ப்³ருஹதா³ரண்யகோபநிஷத்³பா⁴ஷ்யம்
சதுர்தோ²(அ)த்⁴யாய:சதுர்த²ம் ப்³ராஹ்மணம்
ஆநந்த³கி³ரிடீகா (ப்³ருஹதா³ரண்யக)
 
ஸ வா ஏஷ மஹாநஜ ஆத்மா யோ(அ)யம் விஜ்ஞாநமய: ப்ராணேஷு ய ஏஷோ(அ)ந்தர்ஹ்ருத³ய ஆகாஶஸ்தஸ்மிஞ்சே²தே ஸர்வஸ்ய வஶீ ஸர்வஸ்யேஶாந: ஸர்வஸ்யாதி⁴பதி: ஸ ந ஸாது⁴நா கர்மணா பூ⁴யாந்நோ ஏவாஸாது⁴நா கநீயாநேஷ ஸர்வேஶ்வர ஏஷ பூ⁴தாதி⁴பதிரேஷ பூ⁴தபால ஏஷ ஸேதுர்வித⁴ரண ஏஷாம் லோகாநாமஸம்பே⁴தா³ய தமேதம் வேதா³நுவசநேந ப்³ராஹ்மணா விவிதி³ஷந்தி யஜ்ஞேந தா³நேந தபஸாநாஶகேநைதமேவ விதி³த்வா முநிர்ப⁴வதி । ஏதமேவ ப்ரவ்ராஜிநோ லோகமிச்ச²ந்த: ப்ரவ்ரஜந்தி । ஏதத்³த⁴ ஸ்ம வை தத்பூர்வே வித்³வாம்ஸ: ப்ரஜாம் ந காமயந்தே கிம் ப்ரஜயா கரிஷ்யாமோ யேஷாம் நோ(அ)யமாத்மாயம் லோக இதி தே ஹ ஸ்ம புத்ரைஷணாயாஶ்ச வித்தைஷணாயாஶ்ச லோகைஷணாயாஶ்ச வ்யுத்தா²யாத² பி⁴க்ஷாசர்யம் சரந்தி யா ஹ்யேவ புத்ரைஷணா ஸா வித்தைஷணா யா வித்தைஷணா ஸா லோகைஷணோபே⁴ ஹ்யேதே ஏஷணே ஏவ ப⁴வத: । ஸ ஏஷ நேதி நேத்யாத்மாக்³ருஹ்யோ ந ஹி க்³ருஹ்யதே(அ)ஶீர்யோ ந ஹி ஶீர்யதே(அ)ஸங்கோ³ ந ஹி ஸஜ்யதே(அ)ஸிதோ ந வ்யத²தே ந ரிஷ்யத்யேதமு ஹைவைதே ந தரத இத்யத: பாபமகரவமித்யத: கல்யாணமகரவமித்யுபே⁴ உ ஹைவைஷ ஏதே தரதி நைநம் க்ருதாக்ருதே தபத: ॥ 22 ॥
தஸ்மாத் ஆத்மாநம் லோகமிச்ச²ந்த: ப்ரவ்ரஜந்தி ப்ரவ்ரஜேயு: — இத்யேஷ விதி⁴: அர்த²வாதே³ந ஸங்க³ச்ச²தே ; ந ஹி ஸார்த²வாத³ஸ்ய அஸ்ய லோகஸ்துத்யாபி⁴முக்²யம் உபபத்³யதே ; ப்ரவ்ரஜந்தீத்யஸ்யார்த²வாத³ரூபோ ஹி ‘ஏதத்³த⁴ ஸ்ம’ இத்யாதி³ருத்தரோ க்³ரந்த²: ; அர்த²வாத³ஶ்சேத் , நார்த²வாதா³ந்தரமபேக்ஷேத ; அபேக்ஷதே து ‘ஏதத்³த⁴ ஸ்ம’ இத்யாத்³யர்த²வாத³ம் ‘ப்ரவ்ரஜந்தி’ இத்யேதத் । யஸ்மாத் பூர்வே வித்³வாம்ஸ: ப்ரஜாதி³கர்மப்⁴யோ நிவ்ருத்தா: ப்ரவ்ரஜிதவந்த ஏவ, தஸ்மாத் அது⁴நாதநா அபி ப்ரவ்ரஜந்தி ப்ரவ்ரஜேயு: — இத்யேவம் ஸம்ப³த்⁴யமாநம் ந லோகஸ்துத்யபி⁴முக²ம் ப⁴விதுமர்ஹதி ; விஜ்ஞாநஸமாநகர்த்ருகத்வோபதே³ஶாதி³த்யாதி³நா அவோசாம । வேதா³நுவசநாதி³ஸஹபாடா²ச்ச ; யதா² ஆத்மவேத³நஸாத⁴நத்வேந விஹிதாநாம் வேதா³நுவசநாதீ³நாம் யதா²ர்த²த்வமேவ, நார்த²வாத³த்வம் , ததா² தைரேவ ஸஹ படி²தஸ்ய பாரிவ்ராஜ்யஸ்ய ஆத்மலோகப்ராப்திஸாத⁴நத்வேந அர்த²வாத³த்வமயுக்தம் । ப²லவிபா⁴கோ³பதே³ஶாச்ச ; ‘ஏதமேவாத்மாநம் லோகம் விதி³த்வா’ இதி அந்யஸ்மாத் பா³ஹ்யாத் லோகாத் ஆத்மாநம் ப²லாந்தரத்வேந ப்ரவிப⁴ஜதி, யதா² — புத்ரேணைவாயம் லோகோ ஜய்ய: நாந்யேந கர்மணா, கர்மணா பித்ருலோக: — இதி । ந ச ப்ரவ்ரஜந்தீத்யேதத் ப்ராப்தவத் லோகஸ்துதிபரம் , ப்ரதா⁴நவச்ச அர்த²வாதா³பேக்ஷம் — ஸக்ருச்ச்²ருதம் ஸ்யாத் । தஸ்மாத் ப்⁴ராந்திரேவ ஏஷா — லோகஸ்துதிபரமிதி । ந ச அநுஷ்டே²யேந பாரிவ்ராஜ்யேந ஸ்துதிருபபத்³யதே ; யதி³ பாரிவ்ராஜ்யம் அநுஷ்டே²யமபி ஸத் அந்யஸ்துத்யர்த²ம் ஸ்யாத் , த³ர்ஶபூர்ணமாஸாதீ³நாமபி அநுஷ்டே²யாநாம் ஸ்துத்யர்த²தா ஸ்யாத் । ந ச அந்யத்ர கர்தவ்யதா ஏதஸ்மாத்³விஷயாத் நிர்ஜ்ஞாதா, யத இஹ ஸ்துத்யர்தோ² ப⁴வேத் । யதி³ புந: க்வசித்³விதி⁴: பரிகல்ப்யேத பாரிவ்ராஜ்யஸ்ய, ஸ இஹைவ முக்²ய: நாந்யத்ர ஸம்ப⁴வதி । யத³பி அநதி⁴க்ருதவிஷயே பாரிவ்ராஜ்யம் பரிகல்ப்யதே, தத்ர வ்ருக்ஷாத்³யாரோஹணாத்³யபி பாரிவ்ராஜ்யவத் கல்ப்யேத, கர்தவ்யத்வேந அநிர்ஜ்ஞாதத்வாவிஶேஷாத் । தஸ்மாத் ஸ்துதித்வக³ந்தோ⁴(அ)பி அத்ர ந ஶக்ய: கல்பயிதும் ॥

யத³ர்தோ²(அ)யமர்த²வாத³ஸ்தம் விதி⁴ம் நிக³மயதி —

தஸ்மாதி³தி ।

மஹாநுபா⁴வோ(அ)யமாத்மலோகோ யத்தத³ர்தி²நோ து³ஷ்கரமபி பாரிவ்ராஜ்யம் குர்வந்தீதி ஸ்துதிரத்ர விவக்ஷிதா ந விதி⁴ரித்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ —

ந ஹீதி ।

ததே³வ ப்ரபஞ்சயதி —

ப்ரவ்ரஜந்தீத்யஸ்யேதி ।

ததா²(அ)பி ப்ரவ்ரஜந்தீதிவாக்யஸ்யார்த²வாத³த்வம் கிம் ந ஸ்யாதி³த்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ —

அர்த²வாத³ஶ்சேதி³தி ।

அபேக்ஷாப்ரகாரமேவ ப்ரகடயந்நஸ்ய ஸ்துத்யபி⁴முக²த்வாபா⁴வாத்³விதி⁴த்வமேவேத்யாஹ —

யஸ்மாதி³தி ।

கிஞ்ச விதி³த்வா வ்யுத்தா²ய பி⁴க்ஷாசர்ய சரந்தீத்யத்ர விஜ்ஞாநேந ஸமாநகர்த்ருகத்வம் வ்யுத்தா²நாதே³ருபதி³ஶ்யதே விஜ்ஞாநம் ச ஸர்வாஸூபநிஷத்ஸு விதீ⁴யதே(அ)தோ வ்யுத்தா²நமபி விதி⁴மர்ஹதீத்யுக்தம் ததா² சாத்ராபி வ்யுத்தா²நாபரபர்யாயம் பரிவ்ராஜ்யம் விதே⁴யமித்யாஹ —

விஜ்ஞாநேதி ।

இதஶ்ச பாரிவ்ராஜ்யவாக்யமர்த²வாதோ³ ந ப⁴வதீத்யாஹ —

வேதே³தி ।

ததே³வ ஸாத⁴யதி —

யதே²த்யாதி³நா ।

பாரிவ்ராஜ்யஸ்ய விதே⁴யத்வே ஹேத்வந்தரமாஹ —

ப²லேதி ।

புத்ராதி³ப²லாபேக்ஷயா பாரிவ்ராஜ்யப²லம் விபா⁴கே³நோபதி³ஶ்யதே । ததா² ச ப²லவத்த்வாத்புத்ராதி³வத்பாரிவ்ராஜ்யஸ்ய விதே⁴யத்வஸித்³தி⁴ரித்யர்த²: ।

ததே³வ விவ்ருணோதி —

ஏதமேவேதி।

ப்ரக்ருதமாத்மாநம் ஸ்வம் லோகமாபாததோ விதி³த்வா தமேவ ஸாக்ஷாத்கர்துமிச்ச²ந்த: ப்ரவ்ரஜந்தீதி வசநாத்புத்ராதி³ஸாத்⁴யாந்மநுஷ்யாதி³லோகாதா³த்மாக்²யம் லோகம் பாரிவ்ராஜ்யஸ்ய ப²லாந்தரத்வேந யத: ஶ்ருதிர்விப⁴ஜ்யாபி⁴த³தா⁴தி । அதஸ்தஸ்ய விதே⁴யத்வமப்ரத்யூஹமித்யர்த²: ।

ப²லவிபா⁴கோ³பதே³ஶே த்³ருஷ்டாந்தமாஹ —

யதே²தி ।

ததா² பாரிவ்ராஜ்யே(அ)பி ப²லவிபா⁴கோ³க்தேர்விதே⁴யதேதி தா³ர்ஷ்டாந்திகமிதிஶப்³தா³ர்த²: ।

பாரிவ்ராஜ்யஸ்ய ஸ்துதிபரத்வாபா⁴வே ஹேத்வந்தரமாஹ —

ந சேதி ।

யதா² வாயுர்வை க்ஷேபிஷ்டே²த்யாதி³ரர்த²வாத³: ப்ராப்தார்தோ² தே³வதாதி³ஸ்துத்யர்த²: ஸ்தி²தோ ந ததே²த³ம் ஸ்துதிபரம் தத³வத்³யோதிஶப்³தா³பா⁴வாதி³த்யர்த²: ।

கிஞ்ச ப்ரதா⁴நஸ்ய த³ர்ஶபூர்ணமாஸாதே³ரர்த²வாதா³பேக்ஷாவத்பாரிவ்ராஜ்யமபி தத³பேக்ஷமுபலப்⁴யதே தேந தஸ்ய த³ர்ஶாதி³வத்³விதே⁴யத்வம் து³ர்வாரமித்யாஹ —

ப்ரதா⁴நவச்சேதி ।

கிஞ்ச பாரிவ்ராஜ்யம் ஸக்ருதே³வ ஶ்ருதம் சேத³விவக்ஷிதமந்யஸ்துதிபரம் ஸ்யாந்ந சேத³ம் ஸக்ருதே³வ ஶ்ரூயதே “பரிவ்ரஜந்தீ”த்யுபக்ரம்ய “ப்ரஜாம் ந காமயந்தே” “வ்யுத்தா²யாத² பி⁴க்ஷாசர்யம் சரந்தீ”(ப்³ரு. உ. 4 । 4। 22)த்யப்⁴யாஸாத³தோ(அ)பி ந ஸ்துதிமாத்ரமேததி³த்யாஹ —

ஸக்ருதி³தி ।

ந சேத்தர்ராபி ஸம்ப³த்⁴யதே கத²ம் தர்ஹி பாரிவ்ராஜ்யஸ்ய ஸ்துதிபரத்வப்ரதீதிஸ்தத்ரா(அ)(அ)ஹ —

தஸ்மாதி³தி ।

அஸ்து தர்ஹி விதே⁴யமபி பாரிவ்ராஜ்யம் ஸ்தாவகமபீதி சேந்நேத்யாஹ —

ந சேதி ।

விபக்ஷே தோ³ஷமாஹ —

யதீ³தி ।

அத² பாரிவ்ராஜ்யம் யஜ்ஞாதி³வத³ந்யத்ர விதீ⁴யதாமிஹ து ஸ்துதிரேவேத்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ —

ந சாந்யத்ரேதி ।

ஆத்மஜ்ஞாநாதி⁴காராத³ந்யத்ர பாரிவ்ராஜ்யவித்⁴யநுபலம்பா⁴தி³த்யர்த²: ।

அந்யத்ர வித்⁴யநுபலம்ப⁴ம் ஸமர்த²யதே —

யதீ³த்யாதி³நா ।

அந்யத்ர ப்ரக்ரியாயாமிதி யாவத் । கர்மாதி⁴காரே தத்த்யாக³விதே⁴ர்விருத்³த⁴த்வாதி³தி பா⁴வ: ।

ப⁴வத்விஹ பாரிவ்ராஜ்யே விதி⁴ஸ்ததா²(அ)பி ஸர்வகர்மாநதி⁴க்ருதவிஷய: ஸ்யாதி³த்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ —

யத³பீதி ।

தத்ர கர்மாநதி⁴க்ருதே பும்ஸீத்யேதத் ।

தத்ர ஹேதுமாஹ —

கர்தவ்யத்வேநேதி ।

கர்மாநதி⁴க்ருதேந கர்தவ்யதயா ஜ்ஞாதத்வம் வ்ருக்ஷாரோஹணாதா³விவ பாரிவ்ராஜ்யே(அ)பி நாஸ்தி ததா² சாநதி⁴க்ருதவிஷயே பாரிவ்ராஜ்யம் கல்ப்யதே சேத்தஸ்மிந்விஷயே வ்ருக்ஷாரோஹணாத்³யபி கல்ப்யேதாவிஶேஷாதி³த்யர்த²: ।

பாரிவ்ராஜ்யஸ்யாதி⁴க்ருதவிஷயத்வே விதே⁴யத்வே ச ஸித்³தே⁴ ப²லதீத்யாஹ —

தஸ்மாதி³தி ।