இத்யவதா⁴ரணாத் ந பா³ஹ்யலோகத்ரயேப்ஸூநாம் பாரிவ்ராஜ்யே அதி⁴கார இதி க³ம்யதே ; ந ஹி க³ங்கா³த்³வாரம் ப்ரதிபித்ஸு: காஶீதே³ஶநிவாஸீ பூர்வாபி⁴முக²: ப்ரைதி । தஸ்மாத் பா³ஹ்யலோகத்ரயார்தி²நாம் புத்ரகர்மாபரப்³ரஹ்மவித்³யா: ஸாத⁴நம் , ‘புத்ரேணாயம் லோகோ ஜய்யோ நாந்யேந கர்மணா’ (ப்³ரு. உ. 1 । 5 । 16) இத்யாதி³ஶ்ருதே: ; அத: தத³ர்தி²பி⁴: புத்ராதி³ஸாத⁴நம் ப்ரத்யாக்²யாய, ந பாரிவ்ராஜ்யம் ப்ரதிபத்தும் யுக்தம் , அதத்ஸாத⁴நத்வாத்பாரிவ்ராஜ்யஸ்ய । தஸ்மாத் ‘ஏதமேவ லோகமிச்ச²ந்த: ப்ரவ்ரஜந்தி’ இதி யுக்தமவதா⁴ரணம் । ஆத்மலோகப்ராப்திர்ஹி அவித்³யாநிவ்ருத்தௌ ஸ்வாத்மந்யவஸ்தா²நமேவ । தஸ்மாத் ஆத்மாநம் சேத் லோகமிச்ச²தி ய:, தஸ்ய ஸர்வக்ரியோபரம ஏவ ஆத்மலோகஸாத⁴நம் முக்²யம் அந்தரங்க³ம் , யதா² புத்ராதி³ரேவ பா³ஹ்யலோகத்ரயஸ்ய, புத்ராதி³கர்மண ஆத்மலோகம் ப்ரதி அஸாத⁴நத்வாத் । அஸம்ப⁴வேந ச விருத்³த⁴த்வமவோசாம । தஸ்மாத் ஆத்மாநம் லோகமிச்ச²ந்த: ப்ரவ்ரஜந்த்யேவ, ஸர்வக்ரியாப்⁴யோ நிவர்தேரந்நேவேத்யர்த²: । யதா² ச பா³ஹ்யலோகத்ரயார்தி²ந: ப்ரதிநியதாநி புத்ராதீ³நி ஸாத⁴நாநி விஹிதாநி, ஏவமாத்மலோகார்தி²ந: ஸர்வைஷணாநிவ்ருத்தி: பாரிவ்ராஜ்யம் ப்³ரஹ்மவிதோ³ விதீ⁴யத ஏவ । குத: புந: தே ஆத்மலோகார்தி²ந: ப்ரவ்ரஜந்த்யேவேத்யுச்யதே ; தத்ர அர்த²வாத³வாக்யரூபேண ஹேதும் த³ர்ஶயதி — ஏதத்³த⁴ ஸ்ம வை தத் । ததே³தத் பாரிவ்ராஜ்யே காரணமுச்யதே — ஹ ஸ்ம வை கில பூர்வே அதிக்ராந்தகாலீநா வித்³வாம்ஸ: ஆத்மஜ்ஞா:, ப்ரஜாம் கர்ம அபரப்³ரஹ்மவித்³யாம் ச ; ப்ரஜோபலக்ஷிதம் ஹி த்ரயமேதத் பா³ஹ்யலோகத்ரயஸாத⁴நம் நிர்தி³ஶ்யதே ‘ப்ரஜாம்’ இதி । ப்ரஜாம் கிம் ? ந காமயந்தே, புத்ராதி³லோகத்ரயஸாத⁴நம் ந அநுதிஷ்ட²ந்தீத்யர்த²: । நநு அபரப்³ரஹ்மத³ர்ஶநமநுதிஷ்ட²ந்த்யேவ, தத்³ப³லாத்³தி⁴ வ்யுத்தா²நம் — ந அபவாதா³த் ; ‘ப்³ரஹ்ம தம் பராதா³த்³யோ(அ)ந்யத்ராத்மநோ ப்³ரஹ்ம வேத³’ (ப்³ரு. உ. 2 । 4 । 6) ‘ஸர்வம் தம் பராதா³த் —’ இதி அபரப்³ரஹ்மத³ர்ஶநமபி அபவத³த்யேவ, அபரப்³ரஹ்மணோ(அ)பி ஸர்வமத்⁴யாந்தர்பா⁴வாத் ; ‘யத்ர நாந்யத்பஶ்யதி’ (சா². உ. 7 । 24 । 1) இதி ச ; பூர்வாபரபா³ஹ்யாந்தரத³ர்ஶநப்ரதிஷேதா⁴ச்ச அபூர்வமநபரமநந்தரமபா³ஹ்யமிதி ; ‘தத்கேந கம் பஶ்யேத்³விஜாநீயாத்’ (ப்³ரு. உ. 2 । 4 । 14) இதி ச ; தஸ்மாத் ந ஆத்மத³ர்ஶநவ்யதிரேகேண அந்யத் வ்யுத்தா²நகாரணமபேக்ஷதே । க: புந: தேஷாமபி⁴ப்ராய இத்யுச்யதே — கிம் ப்ரயோஜநம் ப²லம் ஸாத்⁴யம் கரிஷ்யாம: ப்ரஜயா ஸாத⁴நேந ; ப்ரஜா ஹி பா³ஹ்யலோகஸாத⁴நம் நிர்ஜ்ஞாதா ; ஸ ச பா³ஹ்யலோகோ நாஸ்தி அஸ்மாகம் ஆத்மவ்யதிரிக்த: ; ஸர்வம் ஹி அஸ்மாகம் ஆத்மபூ⁴தமேவ, ஸர்வஸ்ய ச வயம் ஆத்மபூ⁴தா: ; ஆத்மா ச ந: ஆத்மத்வாதே³வ ந கேநசித் ஸாத⁴நேந உத்பாத்³ய: ஆப்ய: விகார்ய: ஸம்ஸ்கார்யோ வா । யத³பி ஆத்மயாஜிந: ஸம்ஸ்காரார்த²ம் கர்மேதி, தத³பி கார்யகரணாத்மத³ர்ஶநவிஷயமேவ, இத³ம் மே அநேந அங்க³ம் ஸம்ஸ்க்ரியதே — இதி அங்கா³ங்கி³த்வாதி³ஶ்ரவணாத் ; ந ஹி விஜ்ஞாநக⁴நைகரஸநைரந்தர்யத³ர்ஶிந: அங்கா³ங்கி³ஸம்ஸ்காரோபதா⁴நத³ர்ஶநம் ஸம்ப⁴வதி । தஸ்மாத் ந கிஞ்சித் ப்ரஜாதி³ஸாத⁴நை: கரிஷ்யாம: ; அவிது³ஷாம் ஹி தத் ப்ரஜாதி³ஸாத⁴நை: கர்தவ்யம் ப²லம் ; ந ஹி ம்ருக³த்ருஷ்ணிகாயாமுத³கபாநாய தது³த³கத³ர்ஶீ ப்ரவ்ருத்த இதி, தத்ர ஊஷரமாத்ரமுத³காபா⁴வம் பஶ்யதோ(அ)பி ப்ரவ்ருத்திர்யுக்தா ; ஏவம் அஸ்மாகமபி பரமார்தா²த்மலோகத³ர்ஶிநாம் ப்ரஜாதி³ஸாத⁴நஸாத்⁴யே ம்ருக³த்ருஷ்ணிகாதி³ஸமே அவித்³வத்³த³ர்ஶநவிஷயே ந ப்ரவ்ருத்திர்யுக்தேத்யபி⁴ப்ராய: । ததே³தது³ச்யதே — யேஷாம் அஸ்மாகம் பரமார்த²த³ர்ஶிநாம் ந:, அயமாத்மா அஶநாயாதி³விநிர்முக்த: ஸாத்⁴வஸாது⁴ப்⁴யாமவிகார்ய: அயம் லோக: ப²லமபி⁴ப்ரேதம் ; ந சாஸ்ய ஆத்மந: ஸாத்⁴யஸாத⁴நாதி³ஸர்வஸம்ஸாரத⁴ர்மவிநிர்முக்தஸ்ய ஸாத⁴நம் கிஞ்சித் ஏஷிதவ்யம் ; ஸாத்⁴யஸ்ய ஹி ஸாத⁴நாந்வேஷணா க்ரியதே ; அஸாத்⁴யஸ்ய ஸாத⁴நாந்வேஷணாயாம் ஹி, ஜலபு³த்³த்⁴யா ஸ்த²ல இவ தரணம் க்ருதம் ஸ்யாத் , கே² வா ஶாகுநபதா³ந்வேஷணம் । தஸ்மாத் ஏதமாத்மாநம் விதி³த்வா ப்ரவ்ரஜேயுரேவ ப்³ராஹ்மணா:, ந கர்ம ஆரபே⁴ரந்நித்யர்த²:, யஸ்மாத் பூர்வே ப்³ராஹ்மணா ஏவம் வித்³வாம்ஸ: ப்ரஜாமகாமயமாநா: । தே ஏவம் ஸாத்⁴யஸாத⁴நஸம்வ்யவஹாரம் நிந்த³ந்த: அவித்³வத்³விஷயோ(அ)யமிதி க்ருத்வா, கிம் க்ருதவந்த இத்யுச்யதே — தே ஹ ஸ்ம கில புத்ரைஷணாயாஶ்ச வித்தைஷணாயாஶ்ச லோகைஷணாயாஶ்ச வ்யுத்தா²யாத² பி⁴க்ஷாசர்யம் சரந்தீத்யாதி³ வ்யாக்²யாதம் ॥
கத²மிதி ; நைவேதி ; நைஷ தோ³ஷ இதி ; கர்மபி⁴ரிதி ; ததா² ஹீதி ; கத²மிதி ; ஸ ஹ வா இத்யாதி³நா ; அஷ்டாசத்வாரிம்ஶதி³தி ; கீ³தாஸு சேதி ; யஜ்ஞேநேதீதி ; ஸம்ஸ்க்ருதஸ்யேதி ; தா³நமபீதி ; ந த்விதி ; வேதா³நுவசநேதி ; ஏவமிதி ; ஏவம் கர்மேதி ; ஏவமிதி ; யதோ²க்தேநேதி ; ஏவமிதி ; நந்வித்யாதி³நா ; கிந்த்விதி ; ஏவம் த்விதி ; ஏதஸ்மிந்நிதி ; கிஞ்சேதி ; ஏதமேவேதி ; ந ஹீதி ; தஸ்மாதி³தி ; புத்ரேணேதி ; அத இதி ; தஸ்மாதி³தி ; ஆத்மேதி ; தஸ்மாதி³தி ; அந்தரங்க³மிதி ; யதே²தி ; புத்ராதீ³தி ; அஸம்ப⁴வேநேதி ; தஸ்மாதா³த்மாநமிதி ; யதா² சேதி ; குத: புநரிதி ; தத்ரேதி ; ததே³ததி³தி ; கிலேதி ; ப்ரஜேதி ; ப்ரஜாம் கிமிதி ; புத்ராதீ³தி ; நந்விதி ; தத்³ப³லாத்³தீ⁴தி ; நாபவாதா³தி³தி ; அபரப்³ரஹ்மணோ(அ)பீதி ; யத்ரேதி ; பூர்வேதி ; அபூர்வமிதி ; தத்கேநேதி ; தஸ்மாதி³தி ; க: புநரித்யாதி³நா ; ப்ரஜா ஹீதி ; ஸ சேதி ; ஸர்வம் ஹீதி ; ஆத்மா சேதி ; யத³பீதி ; ந ஹீதி ; தஸ்மாந்நேதி ; அவிது³ஷாம் ஹீதி ; ந ஹீதி ; தஸ்மாந்நேதி ; அவிது³ஷாம் ஹீதி ; ந ஹீதி ; ததே³ததி³தி ; ந சேதி ; ஸாத்⁴யஸ்யேதி ; அஸாத்⁴யஸ்யேதி ; தஸ்மாதி³தி ; த ஏவமித்யாதி³நா ;

வேதா³நுவசநாதீ³நாமாத்மவிவிதி³ஷாஸாத⁴நத்வமாக்ஷிபதி —

கத²மிதி ।

உபநிஷத்³பி⁴ரிவா(அ)(அ)த்மா தைரபி ஜ்ஞாயதாமித்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ —

நைவேதி।

கர்மணாமப்ரமாணத்வே(அ)பி பரம்பரயா ஜ்ஞாநஹேதுத்வாத்³விவிதி³ஷாஶ்ருதிவிருத்³தே⁴தி ஸமாத⁴த்தே —

நைஷ தோ³ஷ இதி।

ததே³வ ஸ்பு²டயதி —

கர்மபி⁴ரிதி।

தத்ர ஶ்ருத்யந்தரம் ப்ரமாணயதி —

ததா² ஹீதி।

ததோ நித்யாத்³யநுஷ்டா²நாத்³விஶுத்³த⁴தீ⁴ராத்மாநம் ஸதா³ சிந்தயந்நுபநிஷத்³பி⁴ஸ்தம் பஶ்யதீத்யர்த²: । ஆதி³ஶப்³தே³ந “கஷாயபக்திரி” த்யாதி³ஸ்ம்ருதிஸம்க்³ரஹ: ।

நித்யகர்மணாம் ஸம்ஸ்காரார்த²த்வே ப்ரமாணம் ப்ருச்ச²தி —

கத²மிதி।

யத்³யபி ஶ்ருதிஸ்ம்ருதிப்⁴யாம் கர்மபி⁴: ஸம்ஸ்க்ருதஸ்யோபநிஷத்³பி⁴ராத்மா ஜ்ஞாதும் ஶக்யதே ததா²(அ)பி தேஷாம் ஸம்ஸ்காரார்த²த்வே கிம் ப்ரமாணமிதி ப்ரஶ்நே ஶ்ருதிஸ்ம்ருதீ ப்ரமாணயதி —

ஸ ஹ வா இத்யாதி³நா ।

கிம் புந: ஸ்ம்ருதிஶாஸ்த்ரம் ததா³ஹ —

அஷ்டாசத்வாரிம்ஶதி³தி ।

அஷ்டாவநாயாஸாத³யோ கு³ணாஶ்சத்வாரிம்ஶத்³க³ர்பா⁴தா⁴நாத³ய: ஸம்ஸ்காரா இதி விபா⁴கா³: ।

ப³ஹுவசநோபாத்தம் ஸ்ம்ருத்யந்தரமாஹ —

கீ³தாஸு சேதி।

பதா³ந்தரமாதா³ய வ்யாசஷ்டே —

யஜ்ஞேநேதீதி।

தேஷாம் ஸம்ஸ்காரார்த²த்வே(அ)பி கத²ம் ஜ்ஞாநஸாத⁴நத்வமித்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ —

ஸம்ஸ்க்ருதஸ்யேதி।

தா³நேந விவிதி³ஷந்தீதி பூர்வேண ஸம்ப³ந்த⁴: ।

கத²ம் புந: ஸ்வதந்த்ரம் தா³நம் விவிதி³ஷாகாரணமத ஆஹ —

தா³நமபீதி।

விவிதி³ஷாஹேதுரிதி ஶேஷ: । தபஸேத்யத்ராபி பூர்வவத³ந்வய: । காமாநஶநம் ராக³த்³வேஷரஹிதைரிந்த்³ரியைர்விஷயஸேவநம் யத்³ருச்சா²லாப⁴ஸந்துஷ்டத்வமிதி யாவத் ।

யதா²ஶ்ருதார்த²த்வே கா ஹாநிரித்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ —

ந த்விதி।

ப⁴வதூபாத்தாநாம் வேதா³நுவசநாதீ³நாமிஷ்யமாணே ஜ்ஞாநே விநியோக³ஸ்ததா²(அ)பி கத²ம் ஸர்வம் நித்யம் கர்ம தத்ர விநியுக்தமித்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ —

வேதா³நுவசநேதி।

உபலக்ஷணப²லமாஹ —

ஏவமிதி।

ப்ரணாட்³யா கர்மணோ முக்திஹேதுத்வே காண்ட³த்³வயஸ்யைகவாக்யத்வமபி ஸித்⁴யதீத்யாஹ —

ஏவம் கர்மேதி।

வாக்யாந்தரமவதார்ய வ்யாகரோதி —

ஏவமிதி।

தஸ்யைவார்த²மாஹ —

யதோ²க்தேநேதி।

யஜ்ஞாத்³யநுஷ்டா²நாத்³விஶுத்³தி⁴த்³வாரா விவிதி³ஷோத்பத்தௌ கு³ருபாதோ³பஸர்பணம் ஶ்ரவணாதி³ சேத்யநேந க்ரமேணேத்யர்த²: । யதா²ப்ரகாஶிதம் மோக்ஷப்ரகரணே மந்த்ரப்³ராஹ்மணாப்⁴யாமுக்தலக்ஷணமித்யர்த²: । யோகி³ஶப்³தோ³ ஜீவந்முக்தவிஷய: ।

ஏவகாரம் வ்யாகரோதி —

ஏவமிதி।

அவதா⁴ரணமாக்ஷிப்ய ஸமாத⁴த்தே —

நந்வித்யாதி³நா।

ஏவகாரஸ்தர்ஹி த்யஜதாமித்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ —

கிந்த்விதி।

ஆத்மவேத³நே(அ)பி கர்மித்வம் ஸ்யாதி³தி சேந்நேத்யாஹ —

ஏவம் த்விதி।

கத²மாத்மவிதோ³(அ)பி முநித்வமஸாதா⁴ரணம் ததா³ஹ —

ஏதஸ்மிந்நிதி।

இதஶ்சாத்மவிதோ³ ந கர்மித்வமித்யாஹ —

கிஞ்சேதி।

ஆத்மலோகமிச்ச²தாம் முமுக்ஷூணாமபி கர்மத்யாக³ஶ்ரவணாதா³த்மவிதா³ம் ந கர்மிதேதி கிம் வக்தவ்யமித்யர்த²: । தாச்சீ²ல்யம் வைராக்³யாதிஶயஶாலித்வம் ।

அவதா⁴ரணஸாமர்த்²யஸித்³த⁴மர்த²மாஹ —

ஏதமேவேதி।

பாரிவ்ராஜ்யே லோகத்ரயார்தி²நாமநதி⁴காரே த்³ருஷ்டாந்தமாஹ —

ந ஹீதி।

லோகத்ரயார்தி²நஶ்சேத் பாரிவ்ராஜ்யே நாதி⁴க்ரியந்தே குத்ர தர்ஹி தேஷாமதி⁴காரஸ்தத்ரா(அ)(அ)ஹ —

தஸ்மாதி³தி।

ஸ்வர்க³காமஸ்ய ஸ்வர்க³ஸாத⁴நே யாகே³(அ)தி⁴காரவல்லோகத்ரயார்தி²நாமபி தத்ஸாத⁴நே புத்ராதா³வதி⁴கார இத்யர்த²: ।

புத்ராதீ³நாம் பா³ஹ்யலோகஸாத⁴நத்வே ப்ரமாணமாஹ —

புத்ரேணேதி।

புத்ராதீ³நாம் லோகத்ரயஸாத⁴நத்வே ஸித்³தே⁴ ப²லிதமாஹ —

அத இதி।

அதத்ஸாத⁴நத்வம் லோகத்ரயம் ப்ரத்யநுபாயத்வம் ।

அவதா⁴ரணார்த²முபஸம்ஹரதி —

தஸ்மாதி³தி।

லோகத்ரயார்தி²நாம் பாரிவ்ராஜ்யே(அ)நதி⁴காராதி³தி யாவத் ।

ஆத்மலோகஸ்ய ஸ்வரூபத்வேந ஸதா³(அ)(அ)ப்தத்வாத்கத²ம் தத்ரேச்சே²த்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ —

ஆத்மேதி।

தஸ்யா(அ)(அ)த்மத்வேந நித்யப்ராப்தத்வே(அ)ப்யவித்³யயா வ்யவஹிதத்வாத்ப்ரேப்யா ஸம்ப⁴வதீதி பா⁴வ: ।

ப⁴வத்வாத்மலோகப்ரேப்ஸா ததா²(அ)பி கிம் தத்ப்ராப்திஸாத⁴நம் ததா³ஹ —

தஸ்மாதி³தி।

அவித்³யாவஶாத்ததீ³ப்ஸாஸம்ப⁴வாதி³த்யர்த²: । ததி³ச்சா²யா தௌ³ர்லப்⁴யம் த்³யோதயிதும் சேச்ச²ப்³த³: । முக்²யத்வம் ஶ்ருத்யக்ஷரப்ரதிபந்நத்வம் ।

ப்ரநாடி³காஸாத⁴நேப்⁴யோ வேதா³நுவசநாதி³ப்⁴யோ விஶேஷமாஹ —

அந்தரங்க³மிதி।

பாரிவ்ராஜ்யமேவாத்மலோகஸ்யாந்தரங்க³ஸாத⁴நமிதி த்³ருஷ்டாந்தமாஹ —

யதே²தி।

ததா² பாரிவ்ராஜ்யமேவாத்மலோகஸ்ய ஸாத⁴நமிதி ஶேஷ: ।

பாரிவ்ராஜ்யமேவேதி நியமே ஹேதுமாஹ —

புத்ராதீ³தி।

தஸ்யாந்யத்ர விநியுக்தத்வாதி³தி ஶேஷ: ।

யத்³யபி கேவலம் புத்ராதி³கம் நா(அ)(அ)த்மலோகப்ராபகம் ததா²(அ)பி பாரிவ்ராஜ்யஸமுச்சிதம் ததா² ஸ்யாதி³த்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ —

அஸம்ப⁴வேநேதி।

ந ஹி பரிவ்ராஜகஸ்ய புத்ராதி³ தத்³வதோ வா பாரிவ்ராஜ்யம் ஸம்ப⁴வதி । உக்தம் ச ஸமுச்சயம் நிராகுர்வத்³பி⁴: ஸபரிகரஸ்ய ஜ்ஞாநஸ்ய கர்மாதி³நா விருத்³த⁴த்வம் தேந குத: ஸமுச்சிதம் புத்ராத்³யாத்மலோகப்ராபகமித்யர்த²: ।

ஸாத⁴நாந்தராஸம்ப⁴வே ப²லிதமுபஸம்ஹரதி —

தஸ்மாதா³த்மாநமிதி।

ப்ரவ்ரஜந்தீதி வர்தமாநாபதே³ஶாந்நாத்ர விதி⁴ரஸ்தீத்யாஶங்க்யாக்³நிஹோத்ரம் ஜுஹோதீதிவத்³விதி⁴மாஶ்ரித்யா(அ)(அ)ஹ —

யதா² சேதி।

பாரிவ்ராஜ்யவிதி⁴முக்த்வா தத³பேக்ஷிதமர்த²வாத³மாகாங்க்ஷாபூர்வகமுத்தா²பயதி —

குத: புநரிதி।

உத்தா²பிதஸ்யார்த²வாத³ஸ்ய தாத்பர்யமாஹ —

தத்ரேதி।

ஆத்மலோகார்தி²நாம் பாரிவ்ராஜ்யநியம: ஸப்தம்யர்த²: ।

அர்த²வாஸ்தா²ந்யக்ஷராணி வ்யாசஷ்டே —

ததே³ததி³தி।

க்ரியாபதே³ந ஸ்மேதி ஸம்ப³த்⁴யதே ।

நிபாதத்³வயஸ்யார்த²மாஹ —

கிலேதி।

ப்ரஜாம் ந காமயந்த இத்யுத்தரத்ர ஸம்ப³ந்த⁴: ।

ப்ரஜாமாத்ரே ஶ்ருதே கத²ம் கர்மாதி³ க்³ருஹ்யதே தத்ரா(அ)(அ)ஹ —

ப்ரஜேதி।

ஆகாங்க்ஷாபூர்வகமந்வயமந்வாசஷ்டே —

ப்ரஜாம் கிமிதி।

அகாமயமாநத்வஸ்ய பர்யவஸாநம் த³ர்ஶயதி —

புத்ராதீ³தி।

பூர்வே வித்³வாம்ஸ: ஸாத⁴நத்ரயம் நாநுதிஷ்ட²ந்தீத்யுக்தமாக்ஷிபதி —

நந்விதி।

ஏஷணாப்⁴யோ வ்யுத்திஷ்ட²தாம் கிம் தத³நுஷ்டா²நேநேத்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ —

தத்³ப³லாத்³தீ⁴தி।

ஆத்மவிதா³மபரவித்³யாநுஷ்டா²நம் தூ³ஷயதி —

நாபவாதா³தி³தி।

அதா²த்ர ஸர்வஸ்யா(அ)(அ)நாத்மநோ த³ர்ஶநமேவாபோத்³யதே ந த்வபரஸ்ய ப்³ரஹ்மணோ த³ர்ஶநமத ஆஹ —

அபரப்³ரஹ்மணோ(அ)பீதி।

தத³பவாதே³ ஶ்ருத்யந்தரமாஹ —

யத்ரேதி।

யஸ்மிந்பூ⁴ம்நி ஸ்தி²தஶ்சக்ஷுராதி³பி⁴ரந்யத்ர பஶ்யதி ந ஶ்ருணோதீத்யாதி³நா ச த³ர்ஶநாதி³வ்யவஹாரஸ்ய வாரிதத்வாதா³த்மவிதோ³ ந யுக்தமபரப்³ரஹ்மத³ர்ஶநமித்யர்த²: ।

தத்ரைவ ஹேத்வந்தரமாஹ —

பூர்வேதி।

ப்ரதிஷேத⁴ப்ரகாரமபி⁴நயதி —

அபூர்வமிதி।

இதஶ்சாத்மவிதா³ம் நாபரப்³ரஹ்மத³ர்ஶநமித்யாஹ —

தத்கேநேதி।

அபரப்³ரஹ்மத³ர்ஶநாஸம்ப⁴வே கிம் தேஷாமேஷணாப்⁴யோ வ்யுத்தா²நே காரணமித்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ —

தஸ்மாதி³தி।

ஸாத⁴நத்ரயமநநுதிஷ்ட²தாமபி⁴ப்ராயம் ப்ரஶ்நபூர்வகமாஹ —

க: புநரித்யாதி³நா।

கைவல்யமேவ தத்ஸாத்⁴யம் ப²லமித்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ —

ப்ரஜா ஹீதி।

நிர்ஜ்ஞாதா ஸோ(அ)யமித்யாதி³ஶ்ருதாவிதி ஶேஷ: ।

ஸ ஏவ தர்ஹி ப்ரஜயா ஸாத்⁴யதாமிதி சேந்நேத்யாஹ —

ஸ சேதி।

ஆத்மவ்யதிரிக்தோ நாஸ்தீத்யுக்தமுபபாத³யதி —

ஸர்வம் ஹீதி ।

ஆத்மவ்யதிரிக்தஸ்யைவ லோகஸ்ய ப்ரஜாதி³ஸாத்⁴யத்வமிஷ்யதாமிதி சேந்நேத்யாஹ —

ஆத்மா சேதி ।

ஆத்மயாஜிந: ஸம்ஸ்காரார்த²ம் கர்மேத்யங்கீ³காராதா³த்மநோ(அ)ஸ்தி ஸம்ஸ்கார்யத்வமித்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ —

யத³பீதி ।

அதா²ங்கா³ங்கி³த்வம் ச ஸம்ஸ்கார்யத்வம் ச முக்²யாத்மத³ர்ஶநவிஷயமேவ கிம் நேஷ்யதே தத்ரா(அ)(அ)ஹ —

ந ஹீதி ।

ஆத்மவிதா³ம் ப்ரஜாதி³ஸாத்⁴யாபா⁴வமுபஸம்ஹரதி —

தஸ்மாந்நேதி।

 கேஷாம் தர்ஹி ப்ரஜாதி³பி⁴: ஸாத்⁴யம் ப²லம் ததா³ஹ —

அவிது³ஷாம் ஹீதி ।

கேஷாஞ்சித்புத்ராதி³ஷு ப்ரவ்ருத்திஶ்சேத்தேநைவ ந்யாயேந விது³ஷாமபி தேஷு ப்ரவ்ருத்தி: ஸ்யாதி³த்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ —

ந ஹீதி।

ஆத்மவிதா³ம் ப்ரஜாதி³ஸாத்⁴யாபா⁴வமுபஸம்ஹரதி —

தஸ்மாந்நேதி।

கேஷாம் தர்ஹி ப்ரஜாதி³பி⁴: ஸாத்⁴யம் ப²லம் ததா³ஹ —

அவிது³ஷாம் ஹீதி।

கேஷாஞ்சித்புத்ராதி³ஷு ப்ரவ்ருத்திஶ்சேத்தேநைவ ந்யாயேந விது³ஷாமபி தேஷு ப்ரவ்ருத்தி: ஸ்யாதி³த்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ —

ந ஹீதி।

தத்ர ப்ரவ்ருத்திரிதி ஸம்ப³ந்த⁴: । அவித்³வத்³த³ர்ஶநவிஷய இதி ச்சே²த³: ।

உக்தே(அ)ர்தே² வாக்யமவதார்ய வ்யாசஷ்டே —

ததே³ததி³தி।

ஆத்மா சேத்தத³பி⁴ப்ரேதம் ப²லம் தர்ஹி தத்ர ஸாத⁴நேந ப⁴விதவ்யமித்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ —

ந சேதி।

க்வ தர்ஹி ஸாத⁴நமேஷ்டவ்யமித்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ —

ஸாத்⁴யஸ்யேதி।

விபக்ஷே தோ³ஷமாஹ —

அஸாத்⁴யஸ்யேதி।

யேஷாமித்யாதி³வாக்யார்த²முபஸம்ஹரதி —

தஸ்மாதி³தி ।

ப்³ராஹ்மணாநாம் ப்³ரஹ்மவிதா³ம் ப்ரஜாதி³பி⁴: ஸாத்⁴யாபா⁴வாதி³தி யாவத் ।

வாக்யாந்தரம் ப்ரஶ்நத்³வாரேணாவதார்ய பாஞ்சமிகம் வ்யாக்²யாநம் தஸ்ய ஸ்மாரயதி —

த ஏவமித்யாதி³நா ।